Nord Stream 2 gặp nhiều trắc trở

Hạ tuần tháng 9-2020, Manuela Schwesig, thành viên Đảng Dân chủ xã hội (SPD) Đức, nói trước Quốc hội Đức rằng, đường ống dẫn khí Nord Stream 2, nối Nga với Đức thông qua biển Baltic, đã hoàn thành 97%. Vào tháng 8-2020, Gazprom của Nga thông báo họ đang làm mọi thứ để hoàn thành việc xây dựng Nord Stream 2, nhưng bị hạn chế trong việc chia sẻ thông tin, đặc biệt là có áp lực đáng kể đối với dự án.

Tuyến đường ống Nord Stream 2 đang bước vào giai đoạn hoàn thiện

Các cuộc thảo luận đòi xem xét lại Nord Stream 2 đã được hồi sinh sau khi xảy ra vụ dầu độc Navalny, nhà đối lập chính trị người Nga. Một số chính trị gia Đức đã yêu cầu ngừng xây dựng Nord Stream 2, nhưng Thủ tướng Đức Angela Merkel phán quyết rằng, hai vấn đề này nên được xem xét riêng biệt.

Vào ngày 7-10-2020, Văn phòng Cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng Ba Lan (UOKiK), nơi đã đưa Nord Stream 2 vào tầm ngắm từ năm 2016, đã phạt 29 tỉ zloty (6,46 tỉ euro) đối với Gazprom vì đã xây dựng đường ống dẫn khí đốt không đi qua lãnh thổ Ba Lan mà không nhận được sự chấp thuận của Warszawa... Người đứng đầu UOKiK Tomasz Chrostny cho rằng, việc xây dựng Nord Stream 2 sẽ đe dọa đến việc duy trì cung cấp khí đốt tự nhiên đến Ba Lan, có thể khiến giá khí đốt gia tăng, người tiêu dùng Ba Lan phải gánh chịu thiệt hại. UOKiK cho Gazprom và các đối tác châu Âu tham gia Nord Stream 2 một tháng để chấm dứt các thỏa thuận tài trợ cho dự án (khoảng 10 tỉ euro đầu tư). Khoản tiền phạt chưa từng có, tương đương gần 10% doanh thu của Gazprom minh chứng cho việc Warszawa muốn phản đối việc thực hiện Nord Stream 2 bằng mọi cách.

Tuy nhiên, một mặt, Gazprom đã tuyên bố ý định kháng cáo phán quyết này, mặt khác, sự cố chấp của Warszawa đang làm tổn hại mối quan hệ của Ba Lan với các đối tác châu Âu.

Thực tế, các công ty châu Âu tham gia vào dự án không bị UOKiK lãng quên. UOKiK đã đưa ra án phạt dành cho họ. Mặc dù số tiền phạt ít hơn 124 lần so với mức phạt đối với Gazprom, nhưng con số 52 triệu euro đang “chọc giận” các đối tác châu Âu.

Chẳng hạn, Tập đoàn Năng lượng Pháp Engie đã bị UOKiK phạt 172 triệu zloty (khoảng 40 triệu euro) do tham gia Nord Stream 2. Engie cho rằng, cơ sở pháp lý của quyết định phạt là không có căn cứ. Tương tự, Công ty Uniper, 1 trong 2 đối tác Đức tham gia Nord Stream 2, nhắc nhở rằng dự án công nghiệp này không thuộc thẩm quyền của Ba Lan...

Sơ đồ dự án tuyến đường ống Nord Stream 2

Thực tế, toàn bộ gói tài chính của Nord Stream 2 đều đáp ứng quyền phủ quyết của Warszawa. Ba Lan là quốc gia duy nhất trong 28 quốc gia châu Âu từ chối việc 5 công ty châu Âu tham gia Nord Stream 2 với tư cách là cổ đông. Do đó, các công ty này đã chuyển hình thức tham gia Nord Stream 2 thành nhà đầu tư. Bất chấp cách thức này, vượt quá thẩm quyền của mình, Warszawa vẫn kiên trì áp đặt khoản tiền phạt, đi ngược lại lợi ích của Nga cũng như của các đối tác châu Âu. Đó là một cuộc đánh cược mạo hiểm, vì Đức cho đến nay vẫn là đối tác kinh tế hàng đầu của Ba Lan.

Nếu về kinh tế, lợi ích của người tiêu dùng Ba Lan được đưa ra để biện minh cho quyết định trừng phạt bên ngoài lãnh thổ. Về chính trị, Warszawa đang dùng tới “con bài” duy trì sự đoàn kết năng lượng của châu Âu để thúc giục các đối tác của mình ngừng các khoản đầu tư hàng tỉ euro vào Nord Stream 2. Lập luận quan trọng khác của Warszawa chống lại Nord Stream 2 vẫn là lo ngại về sự gia tăng phụ thuộc của châu Âu vào khí đốt Nga.

Warszawa có thể tin tưởng vào một đồng minh mạnh mẽ: Mỹ. Mỹ muốn bán khí đốt cho châu Âu nên phản đối quyết liệt Nord Stream 2. Từ mùa hè năm 2019, lợi dụng việc gìn giữ “sự đoàn kết với châu Âu” cũng như “an ninh cung cấp năng lượng” của EU, Quốc hội Mỹ đã bỏ phiếu một loạt các biện pháp trừng phạt đối với dự án, gây ra sự chậm trễ tốn kém. Ngày 21-9-2020, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã tuyên bố với người dân Đức về ý định “xây dựng một liên minh” ở châu Âu chống lại Nord Stream 2. Trước đó vài ngày, một bài viết đăng trên Tạp chí Newsweek, ký tên một loạt các nhà hoạt động chính trị (đa số là người Ukraine, những người phản đối dự án từ đầu), trong đó có hàng chục đại biểu Quốc hội Ba Lan, đã kêu gọi các nước phương Tây hãy làm mọi cách có thể để Nord Stream 2 “không bao giờ được phép vận hành”.

Theo giới phân tích, khó có chuyện Gazprom chịu nộp phạt và Nga chịu ngừng xây dựng Nord Stream 2 vì phán quyết của Ba Lan. Nhưng trong diễn biến này, vì thuận theo Mỹ mà Ba Lan khiến cho quan hệ với Nga thêm trắc trở, và khiến nội bộ EU thêm chia rẽ.

Có một trở ngại đáng sợ khác với Nord Stream 2. Ngày 23-9-2020, khi xem xét nỗ lực của Mỹ trong việc trừng phạt các công ty cung cấp tàu và dịch vụ liên quan đến việc xây dựng Nord Stream 2 và Turkish Stream, Hiệp hội các công ty bảo hiểm hàng hải IG P&I Club đã ra thông báo nghiêm cấm thành viên của mình bán bảo hiểm cho các tàu tham gia vào những dự án này.

Trước sức ép lớn đến từ Mỹ, Nga tuyên bố sẽ tự hoàn thành Nord Stream 2 trong trường hợp các công ty châu Âu không tiếp tục tham gia dự án. Cho đến nay, Nga đã cử hai tàu đặt ống tới Đức để thay thế cho các tàu của Thụy Sĩ rút đi trước đó vì sợ bị Mỹ trừng phạt.

Theo nhận định của các chuyên gia, trước những thách thức lớn, trong điều kiện thuận lợi nhất, Nord Stream 2 có thể sẽ được hoàn thành trước tháng 2-2021.

S.Phương