Nông sản sang EU: Nỗ lực chinh phục thị trường khó tính

Nhiều loại nông sản của Việt Nam đã có mặt tại thị trường châu Âu.

Nhiều quy định khắt khe

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, đến hết quý II/2018, Việt Nam đã có hơn 10 sản phẩm nông sản xuất khẩu chủ lực, có mặt tại hơn 160 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới. Các sản phẩm xuất khẩu trên 1 tỷ USD như cà phê, gạo, điều, rau quả, tiêu… và có mặt ở hầu hết các thị trường nhập khẩu lớn của thế giới như Hoa Kỳ, EU và Nhật Bản. Với việc chúng ta đang ký kết các Hiệp định thương mại tư do, trong đó có Hiệp định ký kết với EU, cơ hội tăng kim ngạch và giá trị xuất khẩu hàng hóa nông sản lại càng lớn.

Tuy nhiên, với hạn chế về năng lực chế biến chuyên sâu, chưa phát triển được mạnh về thương hiệu nên xuất khẩu hàng nông sản, thực phẩm của Việt Nam dù nhiều về số lượng nhưng giá trị kim ngạch chưa tương xứng, lợi nhuận xuất khẩu phải chia sẻ qua nhiều khâu trung gian. Nhiều nông sản được bán ra thị trường thế giới không có thương hiệu, nhãn mác, đặc biệt còn thiếu tuân thủ về an toàn vệ sinh thực phẩm… dẫn đến những khó khăn lớn khi hội nhập.

Hiểu rõ được điểm yếu này, nhiều DN Việt Nam đã và đang đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ chế biến sâu nhằm tăng giá trị xuất khẩu, nâng sức cạnh tranh. Đơn cử, trong ngành cà phê, với việc đầu tư công nghệ vào sản xuất, chế biến sâu, Công ty TNHH IDD Việt Nam đang xây dựng thương hiệu của mình với trong nước và thế giới ở phân khúc cà phê rang xay nguyên chất.

Theo bà Nguyễn Thị Hương Trà- quản lý Phòng Xuất nhập khẩu của IDD, để đưa những sản phẩm cà phê của Việt Nam đến với thị trường quốc tế, trong đó tập trung vào thị trường EU, quá trình chuẩn bị cho việc xuất khẩu cà phê sang thị trường này đã được IDD chuẩn bị và đầu tư rất lớn về quy trình sản xuất từ quy trình trồng đến quá trình chế biến cà phê, rang xay và đóng thành phẩm, bao bì bao gói dưới quy trình kiểm soát vô cùng nghiêm ngặt, chặt chẽ với sự hỗ trợ của các công nghệ tiên tiến nhất.

“Chúng tôi đã có rất nhiều những buổi ra mắt, giới thiệu đến các khách hàng châu Âu để họ thẩm định và đã được đánh giá là sản phẩm có chất lượng cao. Tuy nhiên, để xuất khẩu sản phẩm thành công, DN vẫn cần phải hoàn thiện nhiều hơn nữa về mặt thủ tục, công nhận chứng nhận chất lượng để đáp ứng về mặt pháp lý, khi đó sản phẩm cà phê sẽ dễ dàng hơn khi xâm nhập thị trường châu Âu”- bà Trà cho biết.

Có thể thấy, để thành công khi bước chân vào thị trường EU, IDD phải tuân thủ các quy định khắt khe, nghiêm ngặt trong suốt cả một chuỗi sản xuất để có thể đảm bảo được những yêu cầu từ phía đối tác, nhất là về vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm. Tuy nhiên, trên thực tế, không phải DN nào khi sản xuất hàng hóa sang thị trường EU cũng làm được điều này. Việc đảm bảo được một quy trình sản xuất sạch đáp ứng đủ yêu cầu, quy định khi hội nhập đối với các DN Việt không hề đơn giản. Đây chính là rào cản đối với các DN hiện nay khi chúng ta thực thi các FTA.

Làm gì để vượt rào cản?

Đánh giá của ông Đỗ Kim Lang- Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương), những kết quả đạt được trong việc xuất khẩu hàng nông sản của Việt Nam trong thời gian qua là hết sức tích cực. Tuy nhiên, ở những thị trường lớn như Hoa Kỳ, Nhật Bản, EU, hàng nông sản và thực phẩm của Việt Nam vẫn còn gặp nhiều thách thức.

Ngoài những khó khăn cạnh tranh từ quá trình hội nhập, các DN còn phải đối diện với những thách thức nội tại như năng lực chế biến chuyên sâu, chưa phát triển được mạnh về thương hiệu. Vì vậy, xuất khẩu hàng nông sản, thực phẩm của Việt Nam dù nhiều về số lượng nhưng giá trị kim ngạch chưa tương xứng, hơn thế nữa, lợi nhuận xuất khẩu phải chia sẻ qua nhiều khâu trung gian.

Theo ông Trần Ngọc Quân- Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ (Bộ Công thương), Việt Nam đặc biệt có lợi thế về sản xuất và xuất khẩu nông sản nhiệt đới sang khu vực thị trường EU, do đây là khu vực không có điều kiện sản xuất những mặt hàng nông sản nhiệt đới. Đặc biệt, khi EVFTA được ký kết sẽ mở ra nhiều cơ hội cho nông sản Việt Nam. Theo đó, gạo Việt Nam xuất khẩu vào EU sẽ được hưởng hạn ngạch thuế quan riêng. Thuế hàng nông sản giảm sâu, tiếp cận 0-5% trong vòng 7 - 10 năm…

Tuy nhiên, ông Quân cũng lưu ý với DN xuất khẩu Việt Nam, bởi EU là thị trường rất đề cao giá trị ẩm thực, chất lượng sản phẩm và vệ sinh an toàn thực phẩm. Thực tế, rau quả của Việt Nam mới chiếm được một thị phần rất nhỏ (khoảng 1%) lượng nhập khẩu rau quả của EU. Rau quả Việt Nam xuất khẩu sang EU chủ yếu ở dạng tươi, sơ chế, do công nghệ sau thu hoạch còn kém, kỹ thuật chưa được chuyển giao tới nông dân, việc thu hái, bảo quản vẫn tiến hành thủ công.

“Hiện nay rau quả bị EU rà soát, điều chỉnh chặt chẽ quy định về an toàn thực phầm và gia tăng tần suất kiểm tra, gây bất lợi đến tiến độ xuất khẩu lên 20% và các loại rau gia vị tăng lên 50%; đồng thời EU đang dự thảo các quy định mới chặt chẽ hơn về tiêu chuẩn chất lượng đối với một số sản phẩm trồng trọt như hồ tiêu, gia vị…Đặc biệt, hàng thủy sản của Việt Nam vẫn đang bị đưa vào diện cảnh báo vàng trong quy chế IUU-EU tiếp tục giám sát chặt chẽ trong 6 tháng tiếp theo đến tháng 10/2018”- ông Quân cảnh báo.

Nhận định về thị trường EU trong thời gian tới, ông Quân cho rằng, do kinh tế một số nước thành viên trong khối đang dần hồi phục, nhu cầu tiêu thụ tăng, một số mặt hàng chủ lực như thủy sản, điều, rau quả, cà phê, cao su vẫn giữ mức tăng trưởng xuất khẩu tốt trong thời gian tới.

Theo ông Quân, đây là cơ hội lớn cho các DN Việt xuất khẩu hàng nông sản sang thị trường này, tuy nhiên, DN phải rất nỗ lực vượt qua thách thức, nhất là những rào cản liên quan đến vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm để có thể tận dụng cơ hội, lợi thế đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường lớn này.

Minh Phương