Nơi lưu dấu tuổi thơ của Bác Hồ trên đất cố đô

Sáng tháng 5, chúng tôi về Huế với cảm xúc kính trọng dâng trào khi tới thăm nhà Bác. Vòng qua kinh thành Huế, chúng tôi chọn những đóa sen ở hồ Tịnh Tâm còn ướt đẫm sương đêm để dâng lên bàn thờ trong ngôi nhà ấu thơ của Người. Những câu chuyện cảm động về tuổi thơ của Bác làm mắt chúng tôi nhòe lệ trước nén hương trầm.

Năm 1894, ông Nguyễn Sinh Sắc (phụ thân của Bác Hồ) thi đỗ Cử nhân ở trường thi Hương Nghệ An. Năm 1895, ông vào Huế thi Hội nhưng không đỗ. Để chuẩn bị cho kỳ thi tiếp theo ông xin vào học Trường Quốc Tử Giám-Huế và được chấp nhận. Tuy nhiên, học bổng của trường rất ít, tằn tiện lắm cũng chỉ đủ để ông sinh sống tại đất kinh đô.

Ngôi nhà gắn với tuổi thơ của Bác ở 112 đường Mai Thúc Loan, thành phố Huế.

Ông về quê bàn với gia đình đưa vợ con cùng vào Huế để gia đình có điều kiện giúp đỡ ông học hành và ông cũng có thời gian chăm sóc và nuôi dạy các con. Khi vợ con vào đến Huế, ông Nguyễn Sinh Sắc nhờ người quen giới thiệu đã thuê được một gian nhà nhỏ ở đường Đông Ba (là ngôi nhà di tích ở 112 Mai Thúc Loan hiện nay) để ở.

Ngôi nhà nơi Bác Hồ và gia đình sinh sống ở Huế giờ trở thành di tích, hàng ngày có rất nhiều người đến thăm, viếng. Tại ngôi nhà này đã lưu giữ nhiều kỷ niệm thuở thiếu thời của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đây là nơi chứng kiến những năm tháng miệt mài đèn sách, khổ công học hành của ông Nguyễn Sinh Sắc, sự trung hậu, đảm đang của bà Hoàng Thị Loan, tuổi thơ lớn lên và trưởng thành của hai anh em Nguyễn Sinh Khiêm và Nguyễn Sinh Cung.

Trong 6 năm sống ở căn nhà này, gia đình Bác Hồ đã có điều kiện hòa nhập với đời sống của người dân đất kinh kỳ. Ông Nguyễn Sinh Sắc ngoài thời gian học tập còn chẩn đoán bệnh, bốc thuốc cho bà con quanh vùng. Bà Hoàng Thị Loan với nghề dệt vải, ngày đêm tần tảo canh cửi, cùng chồng nuôi các con nên người.

Hai anh em Nguyễn Sinh Khiêm, Nguyễn Sinh Cung còn nhỏ nhưng với tư chất thông minh, rất thích tìm hiểu đời sống hiện thực ở chốn kinh thành, lại được nghe cha cùng các bậc cao niên thường kể về đời sống của vua quan đương thời, sự hách dịch, ngạo mạn của thực dân Pháp, cùng với nỗi thống khổ của bà con lao động... đã khắc sâu vào tâm hồn Người, góp phần hình thành nên khát vọng cứu nước, cứu dân sau này của Bác.

Ngôi nhà lưu dấu tuổi thơ của Bác ở Huế cũng in đậm trong tâm hồn cậu bé Nguyễn Sinh Cung với nỗi đau mất mẹ, tiếng khóc khát sữa của em thơ. Cũng chính trong ngôi nhà này, khi ông Sắc làm thư ký tại Thanh Hóa, bà Loan đã qua đời trong cảnh cơ hàn khi mới 33 tuổi vào ngày 22 tháng chạp năm Canh Tý (tức 10-2-1901). Mẹ mất khi cậu bé Nguyễn Sinh Cung lúc ấy mới 11 tuổi và người em Nguyễn Sinh Nhuận (bé Xin) mới chào đời. Bác ôm em ngồi bên thi thể mẹ, nhờ người làng chôn cất mẹ xong, Bác lại phải bồng em đi xin từng giọt sữa.

Tác giả bài viết thắp hương tưởng nhớ Người ở nhà lưu niệm của Bác ở thành phố Huế.

Vì thiếu hơi ấm của mẹ, chẳng bao lâu, em Xin cũng mất. Những năm tháng tuổi thơ của Người ở Huế với nỗi đau mất mẹ, tiếng khóc của em thơ khát sữa… đã khắc đậm trong tâm hồn Người cho đến tận trước lúc đi xa. Và sự yêu thương, đùm bọc của bà con nghèo xứ Huế đã góp phần hình thành nhân cách đạo đức và chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh. Trong tim Người, Huế là quê hương, là tuổi thơ...

Nhà lưu niệm Bác Hồ tại 112 Mai Thúc Loan là một ngôi nhà gỗ rộng ba gian, gồm 4 vài cột, kiến trúc theo kiểu nhà rường truyền thống của Huế, mái lợp ngói liệt, tường bao quanh bằng gạch vồ, mặt trước là hệ thống cửa bản khoa “thượng song, hạ đố”, nối với nhà chính là nhà bếp, vách trát đất, mái lợp tranh. Ngôi nhà nằm trong một tổng thể nhà-sân-vườn hoàn chỉnh. Trong ngôi nhà hiện nay có một khung dệt, một xa sợi được tái tạo bước đầu theo đúng khung dệt và xa sợi ở nhà Bác tại Kim Liên, chiếc giá sách của ông đồ Sắc, chiếc xa quay, khung cửi, cánh võng, nón lá, yếm, khăn, đôi quang gánh của bà Hoàng Thị Loan…

Rời nhà Bác ở đường Mai Thúc Loan, chúng tôi về làng Dương Nỗ, xã Phú Dương, huyện Phú Vang thăm ngôi nhà cũng gắn bó nhiều kỷ niệm tuổi ấu thơ của Bác khi Người cùng cha và anh trai sống trong các năm 1898-1900. Năm 1898, sau khi thi Hội lần thứ 2 không đỗ, ông Nguyễn Sinh Sắc đã được ông Nguyễn Sĩ Độ mời về nhà dạy học (tại làng Dương Nỗ).

Hai anh em Nguyễn Sinh Khiêm và Nguyễn Sinh Cung theo cha về đây một phần để đỡ gánh nặng kinh tế gia đình, một phần để ông Sắc có điều kiện dạy học cho hai con. Tại lớp học chữ Hán của cha trong ngôi nhà này, Bác Hồ đã được học những chữ Hán đầu tiên, đặt nền móng cho nền học vấn Hán học của Người.

Ngôi nhà ở làng Dương Nỗ nơi Bác cùng cha và anh sinh sống được lợp mái tranh giản dị nằm nép mình bên dòng sông Phổ Lợi hiền hòa, vách ghép ván, được dựng theo kiểu 3 gian 2 chái truyền thống của người Huế. Hai bên lối vào cổng có hai hàng cây đẹp mắt. Cách bố trí đồ đạc đơn sơ trong ngôi nhà này rất tiện lợi, mang bóng dáng của ngôi nhà ông đồ nho xứ Nghệ.

Trong nhà kê ở giữa là bộ phản gỗ để ông Nguyễn Sinh Sắc dạy học, 2 bộ phản khác kê 2 bên để học trò ngồi học. Ở góc trong hai gian nằm kế gian giữa có kê chõng tre, bên trái kê sập đựng đồ đạc. Hai chái 2 đầu nhà có hai buồng dùng để cất quần áo của ba cha con và cất cơm gạo, đồ ăn hàng ngày. Nối với căn nhà chính là ngôi nhà mái lợp tranh, vách được trét bằng bùn đất làm nơi sinh hoạt.

Gắn với tuổi thơ của Bác ở làng Dương Nỗ là nhiều di tích lưu giữ tuổi thơ của Người như: miếu Am Bà, di tích Bến Đá, đình làng... Dương Nỗ cách trung tâm thành phố Huế khoảng 7km, là một làng quê giàu truyền thống lịch sử, văn hóa…

Thừa ThiênHuế, mảnh đất đã nuôi dưỡng tuổi thơ của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong những năm tháng Người cùng gia đình sinh sống, học tập và tham gia các hoạt động yêu nước trong giai đoạn 1895-1901 và 1906-1909. Chính nơi đây đã góp phần hun đúc và hình thành tư tưởng yêu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh để từ đó thôi thúc Người quyết tâm ra đi tìm đường cứu nước, cứu dân.

Đến nay, theo thống kê, ở Thừa Thiên-Huế, ngoài 2 ngôi nhà nơi Bác sinh sống, còn có khoảng 20 di tích và địa điểm di tích lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh hoặc có liên quan trực tiếp đến gia đình Người như: Di tích Trường tiểu học Pháp-Việt Đông Ba, Di tích tòa Khâm sứ Trung Kỳ, Trường Quốc học Huế... Những địa điểm di tích gắn với tuổi thơ của Bác thu hút đông đảo nhân dân mỗi khi đến Huế, cũng là nơi để người dân cố đô Huế viếng thăm mỗi khi nhớ đến Người.

Dương Sông Lam