Nỗi lo robot giáo viên đứng lớp thay con người

Ảnh: Cisco.com

Theo Forbes, khi công nghệ ngày càng bước vào phòng học, giáo viên sẽ phải nhường chỗ. Thay đổi này hiện đã gây khó khăn cho không ít nhà giáo và những người có quan điểm cho rằng giáo viên, những người hướng dẫn, phân tích và tạo ra môi trường học tập quan trọng, sẽ bị thay thế hoàn toàn hoặc phải hợp tác với công nghệ, thuật toán vô hồn.

Nỗi lo về việc giáo viên bị thay thế có thể đến sớm hơn, và tệ hơn dự báo. Dù công nghệ trong giáo dục chỉ vừa được các tạp chí hàn lâm chú ý gần đây, những nhà tiên phong trong lĩnh vực đã khởi động từ năm 2014. Họ thiết kế và thử nghiệm robot giáo viên (bot-teacher).

Robot giáo viên này giả định một số nhiệm vụ giảng dạy trong môi trường khóa học trực tuyến mở rộng với quy mô lớn. Một bài đánh giá về thử nghiệm bot-teacher vừa được đăng tải trên Tạp chí Công nghệ Giáo dục Úc năm 2018 bởi Aras Bozkurt đến từ Đại học Anadolu ở Thổ Nhĩ Kỳ, Whitney Kilgore thuộc Đại học Bắc Texas và Matt Crosslin từ Đại học Texas, Arlington.

Nhóm nghiên cứu phân tích bot-teacher có tên Botty, hoạt động trên Twitter bằng cách tìm kiếm và trả lời các hashtag, từ khóa cụ thể về khóa học. “Khi Botty tìm thấy hashtag, nó sẽ đáp bằng một loạt câu trả lời tự động được những người mở khóa học tạo sẵn. Các dòng tweet mang hình thức hướng dẫn, hoặc thậm chí là những lời nói kích thích tư duy được thiết kế để thu hút người học thảo luận với bot-teacher và nhiều học viên khác”, các nhà nghiên cứu viết.

Không xét khía cạnh về tồn tại giống người thật, chẳng hạn như việc dòng mã có thể tìm kiếm, trả lời hoặc tham gia và thảo luận, Botty hẳn nhiên được thiết kế để tự động hóa nhiều phần quan trọng của giảng dạy. Trong nghiên cứu, nó đã làm tốt việc đó. Báo cáo tóm tắt rằng việc sử dụng robot giáo viên rất có ích, nhằm tăng cường tương tác trong nhóm học tập. Nó cũng có thể được dùng làm trợ lý trong quá trình dạy và học.

Kết luận này đặc biệt thú vị. Báo cáo cho rằng sự hiện diện của giảng dạy gồm ba loại cơ bản: tạo điều kiện để trò chuyện, đàm thoại, thuyết trình; hướng dẫn trực tiếp và thiết kế, tổ chức. Botty có vẻ như chủ yếu đáp ứng được việc tạo điều kiện để trò chuyện, đàm thoại, thuyết trình bằng cách đóng vai trò làm trợ lý thân thiện, không mệt mỏi cho nhà giáo.

Điều này đồng nghĩa với việc giới nghiên cứu thực sự cho rằng robot có thể thay thế và làm tốt hơn con người, ít nhất là một trong ba chức năng cần thiết của hoạt động giảng dạy. Một báo cáo khác công bố năm 2015 thì cho rằng các “trợ lý không mệt mỏi” không có ý thay thế giáo viên chỉ vì giáo viên có vấn đề hoặc thiếu năng lực. Robot sẽ được dùng để hậu thuẫn, tăng cường khả năng cho giáo viên.

Công nghệ mới sẽ không thay thế giáo viên chỉ vì họ không giỏi, mà có lẽ vì lý do khác. Lý do “thân thiện và không mệt mỏi” khá hợp lý. Báo cáo chỉ ra rằng robot “luôn hoạt động, luôn có mặt, luôn sẵn sàng”. Robot cũng gần như chắc chắn ít tốn kém hơn so với nhà giáo thực. Vì nhiều người mở chương trình giáo dục trực tuyến giờ đây đã tận dụng giáo viên ít kinh nghiệm, nhận lương thấp hơn, nên bot-teacher với khả năng đảm nhận phần việc của giáo viên nghe hấp dẫn hơn là nhân viên con người.

Giới nghiên cứu cho rằng lằn ranh vai trò của giáo viên, người hỗ trợ và bot-teacher đã bị xóa nhòa, tạo sự giao thoa trong chức năng của từng vị trí. Việc robot giáo viên Botty được sáng tạo, sử dụng và ưu ái đánh giá cho thấy rõ rằng nỗi lo nhà giáo bị thay thế bởi công nghệ không còn là viễn vông.

Đáng lo hơn, một báo cáo về bot-teacher viết: “Nghi vấn liên quan đến vai trò của con người trong kịch bản robot giáo viên nhân văn càng mờ nhạt hơn khi công nghệ tiên tiến hơn. Trí tuệ nhân tạo có thể lập trình phản ứng, cảm xúc, trí nhớ và trí thông minh của các nhà tư tưởng nổi danh đã qua đời cho robot tương lai. Vai trò của con người ngày càng giảm đi”.

Thu Thảo