Nỗi lo mang tên thủy điện (Kỳ 3: Khu tái định cư dưới bờ đập thủy điện)

Ông Trương Ngọc Trọng- Trưởng phòng Quản lý năng lượng, Sở Công thương tỉnh Quảng Ngãi cho biết, các dự án thủy điện ở Quảng Ngãi tập trung chủ yếu trên địa bàn H. Sơn Tây, đến năm 2018 có 8 dự án thủy điện, với tổng công suất 260,3MW gồm: Đakđrinh (125MW), Huy Măng (1,8 MW), Sơn Tây (18 MW), Sơn Trà (60 MW), ĐakBa (19,5MW), Thượng Sơn Tây (10 MW), Sơn Trà 1C (9 MW) và Đakđrinh 2 (17 MW). Ngoài ra, trên địa bàn H. Sơn Tây còn có dự án (Đăk Robaye) dự kiến bổ sung quy hoạch (theo đề nghị của UBND tỉnh Kon Tum) với công suất 10MW, nằm trên địa bàn 2 tỉnh Kon Tum và Quảng Ngãi (nhà máy trên địa bàn tỉnh Kon Tum). Trong 8 dự án thì có 2 dự án đã đi vào vận hành là Đakđrinh và Huy Măng. Các dự án còn lại hiện triển khai khá chậm do vướng công tác giải phóng đền bù mặt bằng.

Khu tái định cư thủy điện Đakdrinh, Sơn Tây, Quảng Ngãi bị sạt lở nặng gây mất an toàn cho người dân.

Nói về công tác đảm bảo an toàn hồ đập các công trình thủy điện, ông Trọng cho biết, hồ thủy điện Đakđrinh có dung tích hơn 200 tỷ m3 nước vận hành từ năm 2013, hồ đập thủy điện Huy Măng có dung tích hơn 25.000 m3... Bên cạnh đó còn có hồ Nước Trong được xây dựng trên địa bàn xã Sơn Bao, Sơn Hà, với dung tích gần 300 triệu m3, có nhiệm vụ bổ sung nước, tưới tiêu cho hơn 52.000 ha đất nông nghiệp hòa vào hệ thống thủy lợi Thạch Nham của tỉnh Quảng Ngãi. Các thủy điện này cung cấp nước công nghiệp, sinh hoạt cho khu kinh tế Dung Quất, TP Vạn Tường và Quảng Ngãi cùng 7 huyện đồng bằng, giúp giảm ngập lụt vào mùa mưa bão, ngăn sự xâm nhập nhiễm mặn vào mùa khô cho các huyện đồng bằng.

Ngoài ra hồ còn có chức năng cung cấp nước phát điện với 1 tổ máy công suất 16MW. Những năm qua, quy trình vận hành của các hồ đập thủy điện, thủy lợi trên địa bàn Quảng Ngãi đều thực hiện theo Quy trình vận hành liên hồ chứa 2015 đã được Chính phủ phê duyệt, được điều chỉnh sửa đổi vào tháng 7-2018 trên lưu vực hệ thống sông Trà Khúc. Ông Trọng cho biết, qua công tác kiểm tra, quan trắc, chất lượng an toàn hồ đập trong thời gian qua tương đối ổn định. Tuy nhiên, việc sắp xếp tái định cư cho người dân vùng thủy điện là vấn đề đáng lo ngại. Tại H. Sơn Tây có 3 khu tái định cư tập trung do nhà nước thu hồi đất thực hiện dự án thủy điện Đăkđring, gồm: khu tái định cư Nước Vương, xã Sơn Liên có 25 hộ; khu tái định cư ĐăkLang, xã Sơn Dung có 38 hộ và khu tái định cư Anh Nhoi, xã Sơn Long có 27 hộ...

Khu tái định cư Nước Vương nằm chênh vênh bên dưới bờ đập thủy điện Đakđrinh, Sơn Tây, Quảng Ngãi.

Có mặt tại khu tái định cư Nước Vương vào một ngày cuối tháng 8-2018, chúng tôi tận mắt chứng kiến sự bất an toàn vì khu tái định được bố trí ngay sát bờ đập, thậm chí còn thấp hơn vị trí bờ hồ đập thủy điện Đăkđrinh. Các cán bộ xã Sơn Liên cho biết, khu tái định cư nằm ngay trên vị trí đất yếu, dễ sạt lở, mùa mưa tháng 11-2017 có 2 ngôi nhà cùa ông Đinh Văn Tuấn và Đinh Văn Trung bị sạt lở cuốn trôi cả trăm mét, 5 ngôi nhà khác trong khu đang bị đe dọa nghiêm trọng... Ông Trần Đông Phong-Chủ tịch UBND xã Sơn Liên cho biết, ngay từ đầu năm 2018, địa phương đã kiến nghị lên ngành chức năng, cấp trên khẩn trương có phương án di dời toàn bộ khu tái định cư Nước Vương đến nơi an toàn hơn nhưng mãi đến nay vẫn chưa thực hiện vì không có kinh phí ?! H. Sơn Tây có 5 dự án thủy điện đã xây dựng, một số khu tái định cư được bố trí xây dựng ở khu vực địa hình đất yếu, lại không có kè móng chắc chắn, đang báo động tình trạng mất an toàn cho người dân nơi đây.

Cùng với các hồ đập thủy điện, trên địa bàn Quảng Ngãi hiện có 723 công trình thủy lợi, trong đó có 123 hồ chứa với tổng dung tích hơn 400 triệu m3. Ông Võ Đoàn-cán bộ Chi cục Thủy lợi, Sở NN-PTNT Quảng Ngãi cho biết, hiện có 38 hồ chứa nước hư hỏng, xuống cấp nặng cần được ưu tiên sửa chữa, nâng cấp. Trong đó 18 hồ chứa nước được Bộ NN-PTNT thống nhất trong danh mục sửa chữa với kinh phí gần 338 tỷ đồng. 6 hồ chứa UBND tỉnh đề nghị Bộ NN-PTNT hỗ trợ với kinh phí hơn 95 tỷ đồng, 14 hồ chứa còn lại cũng yêu cầu đầu tư kinh phí sửa chữa, nâng cấp với kinh phí khoảng 268 tỷ đồng... Kinh phí để sửa chữa, nâng cấp hồ đập thủy lợi, để đảm bảo an toàn trong mùa mưa lũ, đang là vấn đề được đề xuất, kiến nghị cấp thiết ở Quảng Ngãi hiện nay.

Hồng Thanh-Lê Hùng

Kỳ cuối: Phương án phòng chống lũ lụt, an toàn đập còn nhiều bất cập