Nỗi khắc khoải sau hành trình 40 năm tìm mộ người thân

Năm 1967, trước khi chia tay người vợ trẻ và con trai 7 tháng tuổi lên đường vào chiến trường miền Nam, anh Trần An hứa với vợ: Được ôm súng vào chiến trường đánh Mỹ là vinh dự, trách nhiệm của mỗi người dân, nhất là đối với lớp thanh niên như anh. Hẹn ngày thống nhất anh trở về với quê hương, trở về với gia đình, đoàn tụ với vợ con”. Thế nhưng, lời hứa ấy mãi mãi không thành hiện thực…

Hạnh phúc ngắn ngủi

Bà Trần Thị Liên (SN 1945), nguyên là giáo viên xã Đức Thanh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tỉnh - là vợ của liệt sỹ Trần An (SN 1944), hiện đang sống cùng người con trai duy nhất là Trần Văn Ninh tại khối 8, phường Hà Huy Tập, TP Vinh, Nghệ An.

Đã 52 năm trôi qua kể từ ngày chia tay chồng vào chiến trường miền Nam chiến đấu, rồi hy sinh tại chiến trường, bà chỉ mong mỏi tìm thấy hài cốt của chồng để đưa về quê, sau này bà về với tổ tiên cũng yên lòng. “Tháng 10-1966, chúng tôi kết hôn, khi đó tôi mới bước sang tuổi 21, ngày ấy thời chiến nên việc cưới xin cũng đơn giản”, bà Liên nói.

Cuối năm 1967, anh Trần An chia tay người vợ trẻ và đứa con thơ vào chiến trường miền Nam. Khi ấy, đứa con mới đang chập chững những bước đi đầu tiên, chưa biết gọi bố, mẹ.

Sau 2 tháng huấn luyện tại Thanh Hóa, Trần An trở lại xã Đức Lạc, huyện Đức Thọ 2 ngày để giao nhận quân vào chiến trường miền Nam. Trước khi vào chiến trường, anh được ghé về nhà hai ba giờ, ăn vội bữa cơm, đó cũng là bữa cơm cuối cùng với gia đình.

Ông Phan Văn Nông (bên phải) cùng người thân trong gia đình liệt sỹ Trần An tại Khu nghĩa trang Liệt sỹ xã Cam Chính, huyện Cam Lộ.

Tháng 3-1968, đơn vị Trần An được lệnh tăng cường vào chiến trường Quảng Trị, cắm chốt dọc đường 9 và sông Cam Lộ. Trong thời gian ở Cam Lộ, sau mỗi trận đánh, Trần An vẫn tranh thủ viết thư gửi về thăm gia đình, vợ con. Trong mỗi bức thư, anh không quên dặn vợ nuôi dạy con ngoan, chăm mẹ già ốm yếu, các em nhỏ thay anh, và không quên hẹn ngày chiến thắng anh trở về đoàn tụ với gia đình vợ con.

Trong lá thư cuối cùng gửi về cho gia đình đề ngày 24-5-1968, Tiểu đội trưởng Trần An viết: “Hôm nay nhân tiện có người trong đơn vị ra Bắc, con tranh thủ viết thư về thăm gia đình, con chúc mẹ, vợ khỏe, con trai Trần Văn Ninh của bố chóng lớn, ngoan ngoãn là cha mừng…

Mới đây trong một trận chiến đấu tại Cam Lộ con cũng bị thương… hy vọng được ra Bắc an dưỡng. Nhưng vết thương đã lành lặn, nay con lại chuyển sang B dài, do đó không có điều kiện đó, mà chỉ hẹn ngày thống nhất lúc đó con mới trở về với quê hương, trở về với gia đình, với vợ và con trẻ để đoàn tụ”. Nhưng lời hứa đã không thành sự thật.

Sau ngày 30-4-1975, gia đình nhận được tin dữ khi nhận được giấy báo tử cho biết Trần An đã hy sinh 25-5-1968. “Tức là chỉ sau một ngày ông ấy viết lá thư cuối cùng gửi về cho gia đình, vợ con”, bà Liên nói.

Thư và các tài liệu của liệt sỹ Trần An.

Đoạn trường tìm mộ cha

Theo giấy báo tử số 158C, ngày 20-11-1975, ghi “Liệt sỹ Trần An (SN 1944) cấp bậc Thượng sỹ, chức vụ Tiểu đội trưởng, hy sinh ngày 25-5-1968 tại mặt trận phía Nam, mai táng tại nghĩa trang mặt trận”, nhưng không ghi cụ thể mai táng tại Nghĩa trang nào, địa phương nào... do đó việc tìm phần mộ liệt sỹ Trần An gặp muôn vàn khó khăn.

Anh Trần Văn Ninh, con trai duy nhất của liệt sỹ Trần An, tâm sự: “Từ năm 1980, tôi cùng người thân trong gia đình nhiều lần vào các tỉnh phía Nam tìm phần mộ bố tôi nhưng không tìm ra.

Rất may, sau này gia đình tôi gặp được bác Phan Văn Nông, cùng quê huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh. Bác Nông cho biết trước đây bác cùng đơn vị với bố tôi, cùng tham gia chiến đấu tại chiến trường Cam Lộ, Quảng Trị.

Ngày 25-5-1968, trong một lần chiến đấu tại Cam Lộ, bố tôi bị thương, sau đó chuyển lên trạm quân y dã chiến trên núi, còn bác Nông đi B dài nên không biết bố tôi mất hay sống và hai anh em mất liên lạc từ đó”.

Bà Liên - vợ liệt sỹ Trần An đọc lại bức thư chồng gửi cách đây 52 năm.

Theo lời kể của ông Phan Văn Nông thì Đơn vị Sư đoàn 324 của ông có 3 Trung đoàn và 2 Tiểu đoàn trực thuộc cùng tham gia chiến đấu trên đất Quảng Trị.

“Trong thời gian chúng tôi chiến đấu tại chiến trường Quảng Trị, năm 1968, đơn vị được giao nhiệm vụ đánh thọc sâu xuống chợ Cam Chính (huyện Cam Lộ). Trong trận đánh này có nhiều đồng chí bị thương, trong đó có tôi và đồng chí Trần An. Riêng đồng chí Trần An bị thương nặng, được đưa vào trạm quân y dã chiến, tôi và đồng chí An mất liên lạc từ đó”, ông Phan Văn Nông nói.

Với nghĩa tình đồng đội, ông Phan Văn Nông nhiều lần cùng anh Trần Văn Ninh có mặt tại đất Quảng Trị tìm phần mộ liệt sỹ Trần An. Sau nhiều lần tìm kiếm, tại khu Nghĩa trang liệt sỹ xã Cam Chính, huyện Cam Lộ, nơi ông Nông và Trần An bị thương, gia đình phát hiện một phần mộ, khắc 2 chữ Trần An, nhưng không ghi năm sinh, ngày tháng hy sinh, quê quán.

“Theo người quản trang tại đây cho biết, phần mộ trên lâu nay không có ai đến nhận. Gia đình tôi cũng tin tưởng và hy vọng đây là phần mộ chí của bố tôi”, anh Ninh nói.

Anh Trần Văn Ninh cùng vợ bên mộ liệt sỹ Trần An tại xã Cam Chính, huyện Cam Lộ, Quảng Trị.

Để có cơ sở khẳng định phần mộ trên là bố đẻ của mình, sau khi tiến hành các thủ tục theo quy định, được sự nhất trí của chính quyền địa phương và cơ quan chức năng, năm 1995, gia đình đã lấy mẫu sinh phẩm hài cốt tại ngôi mộ liệt sỹ Trần An và gửi ra Hà Nội giám định ADN.

Nhưng 9 tháng sau (ngày 9-9-2014), Viện Kỹ thuật Hóa - Sinh và Tài liệu nghiệp vụ (thuộc Tổng cục Hậu cần, Bộ Quốc phòng) mới có thông báo trả lời: “Kết quả phân tích cho thấy mẫu không đảm bảo chất lượng để thực hiện phân tích ADN (hệ gen ty thể).

Vậy là sau bao nỗ lực tìm kiếm, mặc dù chưa có cơ sở dám chắc hài cốt phần mộ liệt sỹ Trần An thật sự là của chồng, cha mình, nhưng hàng năm đến ngày giỗ liệt sỹ Trần An và ngày Thương binh, liệt sỹ 27-7, anh Ninh cùng vợ con lại khăn gói lên đường vào Khu nghĩa trang Liệt sỹ xã Cam Chính, huyện Cam Lộ để tưởng nhớ người cha đã hy sinh.

Hữu Trọng