Những sự kiện quốc tế đáng chú ý trong tuần (từ ngày 31-12-2018 đến 06-01-2019)

Romania đối mặt nhiều thách thức trong vai trò Chủ tịch luân phiên EU

Người di cư tới đảo Lesbos, Hy Lạp. Ảnh: AFP/TTXVN

Trước tiên, chính phủ cánh tả hiện nay ở Romania, cùng với hai nước láng giềng Hungary và Ba Lan, đều đang bất đồng với EU về những cải cách gây tranh cãi. Một trong những nguyên nhân chính khiến quan hệ giữa Romania và EU trở nên lạnh nhạt là do kế hoạch cải cách tư pháp của Romania, mà EC cho là sẽ ảnh hưởng đến cuộc chiến chống tham nhũng tại quốc gia này. Chính phủ Romania đã đề xuất một lệnh ân xá tội hình sự cho các chính trị gia. Đề xuất này được cho là sẽ sớm được thông qua và EU đã cảnh báo mọi việc có thể vượt qua “giới hạn đỏ”. Về vấn đề này, Chủ tịch Ủy ban EU Jean-Claude Juncker đã bày tỏ hoài nghi trên cương vị Chủ tịch EU, liệu Romania có thể sẵn sàng lắng nghe các nước thành viên, đặt mối quan tâm riêng lại phía sau.

Cuộc khủng hoảng người di cư ở châu Âu đã tạm thời lắng dịu trong năm 2018, ít nhất về mặt số lượng, khi các giải pháp toàn diện được thúc đẩy. Dòng người di cư được ngăn chặn từ xa và được kiểm soát tốt hơn ở biên giới bên ngoài châu Âu. Nhưng hệ quả của cuộc khủng hoảng này thì vẫn tiếp tục tác động đến xã hội. Trên thực tế, chủ đề người di cư vẫn là điều gây chia rẽ nhất trong xã hội châu Âu, giữa các nước EU nói chung và trong từng nước thành viên nói riêng. Những bất đồng về chính sách người di cư vẫn tiếp tục sâu sắc trên bình diện toàn khối và trong từng nước. Trong vấn đề nhập cư, lập trường của Chính phủ Romania là EU cần áp dụng một cách có hiệu quả nguyên tắc phối hợp trong quan hệ giữa EU với các nước thành viên. Chính phủ Romania muốn thúc đẩy vấn đề an ninh và chính sách nhập cư là những ưu tiên trong nhiệm kỳ Chủ tịch EU. Do vậy, Romania sẽ phải thể hiện vai trò Chủ tịch EU đối với vấn đề này.

Brexit cũng là vấn đề khó khăn khác cần phải giải quyết của EU trong năm 2019 đồng thời cũng chính là thách thức đối với Romania. Cho đến thời điểm hiện tại, kịch bản về việc nước Anh rời khỏi EU vẫn chưa rõ ràng khiến tương lai mối quan hệ Anh - EU thời hậu Brexit vẫn chưa thể xác định.

Năm 2019 được coi là một năm bản lề của EU, khi cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu (EP) sẽ diễn ra vào tháng 5. Cuộc bầu cử EP lần này sẽ là cuộc đối đầu giữa các đảng chính thống và phong trào hoài nghi châu Âu, vốn đang dựa vào tâm lý bất mãn và giận dữ của người dân trước những vấn đề từ cuộc khủng hoảng người di cư, cũng như những mâu thuẫn khác trong xã hội. Tại cuộc bầu cử EP sắp tới, nếu lực lượng dân túy giành chiến thắng trên bình diện châu lục, đó sẽ là một bước ngoặt với châu Âu, song sự thay đổi này có mang lại điều tốt lành cho EU hay không, thì chưa thể dự đoán được.

Trên phương diện kinh tế, rủi ro cũng sẽ đe dọa sự ổn định tài chính châu Âu. Mặc dù kinh tế khu vực châu Âu tăng trưởng tốt trong những năm qua, nhưng những rủi ro xuất phát từ chu kỳ tài chính vĩ mô của Mỹ, tình trạng căng thẳng gia tăng tại các thị trường đang nổi liên quan tới đồng USD mạnh hơn và tranh chấp thương mại leo thang, cùng mối lo về khả năng xử lý nợ của các nền kinh tế được xem là những vấn đề lớn có thể đe dọa sự ổn định tài chính ở châu Âu. Ngoài ra, nhiều nguy cơ đang kìm hãm hoạt động của các ngân hàng và công ty bảo hiểm châu Âu.

Với nhiều thách thức từ cả truyền thống lẫn phi truyền thống, cả xuất phát từ bên trong và từ ngoài, có thể khẳng định một giai đoạn đầy khó khăn đang chờ chính phủ Romania trong vai trò Chủ tịch luân phiên EU.

Chính phủ liên bang Mỹ tiếp tục phải đóng cửa một phần

Lực lượng biên phòng Mỹ gác tại khu vực hàng rào biên giới Mỹ - Mexico tại San Diego, California, ngày 17-11-2018. Ảnh: THX/TTXVN

Việc Tổng thống Mỹ D. Trump và các nhà lãnh đạo đảng Dân chủ tại hai viện Quốc hội không đạt tiến triển trong cuộc gặp ngày 02-01, khiến chính phủ liên bang Mỹ tiếp tục phải đóng cửa một phần. Thế bế tắc này cũng đã báo hiệu sự khó khăn hơn về khả năng hợp tác giữa các nhà lập pháp Mỹ trong việc đưa ra các quyết sách.

Nhằm tháo gỡ tìm giải quyết vấn đề liên quan đến kinh phí xây dựng bức tường biên giới Mỹ - Mexico, Tổng thống D. Trump và Hạ nghị sĩ đảng Dân chủ N. Pelosi - người đảm nhiệm cương vị Chủ tịch Hạ viện từ ngày 03-01, cùng Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ C. Schumer - lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện đã có cuộc gặp tại Nhà Trắng. Tuy nhiên, cuộc gặp đã không mang lại kết quả khả quan nào. Với sự bế tắc này, một phần chính phủ Mỹ vốn đã phải ngừng hoạt động từ sau nửa đêm 21-12-2018 sẽ tiếp tục phải đóng cửa. Điều này cũng có nghĩa, khoảng 800.000 nhân viên công vụ tiếp tục phải nghỉ việc tạm thời hoặc làm việc trong tình trạng không được trả lương.

Trên thực tế, kinh phí xây dựng bức tường biên giới giữa Mỹ và Mexico đã trở thành nguyên nhân lớn nhất cản trở các nghị sĩ đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa tại Quốc hội Mỹ đạt được một thỏa thuận về dự luật ngân sách. Căng thẳng bắt đầu từ khi Hạ viện, hiện do phe Cộng hòa kiểm soát, thông qua một dự luật chi tiêu bao gồm khoản 5,6 tỷ USD chi cho dự án bức tường biên giới Mỹ - Mexico mà Tổng thống D. Trump đặc biệt yêu cầu phải có trong dự luật chi tiêu chính phủ. Tuy nhiên, dự luật này sau đó đã không đạt đủ tối thiểu 60 phiếu ủng hộ tại Thượng viện, nơi đảng Cộng hòa hiện chỉ có 51 ghế, do các nghị sĩ Dân chủ chỉ chấp thuận con số 1,6 tỷ USD. Đa số các nghị sĩ Dân chủ cho rằng, việc xây bức tường này là tốn kém và không hiệu quả trong việc ngăn chặn làn sóng di cư bất hợp pháp từ quốc gia láng giềng Mexico. Về vấn đề này, giới phân tích cho rằng, đối với Tổng thống D. Trump và những người ủng hộ ông, bức tường biên giới với Mexico đã và đang là biểu tượng của chính sách “Nước Mỹ trước tiên” mà ông từng tuyên bố. Quốc hội Mỹ có thể nhất trí về các chính sách để hạn chế di cư bất hợp pháp và sàng lọc kỹ hơn đối với người tị nạn, đồng thời đưa ra những hạn chế đối với người di cư bất hợp pháp. Nếu đạt được, với Tổng thống D. Trump, đây sẽ là một chiến thắng trong việc mặc cả xây bức tường được cho là có thể không cần thiết.

Vấn đề bức tường biên giới Mỹ - Mexico không phải là chủ đề duy nhất gây tranh cãi giữa phe Cộng hòa và phe Dân chủ, các nghị sĩ của hai đảng này còn mâu thuẫn trong hàng loạt vấn đề từ biến đổi khí hậu, di cư tới chăm sóc y tế... Về vấn đề biến đổi khí hậu, các nghị sĩ Dân chủ cảnh báo biến đổi khí hậu đặt ra mối đe dọa khẩn cấp và hiện hữu đối với nền kinh tế, an ninh quốc gia Mỹ cũng như sức khỏe và tương lai của trẻ em. Trong khi đó, các nghị sĩ Cộng hòa hoài nghi liệu khí hậu có đang thực sự biến đổi như cảnh báo của giới khoa học. Về vấn đề y tế, trong khi phe Dân chủ chủ trương duy trì chương trình chăm sóc sức khỏe Medicare của cựu Tổng thống B. Obama, thì phe Cộng hòa muốn chấm dứt chương trình này. Về vấn đề nhập cư, sự thiếu nhất trí của giới lập pháp hai đảng Cộng hòa và Dân chủ khiến cho trong năm 2018, Chính phủ liên bang Mỹ từng phải hai lần đóng cửa ngắn ngày do người di cư.

Có thể thấy, việc các nghị sĩ đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ không thể bảo đảm một trong những nhiệm vụ cơ bản là duy trì cho chính phủ hoạt động ổn định báo hiệu một nhiệm kỳ nhiều khó khăn sắp tới của Quốc hội mới khi đảng Dân chủ có nhiều tiếng nói hơn. Đây cũng một lần cho thấy sự rạn nứt ngày càng sâu sắc trên chính trường Mỹ.

Người dân Brazil đặt nhiều kỳ vọng vào tân Tổng thống

Tân Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro cùng phu nhân Michelle Bolsonaro trong lễ nhậm chức. Ảnh: AP/TTXVN

Bước vào năm mới 2019, tân tổng thống Brazil Jair Bolsonaro chính thức nhậm chức tại Tòa nhà Quốc hội ở thủ đô Brasilia. Lên nắm quyền trong bối cảnh đất nước Brazil phải trải qua một giai đoạn đầy biến động với những vụ bê bối dính líu tới nhiều chính trị gia có tầm ảnh hưởng lớn, những mâu thuẫn căng thẳng giữa các đảng phái, nền kinh tế rơi vào thời kỳ suy thoái dài nhất trong lịch sử và tình hình bạo lực vẫn gia tăng, Tổng thống J. Bolsonaro sẽ có nhiều nhiệm vụ phía trước.

Trong bài phát biểu trước Quốc hội sau khi nhậm chức ngày 01-01-2019, Tổng thống J. Bolsonaro cam kết sẽ tuân thủ những nguyên tắc dân chủ, tuyên chiến với nạn tham nhũng, tội phạm và cải thiện nền kinh tế. Ông J. Bolsonaro kêu gọi một hiệp ước quốc gia thực sự giữa các lực lượng xã hội, hành pháp, tư pháp và tòa án nhằm khôi phục nền kinh tế mà không có thành kiến về ý thức hệ. Ông J. Bolsonaro cũng khẳng định chính phủ mới sẽ được dẫn đường bằng những cam kết của ông đối với cử tri Brazil, vốn thất vọng với nạn tham nhũng, tình trạng tội phạm bạo lực ở mức cao và nền kinh tế thiếu ổn định thời gian qua.

Có thể thấy, từ khi tham gia tranh cử, ông J. Bolsonaro đã đưa ra khẩu hiệu “Brazil trên hết” với mục tiêu đưa ra nhiều thay đổi trong việc triển khai chương trình kinh tế vì lợi ích của dân tộc, đưa nền kinh tế Brazil thoát khỏi giai đoạn suy thoái hiện nay. Đáng chú ý nhất là ý định tự do hóa nền kinh tế, tư hữu hóa tất cả các doanh nghiệp nhà nước, kể cả tập đoàn dầu khí khổng lồ Petrobras. Tổng thống đắc cử Brazil cũng khẳng định sẽ từng bước triển khai những chính sách mới để ngăn chặn tình trạng thất nghiệp, tạo thêm công ăn việc làm cho người lao động, tái khởi động việc thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài.

Về đấu tranh với tình trạng bạo lực tràn lan trong xã hội, ông J. Bolsanaro khẳng định sẽ đấu tranh không khoan nhượng với tình hình tội phạm, bạo lực cũng sẽ là một trong những ưu tiên của chính quyền mới. Về đối ngoại, Tổng thống J. Bolsanaro chủ trương thay đổi chính sách đối ngoại trước đây của nước này, hướng đến xích lại gần hơn với các nước phương Tây, trong đó đặc biệt là Mỹ, và lấy lại vị thế của Brazil trên trường quốc tế.

Hiện chính phủ mới của Tổng thống J. Bolsonaro đã hoạch định rõ các ưu tiên trong 10 ngày sau khi đi vào hoạt động, cũng như lịch trình làm việc trong vòng 100 ngày đầu. Theo đó, ngay trong tháng đầu tiên, các bộ trưởng sẽ thảo luận kỹ các quyết định được đưa ra trong 2 tháng cuối dưới thời chính quyền Tổng thống M. Temer, cân nhắc xem có nên tiếp tục xúc tiến các quyết sách này hay không.

Các nhà phân tích nhận định, để thực hiện những mục tiêu đề ra trong suốt quá trình tranh cử không hề đơn giản, đặc biệt trong bối cảnh quốc gia Nam Mỹ này đang bị phân rẽ mạnh mẽ. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, tân tổng thống Brazil sẽ có thể tạo ra một thời kỳ nhiều thay đổi cho Brazil và nhiều khả năng những thay đổi đó sẽ tác động lớn tới toàn bộ khu vực. Các nhà đầu tư thì hy vọng lập trường tự do hóa thị trường của ông J. Bolsonaro sẽ giúp tái tạo nền kinh tế Brazil, vốn là nền kinh tế lớn thứ 8 trên thế giới. Trong khi các nhà bảo vệ môi trường lại tỏ ra lo lắng các biện pháp kinh tế của ông J. Bolsonaro có thể làm ảnh hưởng đến rừng mưa Amazon, đồng thời lo ngại về việc nới lỏng kiểm soát súng đạn ở quốc gia có số lượng các vụ giết người cao hàng đầu thế giới này.

Nhưng cho dù có những lo ngại nào đi nữa thì không thể phủ nhận ở thời điểm hiện tại, niềm tin của người dân Brazil với chính phủ mới đang duy trì ở mức cao. Theo kết quả thăm dò của Viện Dư luận và Thống kê Brazil, 75% ý kiến cho rằng, ông J. Bolsonaro đang đưa ra những quyết định đúng đắn trong quá trình tiếp nhận quyền lực.

Năm 2019 - kỳ vọng vào các cuộc đàm phán hòa bình trên Bán đảo Triều Tiên

Tổng thống Mỹ D. Trump và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un tại Hội nghị thượng đỉnh lần đầu tiên ở Singapore ngày 11-6-2018. Ảnh: AFP/TTXVN

Năm 2018 khép lại với những dấu ấn mang tính bước ngoặt trên Bán đảo Triều Tiên. Tuy đây mới chỉ là những bước tiến ban đầu, song dư luận thế giới nhìn chung đều là bước khởi đầu thuận lợi cho việc giải quyết vấn đề Triều Tiên vốn bế tắc trong nhiều năm trước đó.

Đặc biệt, ngay trong những ngày đầu năm mới 2019, thông qua Thông điệp đầu năm mới, cùng hai bức thư của nhà lãnh đạo CHDCND Triều Tiên Kim Jong-un gửi Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in và Tổng thống Mỹ D. Trump, dư luận hy vọng về một triển vọng khai thông thế bế tắc trong quá trình đàm phán phi hạt nhân hóa trên Bán đảo Triều Tiên trong năm mới này.

Bước sang năm 2019, thế giới đang kỳ vọng sẽ sớm có một hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều lần thứ 2 giữa nhà lãnh đạo hai nước nhằm định hình các bước đi tiếp theo. Trong bài phát biểu chào năm mới 2019, nhà lãnh đạo Kim Jong-un khẳng định, ông sẵn sàng tiến hành cuộc gặp lần thứ hai với Tổng thống Mỹ D. Trump bất cứ lúc nào và cam kết “phi hạt nhân hóa hoàn toàn”. Đồng thời, nhà lãnh đạo Triều Tiên cũng hối thúc Washington tiến hành các biện pháp tương xứng để đổi lấy các biện pháp phi hạt nhân hóa mà Bình Nhưỡng đã triển khai trong thời gian qua.

Bên cạnh đó, trong bức thư gửi đến Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in nhân dịp năm mới, nhà lãnh đạo Kim Jong-un cũng khẳng định, lãnh đạo hai miền Triều Tiên đã thúc đẩy “các biện pháp thiết thực và năng nổ vượt qua tình trạng đối đầu kéo dài” thông qua việc tiến hành ba cuộc gặp cấp cao trong năm 2018. Đồng thời, nhà lãnh đạo Triều Tiên cũng nhấn mạnh mong muốn sẽ được gặp Tổng thống Moon Jae-in thường xuyên trong năm 2019.

Ðáp lại những thông điệp từ nhà lãnh đạo Triều Tiên, Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in khẳng định “luôn hoan nghênh” nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un đến thăm Seoul và đánh giá cao bài phát biểu của ông Kim, coi đó là hành động tái khẳng định cam kết giải giáp hạt nhân của Bình Nhưỡng.

Trong khi đó, đáp lại thông điệp của nhà lãnh đạo Triều Tiên, ngay trong ngày đầu năm mới, Tổng thống D. Trump cũng cho biết, ông mong đợi cuộc gặp với nhà lãnh đạo Triều Tiên, sau khi ông Kim Jong-un khẳng định ông sẵn sàng cho cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo vào bất cứ thời điểm nào.

Những động thái ngay thềm năm mới trên được xem là mở ra những tín hiệu tươi sáng, góp phần tạo động lực để các bên liên quan vượt qua khó khăn, mở ra cơ hội xây dựng một nền hòa bình bền vững trên Bán đảo Triều Tiên, đồng thời đem lại thịnh vượng cho người dân ở cả hai miền Triều Tiên. Tuy nhiên, các nhà bình luận cũng cho rằng, để thực sự có một Bán đảo Triều Tiên phi hạt nhân hóa, hòa bình, thịnh vượng, thì không thể chỉ là những lời cam kết mà rất cần đến sự thiện chí, quyết tâm, kiên trì và những hành động cụ thể từ các bên liên quan.

Thông qua thông điệp năm mới, tuy nhà lãnh đạo Triều Tiên đã gửi một “thông điệp hòa giải” tới Tổng thống Mỹ về tiến trình phi hạt nhân hóa, song nhà lãnh đạo Triều Tiên cũng đã cảnh báo rằng, Triều Tiên có thể sẽ tìm kiếm một hướng đi khác để bảo vệ lợi ích của mình nếu như Mỹ vẫn tiếp tục đơn phương áp đặt các biện pháp trừng phạt và gây sức ép đối với Bình Nhưỡng. Điều này cho thấy, đây được xem là cách Bình Nhưỡng giữ thế chủ động trong các cuộc đàm phán tới đây với Washington và Seoul, bảo đảm rằng những điều kiện cần thiết như duy trì an ninh, dỡ bỏ trừng phạt, hỗ trợ kinh tế… phải được triển khai song song với tiến trình phi hạt nhân hóa. Điều này cũng cho thấy nhà lãnh đạo Triều Tiên đang tiếp tục khẳng định giờ là trách nhiệm của phía Mỹ phải đưa ra hành động thiện chí cụ thể.

Nhưng trong bối cảnh hai bên vẫn đang tiếp tục thiếu vắng lòng tin, và Mỹ sẽ chỉ thay đổi chính sách một khi thấy được kết quả cuối cùng là Triều Tiên phi hạt nhân hóa hoàn toàn, các nhà phân tích cho rằng, thế giằng co này sẽ có thể tiếp tục kéo dài trong năm 2019./.

Minh Châu (tổng hợp)