'Những nguồn cảm hứng trong sáng tác hội họa' – Niềm tự hào của thầy trò khoa Nghệ thuật trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Tác phẩm 'Những nguồn cảm hứng trong sáng tác hội họa' của Tiến sĩ – Họa sĩ – Giảng viên Phạm Văn Tuyến, Trưởng khoa Nghệ thuật Trường Đại học sư phạm Hà Nội đã vinh dự đạt giải B. Phần thưởng này trở nên ý nghĩa hơn trong hoàn cảnh ngành lý luận phê bình Mĩ thuật Việt Nam còn rất thiếu vắng những công trình nghiên cứu lý thuyết, thiếu những căn cứ khoa học cho công tác thẩm định, phê bình tác phẩm mĩ thuật.
Tác phẩm “Những nguồn cảm hứng trong sáng tác hội họa” của Tiến sĩ – Họa sĩ – Giảng viên Phạm Văn Tuyến (người cầm bằng khen), Trưởng khoa Nghệ thuật Trường Đại học sư phạm Hà Nội đã vinh dự đạt giải B.
Tối 12/8/2020, tại Hà Nội, Đài Tiếng nói Việt Nam, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật TW tổ chức Lễ trao thưởng của các tác phẩm lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật xuất bản năm 2019 của Ban Bí thư TW Ðảng giao Hội đồng thực hiện. Tới dự và trao thưởng có các đồng chí: Trần Quốc Vượng, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí Thư; Võ Văn Thưởng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư TW Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo TW; Nguyễn Mạnh Hùng, Ủy viên TW Đảng, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo TW; Nguyễn Thế Kỷ, Ủy viên TW Đảng, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật TW; cùng đại diện các Bộ, ban, ngành TW.
Trong đợt xét tặng thưởng năm nay, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật TW đã nhận được 93 tác phẩm, trong đó có 38 cuốn sách, 55 bài viết và chương trình phát thanh được các hội văn học, nghệ thuật chuyên ngành, các cơ quan báo chí văn nghệ, nhà xuất bản trong cả nước gửi về tham gia xét thưởng. Qua nhiều vòng bình xét, Hội đồng đã quyết định trao tặng thưởng dành cho 15 tác phẩm tiêu biểu và xuất sắc nhất.
Trong đó, có tác phẩm “Những nguồn cảm hứng trong sáng tác hội họa” của Tiến sĩ – Họa sĩ – Giảng viên Phạm Văn Tuyến, Trưởng khoa Nghệ thuật Trường Đại học sư phạm Hà Nội đã vinh dự đạt giải B. Qua chia sẻ của TS Phạm Văn Tuyến, cuốn sách là công trình nghiên cứu được Thầy ấp ủ, nghiên cứu trong nhiều năm, mong muốn đưa ra một hướng nghiên cứu về cảm hứng sáng tác. Đó là sự kết hợp giữa Mĩ thuật học với các lý thuyết nghiên cứu liên ngành Triết học, Tâm lý học, Văn học…
Đặc biệt, là các nghiên cứu Phân tâm học của Freud về tiềm thức và vô thức cũng như tư tưởng triết 2 học hiện sinh, nhân sinh đã được sử dụng như một tiên đề khoa học. Từ góc độ lý thuyết, công trình của Thầy đã lý giải một số nguồn cảm hứng của họa sĩ trong quá trình sáng tác hội họa ở trạng thái ý thức và vô thức. Cuốn sách cho chúng ta hiểu thêm về quá trình sáng tác nghệ thuật chắc chắn phải được nuôi dưỡng từ cảm hứng của nghệ sĩ.
Theo tác giả, đứng trước một phong cảnh đẹp, tình cảm trào dâng, họa sĩ thật dễ dàng có cảm hứng để lao động nghệ thuật. Có thể là một sự ghi nhận chắt lọc các biểu hiện tạo hình, thị giác hóa nó; có thể là một ký họa ghi chép đích thực; và đôi khi là một sáng tác thực sự, một tác phẩm. Cường độ của những va đập thông tin tạo hình từ phía đối tượng đôi khi mạnh đến mức làm cho họa sĩ không thể không làm việc. Biểu hiện cơ bản của cảm hứng loại này nảy sinh từ những gặp gỡ mới mẻ, những chuyến đi thực tế, những phát hiện bất ngờ, những tình cảm bất chợt, ngẫu nhiên.
Nó cũng có khi tạo nên cảm hứng bền vững đến độ trở thành quan niệm tạo hình, một khuynh hướng sáng tác bền vững kéo dài. “Khi cảm hứng nghệ thuật tác động vào quá trình xử lý các quan hệ tạo hình, ngôn ngữ tạo hình, họa sĩ có thể vượt qua các quy chuẩn khô cứng của khoa học tạo hình mà đến với sáng tạo thực thụ. Lúc này, họa sĩ có những nguồn năng lượng mạnh mẽ để xử lý các ngôn ngữ hội họa theo một cách khác thường, giống như việc một diễn viên kịch có thể nhập vai một cách khác nhau ở mỗi lần của cùng một vở diễn.”1 Trước khi được trao thưởng, cuốn sách đã được sử dụng làm tài liệu chuyên khảo trong đào tạo tiến sĩ nghệ thuật học ở một vài cơ sở đào tạo và học viên hứng thú khi tìm hiểu về những nội dung mà tác phẩm mang lại. Khi ban tổ chức xướng tên TS Phạm Văn Tuyến, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội lên sân khấu nhận tặng thưởng, đồng nghiệp, sinh viên khoa Nghệ thuật đã được trải qua cảm xúc dâng trào niềm vinh dự, tự hào.
Phần thưởng này trở nên ý nghĩa hơn trong hoàn cảnh ngành lý luận phê bình Mĩ thuật Việt Nam còn rất thiếu vắng những công trình nghiên cứu lý thuyết, thiếu những căn cứ khoa học cho công tác thẩm định, phê bình tác phẩm mĩ thuật. Đây cũng chính là món quà vô cùng quý giá, tiếp thêm nhiều động lực để Thầy làm việc và nghiên cứu những đề tài khác.
Với niềm tự hào và niềm vui lớn, thay mặt đội ngũ giảng viên trẻ trong khoa Nghệ thuật, tôi xin gửi lời chúc mừng và cảm ơn Thầy đã tạo động lực cho chúng tôi trong hoạt động khoa học và giáo dục nghệ thuật.
