Những cuộc sống bị 'đánh cắp' sau trận hỏa hoạn lịch sử ở bang New Mexico, Mỹ

Những cuộc sống bị ‘đánh cắp’

Đối với riêng Kathryn Mahan hay chồng cô, Jamie, những bậc thềm trước ngôi nhà của họ ở ngôi làng Las Dispensas, miền bắc tiểu bang New Mexico là nơi lưu giữ ký ức gia đình. Mahan và Jamie đã cùng tự tay xây dựng và trang trí tổ ấm vào năm 2015. Mỗi năm, họ đều chụp ảnh một bức ảnh gia đình cùng con gái, cô bé Rayyah, và trong khi Rayyah ngày một lớn lên, những bậc thềm vẫn như cũ.

Nhưng, trận cháy rừng lớn nhất trong lịch sử bang New Mexico đã bất ngờ thay đổi tất cả.

Những cư dân bị ngọn lửa bang New Mexico đảo lộn cuộc sống. Ảnh: The Guardian.

Gia đình nhỏ của Mahan đã phải sơ tán vào ngày 11/4 khi một ngọn lửa âm ỉ bùng cháy trên ngọn núi Hermit Peak gần đó, hướng trực tiếp về phía ngôi nhà của họ với sức gió lên tới 112 km/giờ. Ba ngày sau, khi được trở lại ngôi làng, tất cả mọi thứ còn lại chỉ là tro bụi.

Mahans là một trong số nhiều gia đình đã mất tất cả trong vụ hỏa hoạn kinh hoàng, hiện vẫn đang tiếp tục hoành hành trong suốt hơn một tháng. Ngọn lửa Đỉnh Hermits bùng cháy vào ngày 6/4 khi một trận hỏa hoạn ‘có kiểm soát’ do Cơ quan Lâm nghiệp Mỹ tiến hành đã phá vỡ ranh giới của nó. Cuối cùng, Đỉnh Hermits đã hợp nhất với một ngọn lửa khác có tên là Calf Canyon, tạo ra một đám cháy lớn đến mức ‘không thể ngăn cản được’.

Ngọn lửa kép Calf Canyon / Đỉnh Hermits kể từ đó đã bùng phát lên gần 300.000 mẫu Anh, tính đến ngày 17/5, trở thành ngọn lửa lớn nhất từng bùng cháy tại khu vực này. Và trong khi không có con số thiệt mạng nào được ghi nhận, đã có hàng nghìn người dân phải di dời trong nhiều tuần, khi các nhân viên cứu hỏa đang phải vật lộn để kiểm soát ngọn lửa.

Một nắm xu bị cháy đen ở Las Vegas cùng tấm biển cầu mưa. Ảnh: The Guardian.

Mahan là một nhà sinh thái học theo dõi sức khỏe rừng và nhận thức rõ mối đe dọa của cháy rừng khi cô và chồng chọn xây dựng bên cạnh rừng quốc gia Santa Fe ở chân núi Sangre de Cristo tuyệt đẹp. Khu vực này nằm trong hệ sinh thái thông aoerosa, giống như phần lớn vùng cao phía tây nam, và đặc biệt dễ bị cháy rừng giữa đợt hạn hán tồi tệ nhất trong 1.200 năm qua.

Nhiều nhà khoa học tin rằng, những đám cháy rừng mùa xuân do gió chính là một hậu quả khôn lường khác của thực trạng biến đổi khí hậu ở phía tây nam nước Mỹ.

Andy Lyon, phát ngôn viên của nhóm quản lý sự cố khu vực tây nam cho biết: “Chúng tôi vẫn đang sử dụng mọi cách để kiểm soát ngọn lửa, nhưng những cơn gió liên tục thổi mạnh cả ngày lẫn đêm đã khiến mọi thứ trở nên khó khăn hơn bao giờ hết”.

Đồng thời lưu ý rằng, đám cháy đã bùng nổ mạnh mẽ hơn ở thời điểm ngày 9/5, khi khu vực này nằm trong ‘điều kiện đỏ’ không ngừng suốt 95 giờ đồng hồ (mức cảnh báo cao nhất từ Cơ quan Thời tiết Quốc gia về nguy cơ cháy rừng), với sức gió lên tới 50-60mph.

Và trong khi sức gió đã giảm phần nào trong vài ngày qua, mức nhiệt độ cao kỷ lục được dự báo trong tuần này sẽ tiếp tục thách thức các nỗ lực chữa cháy. Tính đến ngày 17/5, đám cháy chỉ còn lại 26%.

“Có rất nhiều thứ đang chống lại chúng tôi”, Lyon nhấn mạnh.

Những cư dân tại khu trú ẩn tạm thời cho những người sơ tán do hỏa hoạn. Ảnh: The Guardian.

Trong cơn khủng hoảng

Quỷ lửa bang New Mexico cũng đang tàn phá một phần văn hóa độc đáo của vùng đất phía tây nam, nơi từng là vùng rìa phía bắc xa xôi của đế chế Tây Ban Nha vào thế kỷ 17. Hậu duệ của những người khai hoang Tây Ban Nha tiếp tục sống trên những ngôi nhà của gia đình đã được truyền qua nhiều thế hệ.

Các cộng đồng dân cư có tuổi đời hàng thế kỷ hầu như chưa hợp nhất và nằm ẩn mình trong các thung lũng bị suối cắt và chân núi được bao quanh bởi khu rừng quốc gia. Nhiều cư dân lớn tuổi – những người đã sống cả cuộc đời tại đây, họ luôn tự hào về văn hóa tự cung tự cấp cùng sự gắn bó với vùng đất của họ. Lyon nói rằng thật khó để thuyết phục nhiều người trong số họ rời khỏi nhà để sơ tán giữa bối cảnh nguy cơ hỏa hoạn tăng cao.

Tại Las Vegas, một thị trấn có 13.000 cư dân và lớn nhất trong khu vực, những người dân di dời đang tập trung tại một nơi trú ẩn trong một trường trung học cơ sở cũ. Mọi hoạt động hiện do một đội tình nguyện địa phương hỗ trợ, cung cấp bữa sáng, bữa trưa và bữa tối cho khoảng 100-200 người mỗi ngày.

Vào một buổi sáng đầy gió và nóng nực của tuần trước, không khí mịt mờ với khói bụi và những cục than hồng đen thi thoảng rơi xuống từ bầu trời.

Khói trên cây và cỏ cháy ở Las Dispensas, New Mexico. Ảnh: The Guardian.

Ruben Garcia, 85 tuổi, hiện đang sống tại một khách sạn ở Las Vegas, New Mexico, kể từ khi ông sơ tán khỏi nhà cách đây hơn một tháng. Garcia đến từ làng Rociada, cách Las Vegas 44 km về phía tây bắc và sống trên 100 mẫu Anh đã thuộc về gia đình ông qua nhiều thế hệ.

Ngôi nhà của Garcia đã được cứu thoát khỏi ngọn lửa, nhưng khu vực chuồng trại và các thiết bị trang trại đã bị phá hủy. Cư dân làng Rociada vẫn được sơ tán bắt buộc trong khi lực lượng cứu hộ tiếp tục dập lửa tại chỗ do gió giật.

Đối với anh Michael, con trai của ông Garcia, sống ở Denver, việc đến nơi trú ẩn để thưởng thức những bữa ăn nóng và được trò chuyện với những người cùng sơ tán chính là điểm sáng duy nhất trong cuộc đời của cha anh. Michael nói: “Cha tôi ở đó mỗi ngày và thường đến thăm những người mà ông biết, những người cũng đang phải di dời”.

‘A barriga llena, corazón contento’ – ‘Bụng no, trái tim hạnh phúc’.

Lopez và khoảng 50 tình nguyện viên khác đã làm việc 12 giờ mỗi ngày trong hơn một tháng. Nhiều người dân như Andrew Vigil đã mất tất cả mọi thứ trong ngọn lửa.

Vigil cho biết anh và vợ đã làm việc không ngừng nghỉ trong 3 năm để kiếm đủ tiền mua một mẫu đất ở làng Tierra Monte. Vigil đã xây dựng một cabin nhỏ trong khu nhà. Tất cả đều đã bị phá hủy vào cuối tháng 4. Giống như hầu hết các nạn nhân của vụ hỏa hoạn, họ không có bảo hiểm, nghĩa là họ sẽ phải chịu toàn bộ chi phí nếu quyết định xây dựng lại.

“Khi tôi quay trở lại ngôi nhà, ruột gan tôi như bị xé thành trăm mảnh”, Vigil nhớ lại trong khi đôi mắt đẫm lệ.

Không lâu sau khi sơ tán, Vigil đến nơi trú ẩn ở Las Vegas để ăn trưa. Kể từ đó, anh ấy đã tình nguyện ở mái ấm mỗi ngày từ 10-12 tiếng. Một câu nói bằng tiếng Tây Ban Nha nổi tiếng đã trở thành động lực cho cư dân trong các khu trú ẩn tạm thời: ‘A barriga llena, corazón contento’ – ‘Bụng no, trái tim hạnh phúc’.

Trujillo, một cựu chiến binh tàn tật, đã mất nhà trong trận hỏa hoạn ở Sapello, New Mexico. Ảnh: The Guardian.

Điều gì đến sẽ đến

Sẽ rất khó, nếu không muốn nói là không thể, đối với nhiều cư dân lâu năm ở vùng nông thôn của New Mexico này để phục hồi sau sự tàn phá. Các quận San Miguel và Mora, nơi đám cháy thiêu rụi phần lớn, có tỷ lệ hộ nghèo là 20%. Rào cản tài chính khi cố gắng xây dựng lại mà không có sự hỗ trợ của bảo hiểm cũng như rủi ro về môi trường của mùa hỏa hoạn ngày càng nghiêm trọng.

Andrew Sanchez Meador, Giám đốc điều hành của Viện Phục hồi Sinh thái tại Đại học Bắc Arizona, cho biết: “Đám cháy mùa xuân đang làm tăng thêm độ phức tạp hoàn toàn mới cho các vấn đề do biến đổi khí hậu gây ra ở phía tây nam. Cho đến thập kỷ trước, các trận hỏa hoạn do gió thổi ở rừng thông aoerosa là chưa từng có”.

Meador khẳng định, một trong những biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất là giảm lượng nhiên liệu mà đám cháy có thể tiêu thụ. Những cánh rừng thông aoerosa ở miền bắc Arizona và miền bắc New Mexico giống như những thùng rác được đóng gói chặt chẽ sau một thế kỷ dập lửa, và Viện từ lâu đã ủng hộ việc tỉa thưa bằng cơ học và đốt có kiểm soát để loại bỏ nguồn nhiên liệu dư thừa, đồng thời giảm nguy cơ hỏa hoạn.

Nhưng với điều kiện gió và nóng khô kỷ lục, thời gian tiến hành đốt theo quy định trên đất rừng quốc gia nằm gần cộng đồng dân cư ngày càng trở nên khó khăn. Các quan chức của rừng quốc gia Santa Fe đã xin lỗi vì chọn sai ngày tiêu hủy, chính điều này đã vô tình khơi mào cho đám cháy tại Đỉnh Hermits.

Kathryn Mahan và chồng Jamie Knutson, cùng con gái của họ, Rayyah. Ảnh: The Guardian.

Mahan và chồng không có bảo hiểm nhưng họ đã quyết định xây dựng lại. Các bậc thềm bê tông một lần nữa sẽ trở lại là một phần ký ức của ngôi nhà. Mối liên hệ của họ với cộng đồng mạnh mẽ hơn mối đe dọa đối với cháy rừng.

“Đây là nơi chúng ta thuộc về”.

Mai Nguyễn (Theo The Guardian)