Những băn khoăn khi tăng tuổi nghỉ hưu, tăng giờ làm thêm

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân phát biểu tại phiên họp

Chủ động ứng phó quá trình già hóa dân số

Trình bày báo cáo về một số vấn đề còn ý kiến khác nhau của dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2019), khi thảo luận về dự án Bộ luật Lao động (sửa đổi), nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành với quy định theo phương án 1 do Chính phủ trình, quy định về lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu, tức là đến năm 2028 sẽ có lao động nam đầu tiên nghỉ hưu ở độ tuổi 62 và năm 2035 sẽ có lao động nữ đầu tiên nghỉ hưu ở độ tuổi 60.

Tuy nhiên, một số ý kiến đại biểu còn băn khoăn về quy định nâng tuổi nghỉ hưu so với hiện hành và đề nghị làm rõ quy định chênh lệch tuổi nghỉ hưu (2 tuổi) giữa lao động nam và lao động nữ; đồng thời cũng cho rằng quy định này sẽ dẫn đến nhiều tranh luận khác nhau giữa “tuổi nghỉ hưu” và “tuổi nghề”.

Theo bà Nguyễn Thúy Anh, Cơ quan thẩm tra dự án luật đề xuất quy định điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu của người lao động nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 28 của Trung ương và với mục tiêu lâu dài để chủ động chuẩn bị ứng phó với quá trình già hóa dân số diễn ra nhanh của Việt Nam.

Tuy nhiên, bà Nguyễn Thúy Anh cho biết đến nay, Chính phủ vẫn chưa bổ sung tài liệu làm rõ những kiến nghị về danh mục các công việc, ngành nghề, vị trí việc làm thuộc trường hợp đặc biệt mà người lao động có thể được nghỉ hưu ở độ tuổi thấp hơn hoặc cao hơn 5 năm theo quy định; chưa đưa ra được cơ sở, bằng chứng khoa học để quy định về khoảng cách tuổi nghỉ hưu (2 tuổi) giữa lao động nam và lao động nữ.

Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải cho rằng, cần lưu ý và quan tâm hơn tới công tác tuyên truyền trong thời gian tới về vấn đề này. “Bởi, khi đi tiếp xúc cử tri, tôi thấy nhiều người dân hiểu chưa đúng về việc tăng tuổi nghỉ hưu. Do đó, chúng ta phải tuyên truyền để người dân biết là nếu tăng tuổi nghỉ hưu thì theo lộ trình phải đến năm 2028 mới có lao động nam đầu tiên nghỉ hưu ở độ tuổi 62 và năm 2035 mới có lao động nữ đầu tiên nghỉ hưu ở độ tuổi 60”, bà Hải nói và đề nghị cần đưa ra bằng chứng khoa học để quy định về khoảng cách tuổi nghỉ hưu giữa lao động nam và lao động nữ.

Tán thành với việc tăng tuổi nghỉ hưu, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho rằng, việc tăng tuổi nghỉ hưu là vấn đề lớn đặt ra nhiều lần. Hiện nay có một số văn bản quy định tuổi nghỉ hưu khác nhau và tăng hơn, như tuổi nghỉ hưu trong ngành Viện Kiểm sát, tuổi nghỉ hưu một số chức danh như GS, PGS cũng từ 65– 67. Hay theo Luật Cán bộ công chức thì tuổi nghỉ hưu của cán bộ cao cấp như Bộ trưởng và tương đương trở lên cũng là 60 trở lên chứ không phải 55 – 60.

“Tuổi nghỉ hưu của người lao động nói chung phải có tầm nhìn dài hạn và tính đến yếu tố già hóa dân số trong tương lai gần, tính đến cân bằng giới, thị trường lao động… Theo Chính phủ thì việc tăng có lộ trình chứ không phải tăng ngay. Tôi ủng hộ chính sách mới này”, ông Lưu nêu quan điểm.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân lưu ý, việc xác định tuổi nghỉ hưu cần tính đến yếu tố sức khỏe và khả năng làm việc của người lao động, yếu tố kinh tế lao động như: thị trường lao động, giải quyết việc làm, an sinh xã hội. Chủ tịch Quốc hội cũng khẳng định: “Tuổi nghỉ hưu là vấn đề lớn, phải thực hiện đúng tinh thần của Trung ương đã cho chủ trương nghiên cứu để tăng tuổi nghỉ hưu. Việc sửa đổi tại Bộ luật này không phải để cho những người đương chức kéo dài thời gian ở lại”, Chủ tịch Quốc hội nói.

Quy định tăng giờ làm thêm hiện còn nhiều ý kiến khác nhau

Cân nhắc tăng giờ làm thêm

Về vấn đề mở rộng khung thỏa thuận thời giờ làm thêm tối đa cũng là một trong những vấn đề nhận được nhiều sự quan tâm của các thành viên UBTVQH. Bà Nguyễn Thúy Anh cho biết, nhiều ý kiến ĐBQH tán thành việc mở rộng khung thỏa thuận về giờ làm thêm tối đa lên 400 giờ/năm (tăng 100 giờ so với quy định hiện hành) nhưng chỉ áp dụng đối với một số ngành, nghề nhất định, trả tiền lương lũy tiến cho thời gian làm thêm giờ và khống chế số giờ làm thêm tối đa theo tháng. Tuy nhiên, một số ý kiến đại biểu cho rằng nên cân nhắc kỹ vấn đề này để phù hợp với điều kiện làm việc, sức khỏe và thời giờ làm việc của người lao động Việt Nam.

Theo bà Nguyễn Thúy Anh, quan điểm của Cơ quan thẩm tra, mặc dù trên thực tế, nhu cầu làm thêm giờ là có thật; từ phía người lao động bản chất là do tiền lương và thu nhập chưa bảo đảm trang trải cuộc sống nhưng việc này là đi ngược lại với xu hướng tiến bộ xã hội. Bên cạnh đó, việc tăng thời giờ làm thêm trong điều kiện công tác thanh tra, kiểm tra, chế tài xử lý vi phạm còn hạn chế sẽ có thể dẫn đến tình trạng doanh nghiệp lợi dụng thời giờ làm thêm khai thác sức lao động, dẫn đến hậu quả người lao động sẽ cạn kiệt sức lao động sớm hơn so với tuổi lao động.

Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ nhấn mạnh, sửa đổi Bộ luật Lao động là vấn đề lớn, nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến người lao động. Do đó, nếu chúng ta làm không tốt sẽ ảnh hưởng đến tâm tư, nguyện vọng người lao động, ảnh hưởng đến an ninh trật tự xã hội và dễ bị kẻ xấu lợi dụng. Theo ông, việc tăng giờ làm là cần thiết nhưng không phải là vấn đề phổ biến. “Tăng giờ làm thêm chỉ nên để phục vụ trong đợt thi đua đột xuất, trong thời điểm nhất định, còn nếu “ke” tăng giờ làm ngay từ đầu thì không được”, Phó Chủ tịch Đỗ Bá Tỵ nói.

Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Nguyễn Đình Khang cho biết qua khảo sát, phần lớn người lao động không mong muốn tăng giờ làm thêm, mà muốn tập trung giảm chi phí không chính thức cho doanh nghiệp, tăng năng suất lao động. Chỉ có một số ý kiến muốn tăng giờ làm để tăng thêm thu thập.

Nêu quan điểm trái chiều, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc ủng hộ đề xuất mở rộng khung thời gian làm thêm tối đa trong trường hợp đặc biệt là 400 giờ/năm. Theo ông, điều này rất quan trọng với những ngành sử dụng nhiều lao động, những ngành hướng về xuất khẩu. Thế nhưng, về tiền lương làm thêm giờ thì ông đề nghị giữ nguyên như quy định hiện hành, với lý do “tăng tiền lương lũy tiến theo giờ thì tăng chi phí cho doanh nghiệp, doanh nghiệp không thể gánh được”.

Về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh: “Khi tính toán giờ lao động cho người lao động cũng cần cân nhắc làm sao cho thấu đáo. Cần đi theo xu hướng tiến bộ của xã hội, định hướng xã hội chủ nghĩa. Cứ mỗi lần sửa đổi Bộ luật Lao động lại đặt ra vấn đề tăng thời gian làm việc của người lao động, trong khi mức thu nhập của người lao động lại không tăng theo, như vậy là không nên”.

Phạm Diệu