Nhiều thách thức để mở rộng thị trường vốn, tài chính Việt Nam

Doanh nghiệp vốn mỏng, gánh nặng ngân hàng

Phó thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ đã nhấn mạnh vấn đề này tại Diễn đàn kinh tế chuyên đề trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam (ViEF) với chủ đề "Mở rộng thị trường vốn, tài chính Việt Nam-Giải pháp và thách thức" diễn ra tại Hà Nội ngày 21-8. Theo Phó thủ tướng Vương Đình Huệ, Chính phủ coi việc phát triển kinh tế vĩ mô là nhiệm vụ quan trọng, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đang biến động, quy mô kinh tế Việt Nam còn nhỏ. Chính phủ tạo điều kiện để các thành phần kinh tế phát triển, cắt giảm khoảng 50% điều kiện kiểm tra chuyên ngành; tháo gỡ các vướng mắc khó khăn về thể chế để phát triển thị trường tài chính... Tuy nhiên, chúng ta cần xem tình trạng cơ cấu của thị trường đang mất cân đối, giữa thị trường tín dụng với thị trường vốn. Trong hoạt động tín dụng, mất cân đối giữa tỷ trọng với các dịch vụ gia tăng, như: Phi ngân hàng... Gánh nặng huy động vốn với ngành ngân hàng phải chăng đang quá sức? Mục tiêu đặt ra đến năm 2020, tổng vốn hóa trên thị trường là 70% GDP, nhưng vẫn còn đó sự mất cân đối giữa thị trường vốn do chứng khoán cung cấp, mất cân đối giữa thị trường ngắn hạn và dài hạn...

Phó thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ cùng các đại biểu điều hành diễn đàn.

Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam Nguyễn Thị Hồng đánh giá, thị trường tài chính trong những năm qua chưa phát triển đúng mong muốn; nhưng thị trường chứng khoán và tiền tệ vẫn phát triển mạnh mẽ. Đây là kênh cung cấp vốn chủ yếu cho nền kinh tế. Vốn hóa thị trường chứng khoán năm 2017 tăng hơn 70%. Với thị trường tiền tệ, tính chung tỷ lệ tín dụng trên GDP khoảng 130%. Quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp thấp, chỉ chiếm 1,25%, trong khi quy mô trái phiếu Chính phủ vẫn chiếm chủ yếu. Đây đều là nguồn vốn ngắn hạn nên nhu cầu vốn vay trung, dài hạn lớn, tạo áp lực cho các tổ chức tín dụng.

Với nguồn vốn hiện tại, tỷ trọng vốn ngắn hạn chiếm 70% GDP nhưng đã cải thiện nhiều so với 5-6 năm trước. Áp lực cho vay trung, dài hạn vẫn lớn và các tổ chức tín dụng phải đối mặt với rủi ro về chênh lệch kỳ hạn. Đối với trái phiếu Chính phủ, các tổ chức tín dụng vẫn nắm hơn 80% lượng trái phiếu. Theo Phó thống đốc Nguyễn Thị Hồng, trong những năm qua, NHNN chú trọng khắc phục hai điểm này, trong đó chú trọng cân đối nguồn vốn để kiểm soát rủi ro, nhất là ở thị trường bất động sản, chứng khoán. Chính sách lãi suất cũng khuyến khích nguồn vốn dài hạn để cải thiện nguồn vốn dài hạn hiện nay. Bên cạnh đó, chính sách lãi suất và chính sách tỷ giá được quan tâm để tránh những rủi ro về chênh lệch kỳ hạn.

Từ thực trạng đến chính sách

Nói về giải pháp tái cấu trúc thị trường, ông Andy Ho, Giám đốc điều hành Tập đoàn VinaCapital đề cao môi trường pháp lý, chính sách minh bạch để gia tăng vai trò của các định chế phi ngân hàng trong việc cung ứng vốn cho thị trường. Theo ông Andy Ho, từ năm 2014 đến nay, thị trường vốn tài chính Việt Nam phát triển nhanh và sôi động, nổi bật là thị trường cổ phiếu với nhiều khởi sắc. Đây là cách hữu hiệu để tăng nguồn vốn dài hạn và là động lực để khuyến khích các nhà đầu tư tập trung vào thị trường trái phiếu. Ông Andy Ho cho rằng, khi áp dụng các hình thức đầu tư, chúng ta cần xem lợi nhuận thu được và khả năng thanh khoản. Đồng thời, phải sử dụng cơ quan xếp hạng tín nhiệm được đánh giá cao trên thế giới để đánh giá. Bảo đảm rằng, sau khi phát hành trái phiếu, những người sở hữu trái phiếu của doanh nghiệp sẽ không phải gặp vấn đề rủi ro bên ngân hàng hay khả năng quản lý kém của ngân hàng.

Hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn-Hà Nội.

Ông Trần Văn Dũng, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cho biết, chiến lược của thị trường vốn tài chính Việt Nam là hướng đến sự cân bằng giữa thị trường ngân hàng, thị trường chứng khoán và thị trường trái phiếu. Hiện tại, Việt Nam có thị trường trái phiếu Chính phủ rất phát triển và tiến tới đẩy mạnh hơn thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Theo ông Trần Văn Dũng, để thị trường trái phiếu minh bạch cần phải niêm yết. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã có đề án xây dựng thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Ngoài ra, Bộ Tài chính cũng đang chỉ đạo để xây dựng trung tâm thị trường trái phiếu doanh nghiệp, xây dựng sàn giao dịch tập trung, trên cơ sở đó, nhà đầu tư có thể biết được giá của doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Kim Hùng, Giám đốc Công ty CP Tái cấu trúc doanh nghiệp Việt khẳng định, các doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa có cấu trúc vốn. Có những doanh nghiệp vừa và nhỏ, thậm chí 60% tổng vốn sản xuất kinh doanh là “tín dụng đen”. Vì vậy, Chính phủ có thể tạo ra khung pháp lý để giúp doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể tiếp cận nguồn vốn này một cách hợp lệ, bởi chi phí sử dụng vốn lên đến hơn 10% vẫn chưa được hoạch định vào chi phí hợp lệ. Cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ thay đổi nhanh, phải thích ứng với thị trường nhưng lại chưa có hành lang pháp lý để xác định giá trị thực của hàng hóa. Họ buộc phải tính toán để có thể hợp lý hóa những khoản vốn này. Việc tiếp cận với nguồn vốn, quỹ, công ty tài chính rất xa vời, chưa kể đến các nguồn quỹ mà Nhà nước đang khuyến khích.

Phó thủ tướng Vương Đình Huệ khẳng định, hiện tại, tín dụng ngân hàng đã và đang giữ vai trò quan trọng, chủ đạo. Mặc dù thị trường chứng khoán và các thể chế phi ngân hàng đang phát triển tích cực. Để giải quyết sự mất cân bằng hiện nay, giải pháp quan trọng là tăng vai trò của thể chế phi ngân hàng trong việc cung ứng vốn cho nền kinh tế. Ngoài ra, cần giải quyết tốt thị trường vốn và thị trường tiền tệ. Quá trình tái cấu trúc thị trường vốn tài chính cần gắn chặt với quá trình chuyển mình của nền kinh tế. Chính phủ cần tạo điều kiện cho thị trường phát triển rồi mới đặt vấn đề quản lý nó. Đặc biệt, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ nhấn mạnh sự minh bạch, công khai trong thị trường và việc cần thiết phải có hệ thống quản trị tốt. Tăng cường giám sát đồng thời siết chặt lại thị trường theo hướng tạo điều kiện cho các nhà đầu tư tham gia thị trường một cách ổn định, có tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động.

Bài và ảnh: HOÀNG GIANG