Nhiều giá trị cần bảo tồn và phát huy

Phát huy giá trị văn hóa

Hiện nay, ở các huyện miền núi có nhiều mô hình sinh hoạt cộng đồng mang đậm bản sắc văn hóa của từng dân tộc đã và đang được phục dựng, như Khu bảo tồn văn hóa Cor tại huyện Trà Bồng; Khu bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa thôn Làng Teng, xã Ba Thành (Ba Tơ); Trung tâm Bảo tồn văn hóa Hrê tại huyện Sơn Hà... Qua đó, giúp đồng bào các dân tộc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển kinh tế và du lịch cộng đồng.

Thiếu nữ Hrê biểu diễn các điệu múa mang đậm bản sắc dân tộc tại Trung tâm Phát huy giá trị di sản văn hóa đa năng tỉnh.

Nhằm phát huy hiệu quả Khu Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa thôn Làng Teng, chính quyền xã Ba Thành đã phối hợp với đoàn thanh niên và cộng đồng người Hrê địa phương tổ chức sinh hoạt, truyền dạy kỹ năng dệt thổ cẩm của đồng bào Hrê cho thanh niên. Đồng thời, quảng bá, khai thác, phát triển du lịch cộng đồng, thu hút du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan. Huyện Ba Tơ đã tổ chức hàng chục lớp truyền dạy dân ca, dân vũ, đánh chiêng, chế tác nhạc cụ dân tộc cho con em đồng bào. Qua việc truyền dạy của các nghệ nhân cao tuổi, nhiều nam, nữ thanh niên Hrê đã thuộc các làn điệu dân ca truyền thống của dân tộc mình, biết đánh chiêng 3, chiêng 5 và sử dụng thành thạo nhiều loại nhạc cụ truyền thống.

Những thế hệ phụ nữ Làng Teng, xã Ba Thành (Ba Tơ) tiếp nối nhau gìn giữ nghề dệt thổ cẩm. Ảnh: TL

Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Ba Tơ Lê Cao Đỉnh cho biết: Bên cạnh việc mở lớp, huyện còn tổ chức các hoạt động văn hóa truyền thống, cộng đồng, để người dân có dịp biểu diễn, thưởng thức, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc gắn với phát triển du lịch cộng đồng, thu hút du khách đến với địa phương.

Tại huyện miền núi Trà Bồng, thực hiện Đề án “Bảo tồn và phát huy một số di sản văn hóa dân tộc Cor”, các giá trị và bản sắc văn hóa dân tộc Cor đã được phục hồi, giữ gìn, phát huy. Cộng đồng người Cor ở Trà Bồng hiện lưu giữ hơn 1.000 bộ cồng chiêng và các loại nhạc cụ truyền thống. Địa phương cũng đã phục dựng nhiều nghi lễ, lễ hội truyền thống của đồng bào Cor như lễ ăn trâu, lễ mừng lúa mới, lễ ngã rạ... Qua các lễ hội, tiếng cồng chiêng, tiếng đàn, các làn điệu dân ca xà ru, a giới... tiếp tục ngân vang.

Còn những khó khăn

Thực hiện Đề án “Bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam đến năm 2020” trên địa bàn tỉnh, trong những năm qua, Sở VH-TT&DL đã chủ động phối hợp với các địa phương khôi phục nghề thủ công truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số như dệt thổ cẩm, tổ chức trưng bày chuyên đề “Nghề đan mây tre, làm rượu cần và dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Hrê” tại huyện Ba Tơ; tham gia giới thiệu và trình diễn dệt thổ cẩm tại các lễ hội, festival làng nghề trong và ngoài tỉnh...

Đấu chiêng kết hợp múa cà đáo của đồng bào Cor trong lễ hội. Ảnh: TL

Từ năm 2017 đến nay, hằng năm các huyện miền núi đều tổ chức các lớp truyền dạy dân ca, dân vũ, dân nhạc, chế tác, sử dụng nhạc cụ truyền thống như đàn Vrook, đàn nước, đàn gió, chinh ka la, sáo tà vố... Huyện Trà Bồng đã tổ chức lớp để nghệ nhân truyền dạy đánh cồng chiêng, múa truyền thống (Cà đáo), nghệ thuật đấu chiêng... Huyện Sơn Hà đã tổ chức lớp truyền dạy sáo tà vố (sáo đất), hát calêu cho các em học sinh. Sở VH-TT&DL đã phối hợp với UBND các huyện miền núi định kỳ tổ chức liên hoan cồng chiêng, đàn và hát dân ca các dân tộc thiểu số; liên hoan văn nghệ quần chúng tỉnh... qua đó, góp phần phát huy bản sắc văn hóa các đồng bào.

Nghệ nhân ưu tú Hồ Ngọc An, đồng bào Cor truyền dạy cách đánh chiêng cho thanh niên địa phương.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh vẫn còn một số mặt hạn chế. Qua giám sát của HĐND tỉnh, một số chỉ tiêu đến năm 2020 chưa đạt kế hoạch theo đề án của UBND tỉnh. Đó là, chưa triển khai thực hiện xây dựng bộ chỉ số phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số đến năm 2020. Việc duy trì, bảo tồn nghề truyền thống hiện đang gặp nhiều khó khăn, sản phẩm nghèo nàn, chưa có định hướng giải quyết mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển nghề truyền thống; một số nghề truyền thống không tìm được nguyên liệu để phục hồi và không còn phù hợp với cơ chế thị trường như nghề rèn luyện sắt, dệt vải của dân tộc Ca Dong, nghề đan chiếu cưới, nón đi mưa của dân tộc Cor.

Công tác nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn văn hóa vật thể, phi vật thể trên địa bàn các huyện miền núi chỉ đạt kết quả bước đầu. Các nhà văn hóa xã, thôn chưa phát huy hiệu quả trong việc sử dụng vào các mục đích văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao. Các địa phương chưa thực hiện việc hỗ trợ đối với nghệ nhân nhân dân, nghệ nhân ưu tú có hoàn cảnh khó khăn...

Tại các huyện miền núi trong tỉnh còn trên 300 nghệ nhân người Cor, Ca Dong, Hrê. Họ tràn đầy tâm huyết với việc gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể của dân tộc.

Bài, ảnh: TRÍ PHONG