Nhật Bản trong mùa hè thảm họa

Đội cứu hộ đào bới một ngôi nhà bị chôn vùi do sạt lở đất ở thị trấn Atsuma, Hokkaido. (Nguồn: Reuters).

Trận sạt lở đất nghiêm trọng gây ra bởi một trận động đất cường độ 6,7 độ Richter tấn công vào đảo Hokkaido trong hôm thứ Năm tuần trước, khiến ít nhất 20 người thiệt mạng, làm đổ sập nhiều căn nhà và khiến hàng triệu hộ dân sống trong tình trạng mất điện.

Nhưng đó chỉ là sự kiện mới nhất trong số hàng loạt thảm họa thiên nhiên tấn công vào đất nước Mặt trời mọc trong mùa Hè năm nay. Trước trận động đất trên, đã có rất nhiều người chết do siêu bão, lụt lội cùng nhiều đợt nắng nóng cực đoan...khiến giới chuyên gia cảnh báo rằng tình trạng này có thể diễn ra thường xuyên hơn trong tương lai.

Trong hôm 9/9, có khoảng 40.000 nhân viên cứu hộ, trong đó gồm 22.000 binh sỹ thuộc Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản, tham gia đào bới đống đổ nát ở thị trấn Atsuma để tìm kiếm những người mất tích. Đứng cách đó không xa là thân nhân của những người mất tích.

Tenma Takimoto, 17 tuổi, kể lại rằng chị của cậu nằm trong số những người mất tích trong trận sạt lở đất ở Atsuma, nhưng may mắn đã được cứu sống sau đó bởi những nhân viên cứu hộ đào bới bằng tay không. Căn nhà của hai chị em hiện đã bị chôn vùi đến một nửa trong bùn đất.

Tính đến hôm thứ Bảy tuần trước, điện năng đã bắt đầu trở lại với nhiều hộ gia đình trên đảo Hokkaido, trong khi sân bay Shin Chitose đã bắt đầu hoạt động trở lại. Tất cả các chuyến bay nội địa, cùng một số chuyến bay quốc tế, cũng được nối lại.

Chuỗi sự kiện

Mùa hè thảm họa ở Nhật Bản năm nay đã chứng kiến đất nước này hứng chịu hàng loạt trận lũ lụt, siêu bão, động đất, sạt lở đất và đợt nắng nóng bất thường. Trận động đất xảy ra hôm thứ Năm tuần trước xuất hiện chỉ vài ngày sau khi siêu bão lớn nhất trong vòng 25 năm qua - siêu bão Jebi - đổ bộ vào nước này khiến cho các sân bay lớn nhất phải đóng cửa, hàng trăm chuyến bay bị hủy. Trận siêu bão khiến ít nhất 10 người thiệt mạng.

Giới chuyên gia nhận định rằng các sự kiện thảm họa này dường như đã “dọn đường” cho nhau để rồi liên tiếp xảy ra. Cách đây 2 tháng, các trận sạt lở đất và lũ lụt gây ra bởi mưa lớn trên khắp nước Nhật đã khiến hơn 200 người thiệt mạng. Đây được xem là thảm họa thiên nhiên chết chóc nhất xảy ra ở nước này kể từ sau thảm họa kép động đất - sóng thần năm 2011.

Đợt mưa lớn gây ra trận lũ lụt cùng sạt lở đất dựa trên một nền tảng kéo dài - ông Munehiko Yamaguchi, thuộc Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA), nhận định. vị chuyên gia này cho hay, dựa trên những dữ liệu thu được trong hơn 30 năm qua, số lượng các đợt mưa lớn xảy ra ở Nhật Bản đang ngày một tăng.

Nhà địa chấn học Robert Geller - Giáo sư danh dự của ĐH Tokyo, cũng cho hay hiện tượng này có khả năng diễn biến tồi tệ hơn trong tương lai. “Chúng ta nên ngừng nói thời tiết “cực đoan” và đối diện với thực tế rằng những hiện tượng này sẽ trở thành điều bình thường trong tương lai”- ông Geller nói.

Vị chuyên gia thêm rằng, trong khi các trận động đất không chịu tác động từ những thay đổi khí tượng, thì những đợt mưa lớn lại có thể khiến cho tình trạng sạt lở đất nghiêm trọng hơn - như thực tế ở Hokkaido.

Hiện tượng bất thường

Cố vấn Khoa học kỳ cựu thuộc Trung tâm Thảm họa Thái Bình Dương (CDC), Doug Bausch, nhận định rằng điều mà ông chứng kiến ở Nhật Bản trong vài năm trở lại đây là chưa từng có tiền lệ. Điều khiến ông đặc biệt quan ngại chính là tình trạng lũ lụt xảy ra trong mùa Hè năm nay ở Nhật.

“Nhật Bản vốn nổi tiếng là một đất nước có chuẩn bị tốt trong việc ứng phó với thảm họa tự nhiên, bởi vậy họ thực sự bị bất ngờ khi con số người thiệt mạng trong những thảm họa vừa qua khá cao”- ông Bausch nói.

Ở thành phố Kumagaya, gần thủ đô Tokyo, nhiệt độ có lúc tăng lên tới 41,1 độ C, mức kỷ lục ở Nhật Bản; và theo JMA thì con số này cao hơn mức nhiệt độ trung bình năm nay tới 12 độ C. Gần 10 triệu người trong tổng số 128 triệu người dân của Nhật Bản bị ảnh hưởng từ đợt nắng nóng này, trong khi có khoảng 90% dân số chịu thời tiết nắng nóng ở mức độ khác nhau.

Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) đánh giá rằng đợt nắng nóng ở Nhật Bản năm nay diễn ra trên một phạm vi rộng lớn hơn nhiều so với trước kia, và cường độ cũng cao hơn. Tháng Sáu năm nay được ghi nhận là tháng Sáu có mức nhiệt độ cao thứ 5 trong lịch sử nước Nhật - theo NOAA - và cũng nằm trong top những tháng Sáu nóng nhất tính từ năm 2005.

Nguyên nhân từ biến đổi khí hậu

Giới chuyên gia về thảm họa thiên nhiên nói rằng, dù rất khó để có thể chỉ ra nguyên nhân của bất kỳ một thảm họa nào mới xảy ra ở Nhật Bản, nhưng xu hướng thời tiết cực đoan này có khả năng cao là bắt nguồn từ hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu.

“Nếu xét trên phạm vi rộng hơn, ngoài Nhật Bản, chúng ta sẽ thấy được bức tranh tổng thể. Ở nhiều nơi trên thế giới, các hiện tượng thời tiết cực đoan đang xảy ra thường xuyên hơn, nguyên nhân là do các đại dương đang nóng lên và độ ẩm trên bầu khí quyển gia tăng”- ông Bausch nhận định.

Vị chuyên gia này còn thêm rằng, ngoài các sự kiện thời tiết cực đoan có liên quan tới những mùa Hè nóng cực độ, mùa Đông cũng có thể trở nên khắc nghiệt hơn trên toàn thế giới.

Tuy nhiên, Nhật Bản lại là một quốc gia được bảo vệ cực tốt trước những thảm họa, nhờ vào sự chuẩn bị kỹ lưỡng trong công tác phòng chống và nền kinh tế phát triển. “Tôi nghĩ rằng những sự kiện thời tiết cực đoan này có thể trở thành thảm họa kinh hoàng hơn rất nhiều đối với những quốc gia nghèo như Myanmar hay Bangladesh, như lịch sử đã chứng minh”- ông Bausch nói.

Ông Yamaguchi, thuộc JMA, nói rằng cơ quan của ông đang tìm cách cải tiến hệ thống cảnh báo - từ việc chỉ công bố tình hình khí tượng chuyển sang đánh giá các rủi ro. Ví dụ, cơ quan này có thể đưa ra cảnh báo về lũ lụt và sạt lở đất thay vì chỉ cảnh báo mưa lớn như hiện nay.

“Cách thức chuyển tải thông tin về mức độ ảnh hưởng của một hiện tượng khí tượng tới người dân vẫn còn là một thách thức, nhưng chúng tôi đã đạt được bước tiến lớn”- ông Yamaguchi nói.

Linh Chi