Nhà văn Nguyên Hồng thấy 'như bị xẻo thịt' khi mất hòm đựng sách

Ngay từ nhỏ, nhà văn Nguyên Hồng đã ham mê đọc sách. Ông dành dụm tiền để thuê sách và dường như đã đọc hết tất cả những cuốn mình thích ở cửa hàng cho thuê sách tại Nam Định.

Trong một hồi ký, Nguyên Hồng tự nhận mình là người “dù cùng cực vẫn đang đọc sách một cách sung sướng không gì bằng và không ai bằng”.

Có thể nói, tình yêu dành cho sách của ông lớn dần theo năm tháng, và bởi vì có sách, nhà văn luôn cảm thấy mình giàu có.

Nguyên Hồng “nghiện” mua sách

Giả như Nguyên Hồng mà sống trong thời đại của chúng ta thì chắc hẳn ông sẽ tham gia vào hội những người “nghiện” mua sách. Đó là một cách nói vui, nhưng quả thật dù nghèo túng, tác giả Bỉ vỏ lại vô cùng hào phóng trong việc mua sách. Chúng ta thấy rõ điều này qua những trang hồi ký của ông.

Trong cuốn Sức sống của ngòi bút (NXB Văn học, 1963), Nguyên Hồng chia sẻ rằng trời rét như cắt mà ông “chỉ một cái áo the trùng, trong mặc chiếc áo vệ sinh, đi guốc và đội mũ trắng”. Ông nhịn tiêu nhịn mặc, chịu đói chịu rét, nhưng lại chẳng tiếc tiền mua sách.

Nhà văn Nguyên Hồng thời trẻ. Ảnh: Tienphong.

Có “một cái ân hận đã da diết tâm trí” Nguyên Hồng hàng năm, đó là không chịu đóng đôi dép da. Ông cảm thán: “Phải, nếu tôi kiên gan để dành tiền và đừng vung tay mua sách thì làm gì tôi chả có được một đôi dép”.

Trong hồi ký Bước đường viết văn (NXB Trẻ, 2019), Nguyên Hồng kể rằng khi hết hạn tù ở Phúc Yên, tên phó sứ ở dinh công sứ đã cho ông hai đồng. Ông đưa món tiền này cho mẹ. Trên đường đi tàu về quê, ngay cả lúc đến Hà Nội đi chơi các phố phường, ông cũng không động tới hai đồng đó.

Vậy mà đến ngày thứ ba, ông lại bảo mẹ đưa tiền để mua sách. Ông mua rất nhiều, trong đó có những cuốn mà trước kia ông ngày ngày tối tối ngắm mãi trong một hiệu sách nổi tiếng ở Nam Định.

Nguyên Hồng đã vô cùng vui sướng và mua hết cả hai đồng. Ông hào hứng chia sẻ: “Tôi như mê đi còn vì thấy cùng hiệu sách đây, cùng những cuốn sách này, nhưng ở tủ trong kia, ở bàn trong kia có hàng đống sách như thế đã bụi bám vàng ố, giá tiền chỉ có một nửa. Nghĩa là cuốn tôi mua mới phải trả một hào hai, thì cuốn cũ chỉ sáu xu, năm xu. Tôi như mê đi còn vì thấy ngay ở bờ hè phố sau hiệu sách đó, cũng có hàng đống sách cũ của mấy hàng sách đầu đường, giá bán lại chỉ một phần ba”.

Sau này, con gái Nguyên Hồng chia sẻ rằng tuy gia cảnh túng thiếu nhưng nhà ông có rất nhiều sách và mỗi lần xuống Hà Nội, ông lúc nào cũng mua thêm sách cho các con.

Nếu Nguyên Hồng còn sống, chắc chắn ông sẽ rất thích thú và không bỏ lỡ một hội sách lớn nhỏ nào.

Sách khiến Nguyên Hồng cảm thấy mình giàu có

Nguyên Hồng rất nâng niu sách. Con gái nhà văn bảo rằng ông yêu cầu các con cầm sách đọc không được gập lại và đọc xong phải xếp ngay ngắn, đúng chiều trên giá để khi cần có thể tìm thấy ngay.

Hồi ký Bước đường viết văn (NXB Trẻ, 2019). Ảnh: Thy Linh.

Trong Bước đường viết văn, Nguyên Hồng kể rằng khi cùng mẹ ra Hải Phòng kiếm sống, tài sản mà ông có là một cái hòm đựng toàn sách báo, trong đó quý nhất là cuốn tự vị tiếng Pháp không biết được in từ năm nào, do cha ông để lại.

Lúc bị vợ chồng chủ nhà giữ hòm sách vì không có tiền trả tiền trọ, ông đã cảm thấy “như bị xẻo thịt”. Và khi chuộc được hòm sách, ông vô cùng vui sướng: “… lúc trở về nhà thấy đèn sáng ngụt, hòm sách để giữa bàn và mẹ tôi đang nằm nhỏm dậy cuống quýt gọi tôi, thì tôi lại tỉnh hẳn người. Tôi chạy rú vào vồ lấy hòm sách, mở ra đếm đếm lục tung tóe”.

Khi được nhà thơ Thế Lữ cho mượn hai cuốn sách, mà theo mô tả của Nguyên Hồng thì “dày cộp, bìa da, gáy rộng có gờ, chữ vàng” và rất quý, ông vô cùng trân trọng. Nhà văn viết trong hồi ký: “Nếu như tôi đã thấy mình giàu có, đã thấy mình không phải đói, phải thêm nhục nhã quá chừng với chồng tuần báo tiếng ta và tập sách chữ Pháp cùng với cuốn tự vị cũ kỹ kia, thì nay thêm hai cuốn mới ắt là tôi phải thấy mình giàu có no đủ hơn”.

Hà Thy Linh