Nhà văn Luis Sepulveda: Văn chương nứt mầm trong bóng tối

Cuộc đời là một cuốn tiểu thuyết phiêu lưu

Luis Sepulveda sinh năm 1949 tại thành phố Ovalle yên bình, trong một gia đình cộng sản Chile dòng dõi. Bởi vậy, ngay từ khi còn là sinh viên ngành Sân khấu trường Đại học Quốc gia Chile, ông đã tích cực tham gia các hoạt động chính trị nhằm hướng đến xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ, dân chủ hơn.

Sau cuộc đảo chính quân sự do chế độ độc tài Pinochet nổi dậy, ông bị kết án hơn hai năm tù về tội phản quốc. Sự kiện ấy đã xô đẩy tuổi trẻ của Luis Sepulveda rơi vào quãng tháng ngày đen tối, luẩn quẩn với những cuộc trốn chạy đầy hiểm nguy, cay đắng.

Theo The Guardian và một số trang tin chính thống khác, sau khi bị kết án, nhờ sự can thiệp của Tổ chức Ân xá Quốc tế, ông được trả tự do với điều kiện quản thúc tại gia đình. Ông đã tìm cách trốn thoát, sống chui lủi trong lòng đất, âm thầm hoạt động cách mạng rồi tiếp tục bị bắt và nhận mức phạt tù 28 năm. Một lần nữa, với những nỗ lực bền bỉ, Tổ chức Ân xá Quốc tế đã có tác động tích cực nhằm giúp giảm mức án cho ông xuống còn tám năm lưu vong. Từ đó, cuộc đời Luis Sepulveda bước vào một cuộc phiêu lưu vừa mạo hiểm, vừa li kì, thú vị.

Dấu chân thanh xuân của Luis Sepulveda đã được đặt lên nhiều quốc gia, châu lục. Bắt đầu từ chuyến du lịch sang Thụy Điển dạy văn học Tây Ban Nha. Rồi chu du, phiêu bạt khắp Argentina, Paraguay, Brazil, Ecuador, Peru, Colombia…

Nhà văn Luis Sepulveda - người vừa qua đời do dịch bệnh COVID-19. Nguồn ảnh The Newyork Times.

Tại một số quốc gia, thông qua việc nỗ lực thành lập các đoàn kịch bằng nội dung phong phú, hình thức đa dạng, ông đã khéo léo gửi gắm những thông điệp đấu tranh kín đáo. Tên của ông luôn nằm trong tầm ngắm của những phe cánh mâu thuẫn, bất đồng quan điểm. Tuy nhiên, ông vẫn luôn trung thành với lý tưởng cách mạng mình đã đề ra.

Cuộc đời Luis Sepulveda luôn gắn liền với những chuyến đi. Mỗi miền đất đặt chân qua đều để lại trong ký ức của ông những kỷ niệm khó quên. Với vốn hiểu biết sâu rộng cùng khả năng nói thông thạo nhiều ngôn ngữ như tiếng Pháp, tiếng Đức, tiếng Anh, Luis Sepulveda được trải nghiệm đủ thứ nghề. Ông đã từng trăn trở với nghề dạy học, từng lăn lộn khắp nơi lấy tư liệu nuôi sống những bài báo gai góc, nóng rẫy chất thời sự, cho đến hằng năm trời lênh đênh sóng nước biển khơi trong vai trò là một thuyền viên. Chính những điều đó đã góp phần nhào nặn nên một nghệ sĩ Luis Sepulveda tài hoa, đa lĩnh vực.

Những tác phẩm ấm áp giá trị nhân văn

Luis Sepulveda đến với văn chương khá muộn, khi đã bốn mươi tuổi. Song, ngay từ tiểu thuyết đầu tay "Lão già mê đọc truyện tình", ông đã tạo được sự chú ý của giới phê bình văn chương toàn cầu. Tác phẩm là kết quả từ những trải nghiệm của chính ông sau một năm sống cùng người bản địa tại rừng Amazon theo một chương trình nghiên cứu của Tổ chức UNESCO. Khắc họa sinh động cuộc chiến của một ông lão từng trải, lãng mạn với con mèo rừng khát máu hung dữ trên nền bối cảnh vùng Amazon hùng vĩ, thơ mộng cùng những nét phong tục đặc sắc, qua đó, nhà văn đã gióng lên hồi chuông cảnh báo những tội ác mà con người đã gây ra với thiên nhiên, bằng giọng văn lúc giễu nhại hài hước, khi thâm trầm, thấm thía.

Tiếp nối thành công của "Lão già mê đọc truyện tình", Luis Sepulveda đã chứng minh được bút lực dồi dào, phong độ ổn định và phong cách đa dạng qua hàng loạt tác phẩm xuất sắc làm nức lòng giới mộ điệu văn chương như: "Hoa hồng sa mạc", "Kết thúc thế giới", "Bóng tối của quá khứ chúng ta"...

Nhà văn không ngần ngại thử thách ngòi bút qua nhiều đề tài khác nhau. Và mảng đề tài đưa Luis Sepulveda đến gần thêm với đông đảo độc giả lại chính là những truyện dài đồng thoại như: "Chuyện con mèo dạy hải âu bay", "Chuyện con mèo và con chuột bạn thân của nó", "Chuyện con ốc sên muốn biết tại sao nó chậm chạp", "Chuyện con chó tên là trung thành"…

Bằng lối kể trong trẻo, vui tươi và việc xây dựng tình huống độc đáo, chi tiết cá biệt, truyện đồng thoại của Luis Sepulveda luôn mang đến những điểm nhìn lí thú và giá trị nhân văn sâu sắc, giản dị ẩn dụ dưới bề mặt câu chữ chân thành, ấm áp.

Tại sao một con mèo lại có thể dạy một con hải âu biết bay? Một con chuột liệu có bao giờ dám bén mảng đến gần con mèo để kết nghĩa tri âm, tri kỷ? Luis Sepulveda thực sự đã gieo nên những hạt giống yêu thương vào trái tim độc giả, để mỗi lần đọc lại là thêm một lần phát hiện ra những bài học cuộc sống ngọt ngào, những triết lý ngụ ngôn mới mẻ.

Giới chuyên môn nhận định, truyện đồng thoại của nhà văn Chile này không chỉ là nơi nuôi dưỡng tâm hồn trẻ em, mà còn chính là mặt gương để người lớn soi lại mình trước những xô bồ, tính toan, vô cảm.

Tác phẩm và cuộc đời của Luis Sepulveda luôn là nguồn cảm hứng lớn cho nhiều bộ phim gây được tiếng vang như: "Lão già mê đọc truyện tình", "Lucky and Zorba" (chuyển thể từ truyện dài "Chuyện con mèo dạy hải âu bay"), Harto the Borges…

Bên cạnh vai trò một nhà văn nổi tiếng của khoảng hai mươi đầu sách đủ thể loại thơ, biên niên sử, truyện dài, tiểu thuyết…, Luis Sepulveda còn được biết đến rộng rãi là nhà biên kịch, đạo diễn tài năng của những tác phẩm điện ảnh ấn tượng, mà Nowhere (2002) là ví dụ điển hình. Qua bộ phim này, nhà văn đã gián tiếp phản ánh hiện thực trần trụi, cũng như tố cáo tội ác của chế độ độc tài hà khắc. Đối với Luis Sepulveda, điện ảnh cũng chính là công cụ để nhà văn duy trì ngọn lửa đấu tranh cách mạng.

Hào quang và tình yêu của độc giả

Với nghị lực phi thường và bản lĩnh kiên cường khi đối đầu với những sóng gió, gian nan dồn dập ập tới, cuộc đời đã bù đắp cho Luis Sepulveda những vinh quang ngoài sức mong đợi. Các tác phẩm của ông đã được dịch ra gần 40 ngôn ngữ với hàng chục triệu bản được tiêu thụ trên toàn thế giới và mang về cho ông nhiều giải thưởng danh giá như: "Premio Tigre Juan", "Premio France Culture Etrangêre", "Premio Terra", "Premio de la Crítica en Chile", "Premio Juan Chabás", "Bernard Award Versele label", "3rd Prize Salicornia Animals Book Festival for Youth", "Premio Primavera de Novela"…

Sau khi chu du khắp các nước châu Phi, châu Mỹ, châu Âu, nhà văn đã chọn Tây Ban Nha làm bến đỗ cho cuộc đời lưu vong của mình cùng vợ, cũng là nạn nhân của chế độ độc tài Pinochet, đồng thời là một nhà thơ tên tuổi. Tại đây, Luis Sepulveda vẫn miệt mài dành nhiều thời gian cho sứ mệnh sáng tác văn chương và nhiệt tình tham gia các hoạt động xã hội. Những lần ông xuất hiện trong bất cứ vai trò nào cũng đều nhận được niềm háo hức đón chào và sự quan tâm nhiệt thành của công chúng. Trên các trang bán sách trực tuyến và diễn đàn văn chương, tác phẩm của ông vẫn luôn chứng minh được sức hút riêng có với lượng mua cũng như số lượt bình luận khổng lồ khiến không ít cây bút phải trầm trồ, ao ước.

Những năm qua, nhiều thế hệ bạn đọc nước ta rất say mê, thích thú với các tác phẩm tiêu biểu của ông, đặc biệt, phải kể đến cơn sốt trong làng sách mang tên "Chuyện con mèo dạy hải âu bay". Cuốn sách liên tục được tái bản với số lượng lớn và đã dần trở thành gối đầu giường của hàng trăm nghìn trẻ em Việt Nam, bên cạnh những kiệt tác văn chương kinh điển dành cho thiếu nhi như: "Truyện cổ Adersen", "Hoàng tử bé", "Túp lều bác Tom", "Cuộc phiêu lưu kỳ diệu của Nils"…

Giải mã về sức hấp dẫn ấy, có ý kiến cho rằng, văn chương của ông giống như một thứ ảo thuật biến hóa tài tình, vừa khiến độc giả sảng khoái tiếng cười đó, rồi lại có thể xúc động đến mức không kìm nổi nước mắt ngay. Trên trang Facebook cá nhân, nhà văn Trần Đức Tiến chia sẻ: "Có cảm giác ông viết cho trẻ con dễ như không, và chính vì dễ thế nên nhiều nhà văn khác chạy theo ông bở hơi tai".

Luis Sepulveda đã vắt kiệt cuộc đời mình cho chính trị, văn chương và nghệ thuật bằng tất cả niềm đam mê và tình yêu mãnh liệt. Trước sự khi ra đi đột ngột của nhà văn ở độ tuổi 71, nhiều độc giả vẫn luôn đau đáu một câu hỏi, liệu ông còn có thêm kiệt tác nào chưa kịp hoàn thành?

Phan Đức Lộc