Nha Trang: Khơi dậy 'nghệ thuật đường phố' phục vụ du lịch

Hội bài chòi dân gian bên bờ biển Nha Trang. Ảnh: NT

Từ ý tưởng “đưa tuồng ra phố”...

Trong những năm qua, Khánh Hòa đã đầu tư không ít công sức để bảo tồn nghệ thuật truyền thống, đặc biệt là tuồng và dân ca bài chòi. Những vở diễn được đầu tư công phu nhưng không mấy khi được biểu diễn. Trước thực trạng đó, lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa đã yêu cầu ngành văn hóa phải gắn việc bảo tồn văn hóa truyền thống với việc phục vụ du lịch. Theo đó, từ năm 2012, UBND tỉnh Khánh Hòa đã cấp kinh phí cho Nhà hát nghệ thuật truyền thống tỉnh Khánh Hòa để tổ chức các buổi diễn giới thiệu về tuồng, dân ca bài chòi ở phía trước Trung tâm Hội nghị Tỉnh.

Những trích đoạn tuồng đặc sắc nhất như: Đào Tam Xuân, Ông già cõng vợ đi xem hội, Hồ nguyệt cô hóa cáo... cùng các tiết mục hòa tấu nhạc cụ truyền thống được biểu diễn phục vụ miễn phí người dân và du khách.

Chương trình biểu diễn nghệ thuật đường phố của Nhà hát Nghệ thuật truyền thống Tỉnh đã gây được hiệu ứng mạnh mẽ đối với việc gắn kết văn hóa với du lịch. Sau thành công của Khánh Hòa, nhiều tỉnh, thành trong cả nước xem đây như một trong những phương thức để bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống trong thời đại hội nhập.

Ông Vũ Tiến Thêm - nguyên Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Khánh Hòa, một trong những người trực tiếp biến ý tưởng “đưa tuồng ra phố” cho biết, khác với các buổi biểu diễn ở nhà hát vốn nghiêm cẩn, sân khấu đường phố giúp du khách tiếp cận sâu hơn với nghệ thuật tuồng. Bên cạnh việc biểu diễn, các nghệ sĩ, diễn viên nhà hát còn quảng bá nghệ thuật sân khấu tuồng tới khán giả bằng cách trang điểm và vẽ mặt nạ ngay tại sân khấu, giới thiệu cách hóa trang trong nghệ thuật tuồng... Nhờ đó, khách du lịch đến với Nha Trang có dịp tìm hiểu sâu hơn về văn hóa nghệ thuật của “Xứ trầm hương”.

“Số lượng khán giả đến xem biểu diễn ngày càng tăng, chất lượng biểu diễn tốt hơn và đã quảng bá được nghệ thuật tuồng đến rất nhiều khách du lịch, đặc biệt là du khách nước ngoài”- NSND Lưu Kim Hùng - Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống Khánh Hòa bày tỏ.

Đến Hội bài chòi dân gian bên bờ biển

Sau khi thắng lợi với chương trình “đưa tuồng ra phố”, ngành văn hóa Khánh Hòa tiếp tục phục dựng sân chơi Hội bài chòi tại công viên bờ biển phía đông đường Trần Phú để phục vụ nhu cầu vui chơi, giải trí của người dân và du khách. Năm 2013, để chuẩn bị Festival Biển 2013, Trung tâm Văn hóa tỉnh đã mời các nghệ nhân ở Bình Định vào hướng dẫn khôi phục các hội bài chòi dân gian. Khi ấy, hội bài chòi thu hút rất đông du khách và người dân địa phương đến chơi, thưởng thức các làn điệu bài chòi. Tiếp đó, bài chòi được tổ chức trong những ngày Tết Giáp Ngọ 2014 và Ất Mùi 2015.

Nhận thấy, sức hút của bài chòi, từ đầu năm 2015 đến nay, Trung tâm Văn hóa Tỉnh tiếp tục tổ chức biểu diễn vào tối thứ 7, chủ nhật hàng tuần để phục vụ bà con với sự cộng tác của nhóm nghệ nhân Nguyễn Thanh Dũng đến từ Diên Khánh.

Dù không phải là mùa lễ tết, những ngày cuối tuần, các hội bài chòi bên bờ biển Nha Trang vẫn thu hút rất đông người chơi, người xem. Điều đáng nói, dù là một loại hình sinh hoạt văn hóa mang tính thôn quê, nhưng khi được tổ chức ở công viên bờ biển lại không bị “chỏi”. Bước đầu, việc hô hát bài chòi được thực hiện một cách bài bản, không làm mất đi tính “dân dã” vốn có của loại hình nghệ thuật này.

Cùng với tiếng trống và tiếng nhạc rộn rã, những câu hát mượt mà được anh Hiệu và chị Hiệu (hai người hát chính) cất lên đã được khán giả tán thưởng: “Trống kia đã đỗ. Cờ đỏ đã phất xong. Hiệu giữ bài tì đó nghe. Gió xuân phảng phất nhành tre, mời bà con cô bác lắng nghe bài chòi...”.

Tiếp đó, anh Hiệu xốc ống bài, rút ra một con bài và hát các câu thai như: Đi đâu cọ xiểng đi hài/Cử nhơn không đậu, tú tài cũng không (thằng Trò); hay như: Ai làm hạ thượng bất thông/Bàng quang bể thúng sớm trông tối ngày (thằng Bí)... Chòi nào trúng tên con bài thì gõ mõ để anh Hiệu mang con bài đến; trúng ba con bài là chòi đó “tới”, xổ một hồi mõ dài. Khi đó, anh Hiệu cầm lá cờ nhỏ, bưng khay rượu tới trao phần thưởng cho người trúng.

Để giúp vui cho cuộc chơi, khi có người thắng cuộc ban nhạc cổ truyền sẽ hòa tấu nhạc khi có chòi “tới”; giữa các ván bài các nghệ nhân bài chòi còn hát những đoạn bài chòi trích trong các vở tuồng như Lâm Sanh - Xuân Nương; Thoại Khanh - Châu Tuấn... Anh Nguyễn Thanh Dũng, đại diện nhóm nghệ nhân ở đây cho biết, các nghệ nhân biểu diễn bài chòi ở đây, rất tự hào vì mình đang trực tiếp đem những lời ca tiếng hát của quê hương để giới thiệu với du khách trong và ngoài nước, giới thiệu một loại hình văn hóa dân gian nhiều ý nghĩa.

Hiện nay, Bài chòi ở công viên bờ biển đường Trần Phú đã trở thành điểm hẹn cho những người yêu thích loại hình này. Nhiều gia đình đã trở thành người chơi quen thuộc của hội chơi bài chòi. Bởi tính hấp dẫn về văn hóa, và khá đơn giản trong cách chơi nên một số du khách nước ngoài cũng đã thử vận may với bài chòi. Chị Kathy Griffin, một du khách người Mỹ, cho biết những làn điệu bài chòi và trò chơi bài chòi được tổ chức biểu diễn ở ngay giữa phố biển là một điều rất thú vị. Với một sân khấu mở những du khách như chị đều có thể tham gia trò chơi bài chòi, nó tạo cảm giác như du khách “chạm” được tới văn hóa địa phương.

Ngoài tuồng, bài chòi, hiện nay ở Nha Trang có nhiều chương trình nghệ thuật đường phố để phục vụ người dân và du khách. Đại học Khánh Hòa (trước đây là Trường Cao đẳng Văn hóa - Nghệ thuật và Du lịch Nha Trang) cũng thường tổ chức các chương trình biểu diễn nghệ thuật truyền thống để phục vụ du khách. Trung tâm Văn hóa Tỉnh cũng tổ chức cho các CLB Đờn ca tài tử, dân ca... biểu diễn tại sân khấu đối diện đường Tuệ Tĩnh để phục vụ người dân và du khách. Và không chỉ có các đơn vị nhà nước, nhiều nhóm nghệ sĩ cũng ngẫu hứng làm các đêm diễn nghệ thuật đường phố. Mới nhất, tối 20/4/2019, một nhóm các nghệ sĩ guitar trẻ tuổi cũng tổ chức đêm diễn ngay tại phía trước Trung tâm Hội nghị 46 Trần Phú để chia sẻ niềm đam mê âm nhạc với người dân và du khách.

Đến với Nha Trang - Khánh Hòa du khách không chỉ được khám phá vẻ đẹp biển đảo mà còn được hòa mình vào không gian văn hóa đa dạng. Về đêm, dọc theo tuyến đường Trần Phú, du khách có thể bước vào một quán bar thưởng thức những ca khúc quốc tế, những giai điệu sôi động do các ban nhạc biểu diễn, nhưng cũng có thể dừng chân để theo dõi, tìm hiểu các chương trình nghệ thuật đậm chất truyền thống... Đó là một trong những lý do để, Nha Trang mời gọi và níu chân du khách, nhất là trong mùa Festival Biển 2019./.

Nguyễn Thành