Nhà cổ Bình Thủy

Nhà cổ Bình Thủy của gia đình họ Dương xây dựng năm 1870. Ảnh: Đặng Kim Phương

Ngôi nhà này của Gia tộc họ Dương, vốn có gốc từ Nha Mân, Đồng Tháp, trôi dạt đến đất Bình Thủy, Cần Thơ để sinh cơ lập nghiệp. Dòng họ này được coi là dòng họ có công khai thiên lập địa ở vùng này. Ngôi nhà được xây dựng từ năm 1870 (khoảng đời thứ 3 của dòng họ Dương). Việc xây cất mất khoảng 20 năm mới hoàn thành. Đến những năm đầu của thế kỷ XX, nhà thờ họ Dương được trùng tu lại và tồn tại cho đến ngày nay. Ngôi nhà hiện do ông Dương Minh Hiển, hậu duệ của dòng họ Dương làm chủ nhân.

Đây là ngôi nhà cổ hiếm hoi còn sót lại khá nguyên vẹn ở Nam Bộ, đặc sắc về kiến trúc, sự tinh xảo trong nghệ thuật chạm khắc của người xưa và nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa, sinh hoạt sông nước miền Tây Nam Bộ.

Kiến trúc kiểu Pháp

Ngôi nhà nổi bật trong ánh sáng mặt trời với lối kiến trúc kiểu Pháp tinh tế gồm 5 gian 2 mái. Nền nhà cao trên 1m so với mặt sân được bó vỉa bằng đá xanh. Bên ngoài căn nhà là bốn bậc thang hình cánh cung tao nhã cùng với trần cao, trang trí hoa văn hài hòa, mở nhiều cửa lớn nhỏ như tôn thêm vẻ quí phái cho ngôi nhà cổ. Điểm xuyến thêm vào vẻ đẹp đó là các phù điêu đắp nổi được trang trí bên ngoài mặt tiền. Tất cả đều toát lên vẻ đẹp sang trọng của một căn nhà lúc giao thời giữa hai thế kỷ.

Khán thờ tổ tiên ông bà, sập gụ cẩn xà cừ, chạm khắc rất tinh xảo theo chủ đề sinh hoạt sông nước miền Tây Nam Bộ.

Nội thất bên trong căn nhà theo phong cách kiến trúc, bài trí đặc trưng của gia đình người Việt.

Ngăn cách giữa nhà trước và nhà giữa là một hệ thống bao lam và liên ba gồm nhiều con tiện và ô hộc được tạo tác bằng gỗ, chạm khắc tỉ mỉ bởi các nghệ nhân tài hoa với các chi tiết quen thuộc trong kiến trúc xưa như mai, lan, cúc, trúc, sen, điểu, tùng lộc, dơi, tôm, cua, nho… Tiền sảnh, nơi trang trọng nhất đặt bàn thờ tổ tiên ông bà. Sau đó là giường thờ, tủ chè, sập gụ, trường kỷ, cặp thành vọng cao hơn 3m... Tất cả đều do bàn tay của các nghệ nhân khắp cả nước tạo ra với kích thước lớn bằng gỗ quý được phủ sơn son thiếp vàng hoặc cần xà cừ, chạm khắc rất tinh tế theo chủ đề sinh hoạt sông nước miền Tây Nam Bộ hoặc: Tam Ða - Tứ Quý, Mai - Lan - Cúc - Trúc, Phúc - Lộc - Thọ, Long - Lân - Quy - Phượng. Khuôn viên căn nhà là sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc và thiên nhiên.

Mặt bàn bằng cẩm thạch.

Nơi chứa đựng “kho đồ cổ” quý giá

Ngoài giá trị kiến trúc, ngôi nhà có giá trị cổ vật rất quý như: hai bộ bàn ghế xuất xứ từ Vân Nam - Trung Quốc; mặt bàn bằng đá cẩm thạch, vân xanh, đường kính 1,5m, dày hơn 6cm; bộ salon kiểu Pháp đời Louis 15; chùm đèn bạch đăng thế kỷ XVIII; cặp đèn treo thế kỷ XIX... Tương truyền nơi đây từng có một cặp ngà voi dài nhất Việt Nam, hiện nay được trưng bày ở bảo tàng Thảo Cầm Viên Sài Gòn. Gia tộc này cũng còn lưu giữ rất nhiều bình, chén, đĩa, cổ nhất phải kể đến cái chén Tuyên Đức Niên Phụng từ đời Minh có niên đại 572 năm, một độc bình Thành Hóa Niên Chế với gần 533 tuổi…

Những tấm gạch lót từ thế kỷ XVIII.

Nhà cổ Bình Thủy gần 150 tuổi là một trong những ngôi nhà cổ ở Nam Bộ còn lại tương đối nguyên vẹn. Đây là một công trình kiến trúc có giá trị, giữ được cái hồn dân tộc trong không gian thờ cúng, trong sử dụng hoa văn, họa tiết trang trí. Ngôi nhà được Bộ Văn hóa, Thể thao và du lịch công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia vào ngày 27/03/2009.

Trịnh Gia Bảo |