Nhà cách mạng tiền bối tiêu biểu
Đồng chí Hoàng Đình Giong
Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong cuốn sách Hoàng Đình Giong - cuộc đời và sự nghiệp hoạt động cách mạng (1904-1947) đã viết: “Đồng chí Hoàng Đình Giong là một người cộng sản trung kiên, một người con tiêu biểu của đồng bào các dân tộc quê hương cách mạng Cao Bằng. Đồng chí đã chiến đấu kiên cường, cống hiến trọn đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc và lý tưởng cộng sản cao đẹp...”.
Hoàng Đình Giong thuộc lớp những nhà cách mạng của buổi đầu lập quốc, ông là người dân tộc Tày, sinh ra tại vùng miền núi phía Bắc thuộc tỉnh Cao Bằng hiện nay, nhưng cuộc đời ông lại gắn bó với những chiến khu quan trọng của vùng đất Nam bộ buổi đầu khi thực dân Pháp quay trở lại xâm lược nước ta một lần nữa.
* Giác ngộ yêu nước từ rất sớm
Đồng chí Hoàng Đình Giong sinh ngày 1-6-1904 trong một gia đình dân tộc Tày ở Cao Bằng. Được giác ngộ tinh thần yêu nước từ rất sớm nên ngay từ khi còn là học sinh, ông đã tham gia tuyên truyền bí mật tư tưởng yêu nước tại quê hương Cao Bằng.
Cùng với những lớp thanh niên yêu nước những năm đầu thế kỷ 20, Hoàng Đình Giong tham gia phong trào bãi khóa tại Hà Nội và tổ chức lễ truy điệu nhà yêu nước Phan Chu Trinh khi đang là học sinh Trường Bách nghệ ở Hà Nội vào năm 1926. Cũng vì việc này mà ông cùng rất nhiều thanh niên yêu nước khi ấy đã bị đuổi học.
Khi Nguyễn Ái Quốc về Quảng Châu (Trung Quốc) thành lập Hội Việt Nam cách mạng thanh niên, Hoàng Đình Giong là một trong số những người đã lên đường tìm đến với tổ chức này. Năm 1928, ông được kết nạp làm hội viên Hội Việt Nam cách mạng thanh niên. Tháng 12-1929, ông được kết nạp vào Đông Dương Cộng sản Đảng và được bầu làm Bí thư Chi bộ Hải ngoại (Long Châu, Trung Quốc). Tháng 3-1935, ông được cử làm Trưởng đoàn đại biểu Xứ ủy Bắc kỳ tham dự Đại hội lần thứ I của Đảng tại Ma Cao, Trung Quốc. Hoàng Đình Giong là một trong số 13 đại biểu tham dự đại hội này và ông cũng là một trong số 13 ủy viên Ban Chấp hành Trung ương đã được đại hội bầu (đồng chí Lê Hồng Phong làm Tổng bí thư).
Ngày 4-2-1936, khi Hoàng Đình Giong từ nước ngoài về Cao Bằng để truyền đạt Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ I và bắt tay xây dựng lực lượng của cách mạng, ông bị thực dân Pháp bắt tại Hải Phòng. Kể từ khi bị bắt, Hoàng Đình Giong bị giải qua rất nhiều các nhà tù trong nước, trong đó có 2 nơi “nổi tiếng” là nhà tù Sơn La và Hỏa Lò (Hà Nội).
* Gắn bó với vùng đất Nam bộ
Trong cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, Hoàng Đình Giong được giao nhiệm vụ Trưởng ban khởi nghĩa của tỉnh Cao Bằng tổ chức lãnh đạo lực lượng vũ trang phối hợp với sự nổi dậy của quần chúng đánh chiếm các nơi chiếm đóng của quân Nhật, đối phó với quân Tưởng, bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân, giành chính quyền cách mạng ở Cao Bằng. Trước đó, thực hiện Quân lệnh số 1 của Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc, Đảng bộ Cao Bằng đã triệu tập Hội nghị Tỉnh ủy thành lập Ủy ban Khởi nghĩa của tỉnh và Hoàng Đình Giong được phân công phụ trách.
Khu di tích lưu niệm đồng chí Hoàng Đình Giong tại làng Nà Toàn, phường Đề Thám, TP.Cao Bằng (tỉnh Cao Bằng)
Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh giao cho trách nhiệm Chỉ huy Đội quân Nam tiến để rồi từ giờ phút ấy, ông đã gắn bó với vùng đất Nam bộ. Hoàng Đình Giong đã giữ nhiều chức vụ quan trọng như: Chủ nhiệm Chính trị Bộ (Chính ủy) Quân giải phóng Nam bộ, Khu Bộ trưởng (Tư lệnh) đầu tiên Khu IX, Khu Bộ tưởng (Tư lệnh) Khu VI. Khi đảm nhiệm các cương vị này ở Nam bộ, Hoàng Đình Giong đã xây dựng được khối đại đoàn kết vững chắc giữa bộ đội các địa phương; ngăn chặn và hòa giải nhiều vụ việc bất đồng... Trên cương vị của mình, ông lãnh đạo xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân rộng khắp, bám đất, bám dân, xây dựng căn cứ địa ở miền Tây Nam bộ, nhất là Căn cứ địa U Minh, sau này trở thành chỗ dựa vững chắc cho các cuộc kháng chiến về sau...
Năm 1947, trên đường ra Bắc báo cáo tình hình bị giặc Pháp phục kích trong một trận chiến đấu ác liệt tại Chiến khu 7, Hoàng Đình Giong anh dũng hy sinh tại mặt trận Ninh Thuận.
Hoàng Đình Giong là người cộng sản trước khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (3-2-1930). Ông cũng là một trong những Ủy viên Trung ương đầu tiên của Đảng sau Đại hội lần thứ nhất; là một nhà quân sự với tầm nhìn chiến lược, đặc biệt là bám đất, bám dân và xây dựng căn cứ địa. Với công lao và cống hiến cho cách mạng và đất nước, năm 1998 ông đã được truy tặng Huân chương Hồ Chí Minh; năm 2009, ông được truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân và được công nhận là nhà lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng và cách mạng Việt Nam vào năm 2018.
