Nguyên do nào khiến quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc chưa thể xích lại gần nhau?

Theo trang SCMP, Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ - ông Cui Tiankai đã đưa ra các bình luận về quan hệ Mỹ và Trung Quốc trong giai đoạn căng thẳng hiện này và điều này là cần thiết để định hình lại trong thế kỷ 21 so với 100 năm trước đó.

Tổng thống Trump

Hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn tiếp tục giữ giao dịch với nhau.

Đại sứ Cui Tiankai từng tốt nghiệp Đại học John Hopkins của Mỹ đã đưa ra các tranh luận tại hội thảo do Viện Aspen ở Washintgon tổ chức hồi tháng Tám.

Ông Cui Tiankai đặt câu hỏi: Mỹ liệu có phải đang sẵn sàng chung sống cùng với một quốc gia khác có hệ thống lịch sử, văn hóa khác nhưng không hề có ý định tranh giành vị trí toàn cầu với Washington?

Các phỏng đoán cho rằng, câu hỏi của ông Cui đã nhận được nhiều phản hồi trái chiều của giới học thuật ở cả hai quốc gia – các nhà nghiên cứu đang tiếp tục theo dõi diễn biến căng thẳng của Mỹ và Trung Quốc trong những ngày qua.

Bà Yun Sun – Giám đốc chương trình Trung Quốc thuộc nhóm nghiên cứu trung tâm Stimson ở Washington nói rằng, câu hỏi của đại sứ nghe có vẻ hợp lý nhưng đã đơn giản hóa mối quan hệ hai nước. Bà cho rằng điều này đã bỏ qua việc đề cập đến những gì gọi là chính sách đối ngoại quyết đoán của Trung Quốc và nỗ lực ảnh hưởng đến chính trị trong nước ở các quốc gia khác.

Ông Chen Qi – một học giả nghiên cứu về quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc tại trung tâm chính sách toàn cầu Carnegie-Tsinghua ở Bắc Kinh không đồng ý với quan điểm này.

"Đây là câu hỏi quan trọng đối với hai nước: liệu họ[Mỹ và Trung Quốc] sẽ chọn căng thẳng hay hợp tác", ông nói đồng thời nhấn mạnh thêm rằng Trung Quốc đã từng thể hiện sự kiềm chế nhưng Mỹ dường như tạo ra nhiều căng thẳng hơn cho quan hệ hai nước.

Đại dịch Covid-19 đã không giúp cho quan hệ giữa Bắc Kinh và Washington bởi vì ngăn cản các cuộc gặp gỡ thường xuyên giữa hai nhà lãnh đạo, ông Chen nói đồng thời cho rằng quan hệ hai nước đã trở nên phức tạp hơn trong thời gian gần đây.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã biểu hiện cử chỉ hòa giải vào ngày 12/8 trong bối cảnh thứ trưởng Ngoại giao Le Yucheng cho biết ông sẵn sàng đàm phán với lãnh đạo đồng cấp của Mỹ bất kỳ lúc nào.

"Điều này là quan trọng đối với hai quốc gia: Liệu họ sẽ chọn xung đột hay hợp tác?", ông nói.

Ông Sun cho biết, xung đột giữa hai nước có thể bắt nguồn từ sự khác biệt trong di sản, văn hóa, phát triển kinh tế và hệ thống chính trị. Tuy nhiên, bà nghĩ rằng việc phân loại như vậy vẫn còn các vấn đề bị bỏ sót.

Vấn đề là cả hai quốc gia tin tưởng rằng phía bên kia đã là mối đe dọa thực sự, bà nói.

"Trong câu chuyện của Trung Quốc, sự thay thế của Trung Quốc vươn lên là cường quốc thống trị chỉ là vấn đề thời gian", bà nói. "Động thái gần đây của Bắc Kinh đang tìm kiếm sự ổn định với Mỹ và một chiến thuật hơn là định hướng chiến lược".

Theo trang SCMP, ông Natasha Kassam, một nhà nghiên cứu trong chương trình ngoại giao và dư luận tại Viện Lowy của Australia nói rằng quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang đi xuống mức độ thấp nhất vì hai nước có thế giới quan khác nhau về hòa bình và hợp tác.

"Đối với Trung Quốc, ý tưởng hai quốc gia chung sống cùng nhau trong hòa bình đang khác với Mỹ", bà nói.

"Trung Quốc liên tục duy trì an ninh chính trị và vật chất nhằm đối phó với sự gia tăng các thách thức toàn vẹn lãnh thổ.

Trong khi đó ông Drew Thompson – chuyên gia nghiên cứu cấp cao tại Trường Đại học Quốc gia Singapore cũng nói rằng ông không nghĩ rằng cho dù ai đảm giữ nhiệm kỳ mới tại Nhà Trắng sẽ tạo nên sự khác biện đáng kể cho quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc.

Các thay đổi trong các chính sách ngoại giao và đối ngoại của Trung Quốc liên tục đẩy quan hệ hai nước đi xuống, ông Drew Thompson cho biết.

Bài phát biểu của ông Cui có thể là một gợi ý thúc đẩy cải thiện cho quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh trong thời gian tới. Tuy nhiên, các động thái giữa Mỹ và Trung Quốc đã khiến quan hệ hai nước chưa thể cải thiện rõ ràng.

"Theo ý kiến của Đại sứ Cui, các căng thẳng kéo dài hai nước có thể đi tới việc xác định cách Trung Quốc có thể thay đổi hành vi để cùng nhau cải thiện quan hệ. Miễn là Trung Quốc vẫn tiếp tục lộ trình hiện tại thì quan hệ hai nước có thể cải thiện trong thời gian tới cho dù ai nồi vào ghế Tổng thống Mỹ vào Nhà Trắng năm 2021.

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị từng đưa ra đánh giá rằng, khó khăn hiện tại trong quan hệ hai nước là ở phía Mỹ. Washington đang ngăn cản sự phát triển của Trung Quốc. Bắc Kinh sẽ không đi theo huwonsgh của Mỹ nhưng cũng không để Mỹ có đường đi của mình.

Ông Kelsey Broderick, một nhà phân tích của Trung Quốc tại công ty tư vấn rủi ro chính trị Eurasia Group cho biết: "Tuyên bố của ông Cui hoàn toàn thể hiện quan điểm của Trung Quốc rằng đã đến lúc Mỹ phải thích nghi với một quốc gia siêu cường có hệ thống giá trị, kinh tế và chính trị khác biệt".

Tuy nhiên, Washington xem việc Bắc Kinh thúc đẩy ảnh hưởng toàn cầu giống như nỗ lực làm xói mòn các quy tắc và chuẩn mực nhiều năm liên quan đến nguyên tắc thị trường.

"Thực sự có rất ít quan điểm chung cùng tồn tại và trong đó, nguy cơ sự cạnh trạnh có thể khiến cho mọi thứ rơi vào bạo lực", ông Kelsey Broderick nói.

Hồng Nhung