Người thầy của học trò Cơ Tu

NGƯT Lê Quang Thẩm và các học sinh.

Khơi gợi niềm đam mê học tập

Cuối thập niên 1970, khi chàng trai trẻ Lê Quang Thẩm vừa tốt nghiệp Trường cao đẳng Sư phạm tiểu học Quảng Bình thì được phân công lên Trường trung học cơ sở (THCS) Hương Lộc (huyện Nam Đông) dạy học. Đoàn giáo viên năm ấy có 13 người, nhưng qua thời gian, tới 10 thầy, cô giáo đã phải bỏ cuộc vì không chịu nổi cảnh “rừng thiêng, nước độc”. Ngày ấy, Nam Đông thật xa xôi và hẻo lánh, đường sá đi lại rất khó khăn, toàn là cỏ tranh lau lách. Ăn uống thất thường, đau ốm triền miên nhưng ý chí của chàng trai 20 tuổi lúc đó đã thắng bệnh tật. Bố mẹ xót con, bao nhiêu lần gia đình gọi về quê lập nghiệp, nhưng thầy giáo trẻ Lê Quang Thẩm đã quyết định chọn huyện Nam Đông làm quê hương thứ hai. Khi quyết định lập gia đình, vợ thầy cũng chính là người bạn đồng môn, một giáo viên đã lựa chọn ở lại Nam Đông vì quá thương những đứa trẻ vùng cao lam lũ, thiệt thòi. “Bọn trẻ ở đây, cơm không có ăn, áo không có mặc, luôn nghỉ học mỗi khi trời mưa gió, thậm chí, các em không dám giao tiếp khi có người lạ. Hồi ấy đói lắm, chúng tôi nấu cả nồi sắn, ăn cả ngày, nhưng ngày nào cũng đến từng nhà để dạy thêm cho các em hoặc đưa các em đến lớp khi bố mẹ đi rừng dài ngày” - thầy Thẩm trải lòng.

Huyện Nam Đông có 11 xã và thị trấn, trong đó sáu xã có đồng bào dân tộc thiểu số Cơ Tu sinh sống. Một thời, đời sống kinh tế khó khăn cũng như ảnh hưởng tập quán và tâm lý cho nên chuyện học hành khá xa lạ với người dân nơi đây. Hầu hết học sinh người dân tộc thiểu số “sợ” đến trường bởi tiếp thu bài chậm. Nắm bắt được điểm yếu của các em, thầy Thẩm đã vận động giáo viên dạy phụ đạo cho học sinh. Từ ý tưởng và cuộc vận động của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Nam Đông, nên hầu như giáo viên ở huyện miền núi này không có kỳ nghỉ hè khi họ tự nguyện kèm cặp các em. Những buổi chiều về thành phố xa ngái nhưng họ vẫn dành thời gian để tăng thêm tiết cho các em có sức học yếu. Thầy Thẩm đã bỏ tiền túi ra để “treo thưởng”: những bản có tỷ lệ học sinh dân tộc bỏ học ít, đạt thành tích học tập tốt sẽ được biểu dương, khen ngợi ngay tại nhà văn hóa thôn bản. Từ đó, phong trào này khơi gợi niềm đam mê học tập trong con em đồng bào dân tộc thiểu số...

Các trường đều thành lập tổ vận động học sinh đến lớp với sự tham gia của thầy hiệu trưởng, giáo viên đến bảo vệ trường. Lúc nào giáo viên cũng đến lớp sớm, nếu phát hiện học sinh nghỉ học, sẽ báo cho tổ vận động đến tận nhà để chở các em đi học khi bố mẹ đi làm ăn xa. Thầy Thẩm còn vận động xây dựng thành công mô hình “bán trú dân nuôi” ở các xã dân tộc thiểu số của Nam Đông. Theo đó, vận động phụ huynh thay phiên nhau đến nấu ăn cho học sinh tiểu học ngay tại trường cho nên các em đến trường, lớp học với tỷ lệ khá cao.

Giờ học của học sinh Trường THCS dân tộc nội trú Nam Đông.

Thầy Thẩm cho rằng: “Mình vận động là một việc, vấn đề là đội ngũ giáo viên đoàn kết, có trách nhiệm”. Ngay từ những lúc khó khăn nhất, học trò ở huyện Nam Đông vẫn không thiếu sách giáo khoa. Bởi cách làm của thầy Thẩm là trích 30% kinh phí từ nguồn ngân sách dành cho giáo dục để các trường chủ động mua sách giáo khoa. Ông phát động các trường ở xã kinh tế mới hỗ trợ sách cho học sinh ở các xã đồng bào dân tộc. Riêng vở bài tập, ông khuyến khích các em nên viết bút chì để học sinh lớp sau có thể sử dụng lại được.

Cách đây chừng 10 năm, ở các xã miền núi của Nam Đông có rất nhiều điểm trường lẻ. Thầy Thẩm đã tham mưu cho huyện quy các trường về một đầu mối để nâng cao chất lượng giảng dạy. Muốn xây dựng trường rộng rãi, thoáng đãng, thầy vận động người dân hiến đất xây trường. Thầy tìm đến gặp các già làng, trưởng bản, nhất là các già làng mang họ Bác Hồ, cùng nhau ôn lại ước nguyện của Bác về sự nghiệp giáo dục, về những năm tháng gian khó của đồng bào Cơ Tu một lòng theo Đảng, theo cách mạng. Hiểu rõ ước mong và suy nghĩ của các trường, các già làng triệu tập bà con đến nhà Gươl truyền thống để tuyên truyền, vận động hiến đất xây trường... Từ đó, rất nhiều gia đình sẵn sàng hiến hàng nghìn mét vuông đất để có những ngôi trường mới khang trang và đạt chuẩn. Chỉ tính riêng giai đoạn năm 2012 - 2016, huyện đầu tư hơn 35 tỷ đồng xây dựng 48 phòng học, phòng chức năng, nhà đa năng, khu hiệu bộ... Đó cũng là một trong những điều kiện để 25 trong tổng số 28 trường tại huyện Nam Đông đạt chuẩn quốc gia như hôm nay.

Ước mơ giúp học sinh dân tộc Cơ Tu được đến trường giờ đã thành hiện thực. Thầy giáo Lê Quang Thẩm với những đóng góp không mệt mỏi cho sự nghiệp trồng người đã vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nhà giáo Ưu tú, trở thành Trưởng phòng GD - ĐT huyện Nam Đông.

Hiệu quả từ một đề án

Ở Nam Đông, đất sản xuất nông nghiệp rất ít, chỉ đủ để ăn, muốn giúp đỡ đồng bào vươn lên thoát nghèo một cách bền vững chỉ còn cách “gieo chữ”. Gần 40 năm gắn bó với vùng đất Nam Đông, nhất là đồng bào Cơ Tu đã giúp thầy Thẩm tham mưu cho Huyện ủy, UBND huyện Nam Đông có hẳn nghị quyết về vấn đề này, từ đó hình thành đề án “Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo học sinh dân tộc thiểu số”. Ông đã tham mưu cho huyện hỗ trợ kinh phí để các trường có học sinh dân tộc thiểu số dạy tăng cường tiếng Việt ở bậc mầm non, dạy phụ đạo cho học sinh yếu hay bồi dưỡng học sinh mũi nhọn ở ngành học phổ thông và ôn tập cho học sinh lớp 12. Vì thế, trong năm 2015, 100% số con em đồng bào Cơ Tu trong độ tuổi được huy động vào tiểu học, 98,2% được huy động vào THCS và 96,8% được huy động vào THPT.

Trong 5 năm qua, tỷ lệ học sinh dân tộc ít người bỏ học chỉ còn dưới 1% ở bậc tiểu học, 3% ở các bậc THCS và THPT. Chất lượng học tập được nâng lên. Kết quả thi tốt nghiệp tiểu học và THCS đạt 100%; THPT gần 90%. Trong 10 năm qua, toàn huyện có 834 học sinh thi đỗ vào các trường đại học, trong đó có 144 học sinh dân tộc thiểu số. Chưa dừng lại ở đó, thầy Thẩm còn tổ chức tuyển chọn khoảng 30 em người dân tộc có thành tích tốt ở tất cả các xã vào học ở Trường THCS Dân tộc nội trú Nam Đông để đào tạo nguồn học sinh chất lượng cao.

Điều giúp thầy Thẩm thực hiện thành công đề án “Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo học sinh dân tộc thiểu số” chính là lãnh đạo huyện đã sớm ban hành các nghị quyết để tạo cơ sở pháp lý triển khai nhiệm vụ phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục ở một huyện miền núi vốn còn nhiều khó khăn như Nam Đông. Có năm, thầy Thẩm đã tham mưu cho lãnh đạo huyện vận động một số hiệu trưởng hạn chế về sức khỏe và trình độ tự nguyện rời vị trí quản lý để giao lại cho những cán bộ có khả năng tốt hơn. Muốn làm được việc này, thầy đã đến gặp những đảng viên, cán bộ hưu trí có uy tín trong huyện nói rõ quan điểm để nhờ tác động. Với phương thức vận động theo phương pháp “mưa dầm, thấm lâu”, khi mọi người đã thông tư tưởng, ông mới tham mưu cho lãnh đạo huyện luân chuyển cán bộ quản lý. Quyết định ấy được cho là hợp lý. Còn ông như trút được gánh nặng khi kể rằng: “Họ không giận tôi, bằng chứng là khi nào gặp cũng tay bắt, mặt mừng; thậm chí có người còn hiến đất xây trường mầm non, tiểu học. Lúc đó mình cũng trăn trở nếu không phát huy vai trò đảng viên, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trong những lúc như thế này thì các trường rất khó phát triển”.

Thành công ấy mới chỉ là bước đầu. Theo thầy Thẩm, ngành giáo dục Nam Đông vẫn còn những khó khăn và bất cập. Đó là số lượng học sinh dân tộc thiểu số bỏ học còn nhiều; chất lượng học lực xếp loại giỏi ở bậc trung học không đạt chỉ tiêu đề ra; còn ít học sinh dân tộc thiểu số đạt học sinh giỏi cấp tỉnh; trang thiết bị phục vụ dạy và học chưa đáp ứng kịp thời; tư duy giáo dục chậm đổi mới...

Đây là những vấn đề đang đặt ra cho công tác giáo dục và đào tạo học sinh dân tộc thiểu số ở Nam Đông.

Giờ đây, có dịp ghé thăm lại Nam Đông, chứng kiển sự đổi thay từng ngày, các trường học khang trang và tiện nghi, không khí học tập nghiêm túc, chúng tôi tin tưởng về sự đổi thay mạnh mẽ trong sự nghiệp “trồng người” nơi đây. Khi có được sự khát khao đến trường, học sinh Cơ Tu sẽ dễ dàng vượt qua những rào cản để trở thành những con ngoan, trò giỏi, là người có ích, trí thức sau này.

Trao đổi với chúng tôi, Bí thư Huyện ủy Nam Đông Lê Thị Thu Hương cho rằng: “Thầy giáo Thẩm là một đảng viên gương mẫu, một giáo viên có tâm huyết, yêu nghề, nặng tình với mảnh đất này nên mới có những tham mưu sát hợp thực tế địa phương. Với vai trò là một huyện ủy viên, mỗi ý kiến tham mưu của thầy là một sự trăn trở, luôn tìm sự cộng hưởng từ tập thể để tạo nên sự thống nhất cao, nhất là công tác tư tưởng luôn được làm trước một bước. Thành công của giáo dục Nam Đông hôm nay có đóng góp không nhỏ của thầy giáo Lê Quang Thẩm”.

Bài và ảnh: NGUYỄN CÔNG HẬU