Người ở lại Thủ Thiêm

Dựng chòi giữ chủ quyền

Địa chỉ B26/9 đường Lương Định Của, khu phố 1, phường Bình An, quận 2 từng là tổ ấm của gia đình bà Nguyễn Thị Kim Phượng (59 tuổi). Đến lần cưỡng chế thứ ba, ngôi nhà thành bình địa. Gia đình tan tác. Chồng con chia nhau tá túc nhà bà con. Riêng bà quyết định ở lại, quẩn quanh trên cái nền ngổn ngang gạch vụn. Bà không cam lòng. Bà miệt mài yêu cầu chính quyền cung cấp Quyết định 1997 của UBND TP.HCM ban hành ngày 10.5.2002 và bản đồ 1/5.000 kèm Quyết định 367 của Thủ tướng Chính phủ - hai cơ sở pháp lý xác định căn nhà của bà nằm trong hay ngoài ranh quy hoạch. Bà không nhận được câu trả lời, cũng như những bộ hồ sơ khiếu nại đã gửi đi trong nhiều năm qua chưa một lần được trả lời chính thức từ phường, quận cho đến thành phố.

Bà Nguyễn Thị Kim Phượng chỉ vào vị trí căn nhà của bà trên bản đồ treo trên vách. Sau khi bị cưỡng chế, bà dựng lều cắm chốt giữ đất, mãi sau này mới cất được cái chòi tôn.
Ảnh: Trung Dũng

Gian chòi quây tôn. Nền rải đá dăm. Nội thất không có gì đáng giá. Cái ghế bố vừa làm chỗ ngả lưng, vừa làm chỗ ngồi khi có khách ghé thăm. Chồng bà cũng được liệm trên cái ghế bố này. Ông qua đời tháng 10.2016. “Lo bám đất giữ chủ quyền, tôi không có thời gian chăm sóc cho chồng”, bà Phượng bần thần. Nguyện vọng trút hơi tàn trên mảnh đất của chồng bà không thực hiện được. Đám ma làm tại nhà bà con bên quận Gò Vấp. Xe hòm đi thẳng ra nhà thiêu. Người đã khuất không kịp “nhìn” ngôi nhà của mình lần cuối.

Căn nhà của vợ chồng bà Phượng đã được Nhà nước cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà và quyền sử dụng đất ở. Bà Phượng cho biết có đủ bằng chứng xác định căn nhà của mình nằm ngoài ranh quy hoạch xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm. “... Em chỉ mong mỏi nếu được thì cho tái định cư tại chỗ, không thì hoán đổi cái nền để gia đình ổn định cuộc sống”, bà Phượng nhắc lại nội dung lá thư cầu cứu thủ trưởng cũ thời bà còn là thanh niên xung phong trước thời điểm lực lượng liên ngành quận 2 cưỡng chế căn nhà của mình. Nhưng rồi thủ trưởng cũ cũng không giúp được bà.

Người phụ nữ thừa nhận “có biết gì về pháp lý đâu” bắt đầu làm quen với Hiến pháp, Luật Đất đai, Luật Cư trú... cũng như những văn bản dưới luật liên quan, gặp gỡ những người cùng cảnh ngộ chia sẻ tài liệu, thông tin... Gương mặt sự thật rõ dần. Ngày 5.7.2018, Tổng công ty Điện lực TP.HCM gắn lại đồng hồ điện cho bà Phượng theo hợp đồng mua bán điện phục vụ mục đích sinh hoạt, xác nhận bà là chủ sở hữu hợp pháp đối với thửa đất tại địa chỉ B26/9 đường Lương Định Của, khu phố 1, phường Bình An.

Lập lờ quyết định 1997?

Người đàn bà góa bụa không phải là trường hợp hiếm hoi nghi ngờ cơ sở pháp lý mà UBND quận 2 vận dụng để ban hành quyết định cưỡng chế thu hồi đất phục vụ xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm. Chẳng hạn như ông Nguyễn Văn Khương, bị cưỡng chế thu hồi đất căn nhà 24/9 đường số 1, khu phố 1, phường Bình Khánh, quận 2 (QĐ 9215 của UBND quận 2 ngày 18.7.2011); mặt bằng kinh doanh 03 Lương Định Của, phường Bình Khánh (QĐ 10067 ngày 8.8.2011) và mặt bằng kinh doanh 15+16 đường Lương Định Của, khu phố 1, phường Bình Khánh (QĐ 12625 ngày 26.9.2011) để bàn giao toàn bộ diện tích những thửa đất trên cho Ban quản lý đầu tư xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Toàn cảnh khu nhà ở tạm cư của nhiều người dân Thủ Thiêm (phường Bình Khánh) nhìn từ trên cao. Ảnh: Trung Dũng

Một trong những căn cứ pháp lý để UBND quận 2 ban hành những quyết định thu hồi đất vừa nêu là Quyết định 1997/QĐ-UB của UBND TP.HCM ban hành ngày 10.5.2002 về việc thu hồi và giao đất xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm. Tuy nhiên, ông Khương không tìm được văn bản này, mà chỉ có Quyết định 1997/QĐ-UB của Chủ tịch UBND TP.HCM ban hành ngày 10.5.2002 về việc thu hồi và giao đất xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm. Quyết định của Chủ tịch UBND TP.HCM là quyết định hành chính mang tính chất nội bộ, đã được Tòa án Nhân dân TP.HCM khẳng định tại Thông báo số 125/TATP-VP-TB ngày 26.11.2013. Khoản 4 điều 3 Luật Tố tụng hành chính 2010 quy định: “Quyết định hành chính, hành vi hành chính mang tính chất nội bộ của cơ quan, tổ chức là những quyết định, hành vi quản lý, chỉ đạo, điều hành hoạt động thực hiện chức năng, nhiệm vụ trong phạm vi cơ quan, tổ chức đó”.

Theo Kết luận thanh tra 445/KL-TTCP-KTI ngày 6.8.2008, Quyết định 1997/QĐ-UB ngày 10.5.2002 của Chủ tịch UBND TP.HCM thu hồi, giao đất xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm do Phó chủ tịch UBND TP.HCM ký có sai sót về hình thức ban hành; còn về nội dung, việc thu hồi và giao đất (621,4328ha) và thời điểm giao đất (ngày 10.5.2002) theo Quyết định là đúng. Luật sư Lê Trung Phát, Đoàn Luật sư TP.HCM, bình luận: “Căn cứ vào điểm b khoản 3 điều 1 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 1996 quy định “Quyết định, chỉ thị của ủy ban nhân dân” là văn bản quy phạm pháp luật. Như vậy quyết định của chủ tịch UBND không phải là văn bản quy phạm pháp luật. Bên cạnh đó,theo quy định tại khoản 5 điều 1 Luật Đất đai sửa đổi 2001 (sửa đổi điều 23 Luật Đất đai năm 1993) cũng quy định trường hợp giao đất để sử dụng vào mục đích không phải là sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp thì sẽ thuộc về UBND tỉnh, thành trực thuộc trung ương chứ không thuộc thẩm quyền của chủ tịch UBND tỉnh, thành trực thuộc trung ương. Đối chiếu với hai quy định trên, quyết định của chủ tịch UBND TP.HCM về việc thu hồi và giao đất xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm là trái pháp luật, cụ thể là không đúng thẩm quyền, và vì thế nên không có giá trị thi hành".

Để đảm bảo tính thông tin đa chiều, chiều 18.7, phóng viên Người Đô Thị đã đến UBND quận 2 đăng ký làm việc với ông Nguyễn Phước Hưng - Chủ tịch UBND quận 2 - để làm rõ thông tin có hay không Quyết định 1997/QĐ-UB của UBND TP.HCM về việc thu hồi và giao đất xây dựng khu đô thị mới Thủ Thiêm, trong ngày 19.7 (mà ông Hưng có lịch tiếp công dân) hoặc 20.7.

Tuy nhiên, chúng tôi chưa nhận được phản hồi từ UBND quận 2. Chúng tôi sẽ tiếp tục cập nhật thông tin khi nhận được phản hồi chính thức từ phía UBND quận 2.

Thượng Tùng - Trung Dũng