Ngưng thở khi ngủ - một tình trạng sức khỏe nguy hiểm

Theo GS.TS Ngô Quý Châu, Phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, Giám đốc Trung tâm Hô hấp Bệnh viện Bạch Mai, Chủ tịch Hội Hô hấp Việt Nam, ngưng thở khi ngủ là trong quá trình ngủ, người bệnh bị ngưng lưu thông không khí trên 10 giây, có lúc giảm lưu thông không khí gọi là giảm thở, lưu lượng giảm trên 50% cũng trên 10 giây. Chính những lúc ngừng thở hoặc giảm thở như vậy làm không khí không lưu thông được vào phổi đem oxy tới não. Gọi là ngừng thở và giảm thở khi 1 giờ bị trên 5 lần. Người ta chia ra các mức độ nhẹ ngừng thở từ 5-15 lần/ giờ, trung bình từ 15- dưới 30 lần/ giờ, mức nặng trên 30 lần/giờ.

Phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai Ngô Quý Châu cho biết, đa số các trường hợp bệnh đều liên quan đến thừa cân, béo phì, hoặc người có bệnh lý ở phổi như mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, người dùng một số thuốc như người nghiện thuốc phiện hoặc dùng thuốc ngủ cũng có thể làm xuất hiện bệnh hoặc bệnh nặng thêm.

Mô phỏng luồng khí đi vào phổi khi ngủ. Ảnh: suckhoedoisong.vn.

Theo PGS.TS Vũ Văn Giáp, Tổng thư ký Hội Hô hấp Việt Nam, Phó giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, các trường hợp mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ gặp cả cháu bé, thậm chí còn rất ít tuổi, thanh niên và người trung tuổi, người lớn tuổi. Trong đó, trẻ em hay gặp ở nhóm có liên quan bất thường đến căn nguyên tai-mũi-họng. Đặc biệt, đối tượng trẻ em thừa cân béo phì cũng rất lớn do tình trạng lười vận động, sử dụng thức ăn nhanh khá phổ biến. Đối tượng thanh niên béo phì, thừa cân, người lớn tuổi tăng huyết áp... cũng là đối tượng dễ mắc chứng ngưng thở khi ngủ.

Phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai Ngô Quý Châu cho hay: Khi ngừng thở khi ngủ, không khí không vào đến phổi để trao đổi oxy, gây ra thiếu oxy toàn thân ảnh hưởng đến mạch máu ở tim, phổi, thận, tuyến tụy, não... từ đó gây nên một loạt các rối loạn chuyển hóa, tăng huyết áp, ảnh hưởng đến các mạch máu não, mạch máu ở tim và khắp cơ thể dẫn đến bệnh tăng huyết áp, có nguy cơ mạch vành, mạch máu não, có thể bị nhồi máu cơ tim, đột quỵ do tắc mạch não, xuất huyết não. Chính vì vậy, ngừng thở khi ngủ về lâu dài có ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và có nguy cơ gây đột tử.

Ngừng thở khi ngủ khiến người bệnh ngủ không sâu, không hồi phục được sức khỏe sau khi ngủ, ban ngày thì buồn ngủ, khiến người bệnh không tập trung; trẻ em không tập trung trong học tập, hoặc tăng động ở trẻ, người lớn thì ảnh hưởng tới lao động, nhất là các công việc đòi hỏi sự chính xác, tập trung, đặc biệt nguy hiểm với những người đang tham gia giao thông; điều này rất nguy hiểm, không chỉ gây tai nạn cho bản thân họ mà còn cho người đang tham gia giao thông khác. Ở nhiều nước, đã tầm soát bệnh ngừng thở khi ngủ cho những người lái xe, nhất là những người lái xe đường dài.

PGS.TS Vũ Văn Giáp lưu ý, các trường hợp có yếu tố nguy cơ như thừa cân, béo phì, mắc các bệnh lý chuyển hóa, tim mạch mà điều trị thông thường có biểu kháng như tăng huyết áp mà dùng thuốc nhưng khó kiểm soát huyết áp hoặc bệnh nhân tiểu đường bị rối loạn chuyển hóa dùng thuốc liều tối ưu mà khó kiểm soát đường huyết là trường hợp dễ mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ.

Về các triệu chứng biểu hiện của bệnh, PGS.TS Vũ Văn Giáp lưu ý, ngủ ngáy, ngáy rất to là biểu hiện đáng chú ý của chứng bệnh nguy hiểm này. Bên cạnh đó, người bệnh có cơn ngừng thở được người thân chứng kiến. Cụ thể, bệnh nhân đang ngáy rất đều, tự nhiên không thấy có tiếng động phát ra và trên 10 giây bắt đầu thấy bệnh nhân cựa mình, sặc sặc lên rồi ngáy tiếp. Đó là dấu hiệu biểu hiện cơn ngừng thở; bệnh nhân cảm thấy ngạt thở, ngộp thở có thể khi ngủ cảm thấy ngột ngạt khó thở. Biểu hiện đáng chú ý nữa là bệnh nhân thường thức giấc vào ban đêm, có thể đi tiểu 3-4 lần, ngủ không ngon giấc; ban ngày ngủ dậy mệt mỏi, đau đầu, không sảng khoái, rất buồn ngủ, rất khó tập trung, trẻ rất khó học, khó tập trung, tăng động; làm công việc đến chính xác là không làm được như lái xe, vận hành máy móc có nguy cơ xuất hiện tai nạn.

Để phòng ngừa hội chứng ngưng thở khi ngủ, theo PGS.TS Vũ Văn Giáp, những trường thừa cân béo phì thì việc giảm cân không chỉ quan trọng với hội chứng ngưng thở khi ngủ mà còn với các bệnh lý khác như rối loạn chuyển hóa, mỡ máu, huyết áp... Còn những trường hợp có kèm theo bất thường về giải phẫu như bất thường hàm mặt, lưỡi gà rủ quá thấp...cần có can thiệp về chuyên khoa.

Tổng thư ký Hội Hô hấp Việt Nam Vũ Văn Giáp lưu ý: Ở châu Á, tỉ lệ thừa cân, béo phì không nhiều như châu Âu, nhưng vì phom dáng người châu Á trong đó có người Việt Nam nhỏ hơn so với người châu Âu nên chỉ hơi nhích cân nặng thôi thì hội chứng ngưng thở khi ngủ đã xảy ra rồi.

Tổng thư ký Hội Hô hấp Việt Nam Vũ Văn Giáp cho biết: Hiện nay ở nước ta, có một số nơi đủ điều kiện để tầm soát, phát hiện, chẩn đoán bệnh ngừng thở khi ngủ. Những người ngáy to, thừa cân béo phì, người hay ngủ gật, ngủ gà ban ngày nên đến các cơ sở y tế để được chẩn đoán điều trị. Trung tâm hô hấp Bệnh viện Bạch Mai hiện nay có thể chẩn đoán và điều trị bệnh sớm, giúp bệnh nhân có thể có một cuộc sống gần như bình thường. Sau khi được chẩn đoán bằng cách đo đa ký hô hấp, hoặc đa ký giấc ngủ, những trường hợp nhẹ có thể được dùng dụng cụ kéo hàm ra phía trước, cũng có trường hợp do bất thường vùng họng hàm nhỏ hoặc lưỡi quá to cần phải phẫu thuật. Trong đa số các trường hợp, nhất là các trường hợp nặng cần thở máy áp lực dương, chụp mũi và miệng để tạo áp lực dương trong đường thở để bảo đảm oxy lưu thông trong cơ thể. Với phương pháp này, người bệnh phải dùng dụng cụ trong lúc ngủ. Với những bệnh nhân béo phì, cần giảm cân, có trường hợp hết bệnh.

NGUYỄN THẢO