'Ngu như bò' và 'lợn Liêu Đông'
Từ điển thành ngữ, tục ngữ Việt - Hán (Nguyễn Văn Khang - NXB Văn hóa Sài Gòn - 2008) là cuốn từ điển đối chiếu những đơn vị thành ngữ và tục ngữ có nghĩa giống nhau trong tiếng Việt và tiếng Hán. Sách này cho rằng thành ngữ ngu như bò và ngu như lợn trong tiếng Việt đồng nghĩa với 遼東之豕 (Liêu Đông chi thỉ) trong tiếng Hán.
Tuy nhiên, trong tiếng Việt: "ngu như bò" hay "dốt như bò", "ngu như lợn" ý chỉ dốt nát, học hành kém cỏi, đần độn, không có khả năng tiếp thu; trong khi Hán ngữ "Liêu Đông chi thỉ" lại ý chỉ kiến văn hạn hẹp, hiểu biết nông cạn. Lỗi này tác giả Nguyễn Văn Khang bê nguyên cách hiểu sai từ sách "Từ điển giải thích thành ngữ gốc Hán" (Trung tâm Khoa học và Nhân văn Quốc gia - Viện Ngôn ngữ học; Như Ý - Nguyễn Văn Khang - Phan Xuân Thành, NXB Văn hóa Thông tin - 1994), trong đó Nguyễn Văn Khang là đồng tác giả. Sách này giải thích như sau: "Liêu Đông chi thỉ: Ngu độn, kém hiểu biết, ví như con lợn của Liêu Đông vậy". Không biết "con lợn của Liêu Đông" là con lợn gì và tại sao nó lại ngu hơn những con lợn khác?
Thành ngữ "Liêu Đông chi thỉ" vốn xuất phát từ tích Bành Sủng thời Tây Hán bất mãn vì không được vua trọng dụng. Chu Phù - người vốn không ưa Bành Sủng liền gửi thư với ý sỉ nhục, ví công lao của ông này chẳng khác nào "Liêu Đông thỉ". Hán ngữ đại từ điển trích lời Chu Phù và giảng như sau: "Liêu Đông thỉ: "Hậu Hán thư - Chu Phù truyện": "Xưa ở Liêu Đông có con lợn nái đẻ ra một con lợn đầu trắng. Chủ nhân cho là dị thường, liền đem tiến vua. Khi đến đất Hà Đông mới thấy một đàn lợn toàn những con đầu trắng. Người này lấy làm xấu hổ quay về. Nếu đem công lao của ông (tức Chu Phù - HTC) mà luận ở triều đình thì cũng giống như con lợn ở Liêu Đông mà thôi. Sau này thành ngữ "Liêu Đông thỉ" chỉ người kiến thức nông cạn, kiến văn hạn chế, thấy gì cũng lạ".
Theo đây, "Liêu Đông chi thỉ" trong tiếng Hán có chăng gần nghĩa với "ếch ngồi đáy giếng" chứ không thể đồng nghĩa với "ngu như bò" trong tiếng Việt.
Còn trong mục 13 - "ngu như lợn 遼東之豕", lặp lại cái sai của mục 12. Theo đây, "ngu như lợn" trong tiếng Việt hoàn toàn không đồng nghĩa với "遼東之豕" ("Liêu Đông chi thỉ") trong tiếng Hán (xem lại mục 12). GS-TS Nguyễn Văn Khang là người tu nghiệp tại Bắc Kinh, từng biên soạn và tham gia biên soạn nhiều công trình từ điển liên quan đến Hán học nói chung và Hán ngữ, thành ngữ tục ngữ Hán nói riêng nhưng không hiểu sao tác giả lại lộ ra những sai sót rất sơ đẳng về lĩnh vực này như vậy.
