Ngôn ngữ - rào cản hội nhập vào xã hội Nhật

Học sinh nước ngoài tại Nhật

Ít hấp dẫn đối với lao động nước ngoài tay nghề cao

Cuộc khảo sát cho thấy Nhật Bản không dễ thu hút được các lao động tay nghề cao của nước ngoài, bất chấp việc chính phủ vừa trình dự luật cải cách luật nhập cư lên Hạ viện. Một trong những trở ngại chính là ngôn ngữ. Học tiếng Nhật đã trở thành yêu cầu cấp bách đối với con em của những người nước ngoài được phép đưa vợ con đến sống và làm việc tại Nhật trong 10 năm nếu luật mới được thông qua.

Các trường tiểu học và cấp 2 tại Nhật hầu như không đòi hỏi quốc tịch của học sinh. Nhưng bước sang trung học chúng phải trải qua kỳ thi đầu vào, trong đó có tiếng Nhật. Hệ quả là nhiều học sinh nước ngoài phải bỏ học do gặp rào cản ngôn ngữ. Học sinh nước ngoài học tiếng Nhật thường thông qua các tổ chức phi lợi nhuận và giáo viên tình nguyện. Đây được xem là thiếu bình đẳng so với học sinh trong nước. Ví dụ, tổ chức Multicultural Center Tokyo đang dạy tiếng Nhật cho 10 học sinh tuổi trên 15 đến từ Trung Quốc (TQ), Philippines và Nepal.

Được trang bị tiếng Nhật cơ bản học sinh dễ vào cấp 3 hơn, học tiếp lên đại học và có thể tìm việc tại Nhật. Đó là trường hợp của Weng Yuxiang, 25 tuổi đang theo học Đại học Sophia University ở Tokyo. “Trang bị tiếng Nhật để có thể học tiếp và thích nghi với xã hội Nhật là điều rất cần thiết đối với những học sinh phải theo cha mẹ qua Nhật làm việc. Chúng tôi muốn giúp hòa nhập vào xã hội Nhật và được làm việc như những người Nhật bình thường khác” - Noriko Hazeki, giáo viên tại một trung tâm Nhật ngữ miễn phí nói.

Theo Bộ Tư pháp, hiện có hơn 2,32 triệu người nước ngoài đang sống và làm việc tại Nhật Bản, kể cả các thường trú nhân được hưởng qui chế đặc biệt; tăng mạnh từ 580,000 của 5 năm trước đó. Số trẻ em đến Nhật với cha mẹ cũng tăng. Theo Bộ Giáo dục, hiện có hơn 40.000 trẻ em nước ngoài cần học tiếng Nhật nhưng chỉ có 70% học sinh đến ở độ tuổi tiểu học và cấp 1 đến trường. Có trẻ sống tại Nhật 10 năm nhưng tiếng Nhật vẫn mù tịt. Hiện có khoảng 28 tổ chức phi lợi nhuận đang giảng dạy tiếng Nhật cho học sinh nước ngoài.

Sáng kiến tìm tài năng nước ngoài của các công ty

Hàng chục kỹ sư trẻ Trung Quốc khá căng thẳng khi trình bày đề án của họ bằng tiếng Anh trong cuộc thi tuyển dụng “hack-athon” tại tòa nhà cao tầng Roppongi Hills ở thủ đô Tokyo. Cuộc thi do Mercari Inc (một công ty chế tạo ứng dụng bán hàng phổ thông cho phép người bán và người mua thương lượng giá cả trên mạng) tổ chức nhưng đây không chỉ đơn thuần là cuộc thi công nghệ. Hack-athon thực tế là một phần của chương trình thăm viếng và tuyển dụng được tài trợ toàn phần mà đối tượng là các sinh viên giỏi mới tốt nghiệp tại TQ và các nước khác. Tất cả 33 ứng viên tranh tài lần này đều là sinh viên của các trường đại học hàng đầu TQ, kể cả Viện đại học Tsinghua (Thanh Hoa) và Viện đại học Peking (Bắc Kinh).

Khi Nhật Bản bắt đầu hạ thấp rào cản cho lao động có tay nghề trong những khu vực sản xuất và dịch vụ giản đơn, nhu cầu về kỹ sư tay nghề cao tốt nghiệp nước ngoài vẫn không giảm. Nhiều công ty IT lớn thiếu trầm trọng lao động nên việc tuyển dụng kỹ sư nước ngoài là rất cấp bách. “Cái ngày nước Nhật có thể tuyên bố đã đủ kỹ sư đào tạo trong nước còn rất xa vời! Hiện chúng tôi đang thiếu kỹ sư ở tất cả công đoạn sản xuất. Mỗi khi có một ý tưởng mới lại cần thêm nhân lực để biến nó thành hiện thực. Nếu không có sự phát triển liên tục với những sản phẩm mới đáp ứng được nhu cầu của thị trường hoặc tạo ra nhu cầu cho nó, công ty sẽ thất bại. Cốt lõi vẫn là nguồn nhân lực” - ông Takaya Ishiguro, phụ trách nhân sự tại Mercari nói.

Vì vậy, các công ty IT Nhật thường tổ chức những cuộc thi để tuyển nhân viên tốt nghiệp ở nước ngoài. Ai đồng ý làm việc cho công ty sẽ được học một khóa Nhật ngữ căn bản để dễ giao tiếp. Mục tiêu của Mercari là tăng số nhân viên tại Tokyo lên 1.000 từ 350 như hiện nay nên phải tuyển thêm nhân viên được đào tạo từ bên ngoài. Hiện công ty đang đẩy mạnh việc quảng cáo tuyển người tại TQ và Ấn Độ bằng “hack-athon” và những phương thức khác.

Chiến lược tuyển dụng này bước đầu đã cho kết quả tốt. Trong tổng số 750 nhân viên của công ty có 10% tốt nghiệp nước ngoài. Công ty có hẳn một nhóm chuyên trách giúp đỡ tìm nơi ở, mở tài khoản ngân hàng, chọn điện thoại và các hỗ trợ khác cho các nhân viên nước ngoài mới tuyển. Những lớp học tiếng Nhật và văn hóa Nhật cũng được mở cho họ.

Các nhân viên trong nước được khuyến khích học thêm tiếng Anh để dễ giao tiếp với đồng nghiệp nước ngoài, thường khá tiếng Anh. Banthia, một sinh viên Ấn Độ vừa đầu quân cho Mercari tin rằng các nhân viên nước ngoài đang “lấp vào lỗ hổng nhân sự của các công ty Nhật và việc đa dạng hóa nguồn đào tạo trong một công ty cũng dẫn đến nhiều ý tưởng mới, độc đáo hơn là chỉ dùng nhân viên trong nước”.

Theo Hồng Hải -Japan Times