'Ngoại giao xe lửa' trong quan hệ Ấn-Nhật

Hình ảnh di chuyển bằng tàu hỏa tại Ấn Độ. (Theo: Thethaovanhoa)

Có thể khẳng định rằng di sản lớn nhất, rõ rệt nhất và có ảnh hưởng nhất của thời kỳ Anh thống trị Ấn Độ đó là mạng lưới xe lửa xuyên quốc gia. Bởi vậy, sẽ không có gì ngạc nhiên khi Tokyo đang thúc đẩy quan hệ với New Dehli bằng cách đầu tư mạnh vào hệ thống tàu hỏa của quốc gia này.

Tàu Shinkansen - biểu tượng của Nhật Bản

Tàu cao tốc ở Ấn Độ được xây dựng dựa trên mô hình tàu Shinkansen của Nhật Bản, với tốc độ lên tới 320 km/h. Ấn Độ đang hứa hẹn xây dựng tổng cộng 8 tuyến tàu cao tốc, bao gồm Delhi-Ahmedabad, Delhi-Amritsar, Delhi-Varanasi, Chennai-Mysore, Mumbai-Hyderabad, Mumbai-Nagpur và Varanasi-Howrah.

Khi đoàn tàu cao tốc Shinkansen bắt đầu vận hành tuyến Mumbai-Ahmedabad sẽ trở thành một biểu tượng tỏa sáng của tình hữu nghị Ấn-Nhật trong tương lai.

Tuyến đầu tiên, từ Mumbai tới Ahmedabad, đang được xây dựng với chi phí 15 tỷ USD. 80% chi phí xây dựng đang được cung cấp bằng khoản cho vay của Nhật Bản với lãi suất 0,1% và thời gian hoàn trả sẽ chỉ bắt đầu 15 năm sau khi dự án hoàn tất, kéo dài trong 50 năm. Đây được xem khoản vay ưu đãi vô cùng hấp dẫn. Tuyến tàu cao tốc này sẽ có 12 chặng dừng, trải dài trên 508 km, rút ngắn thời gian di chuyển hiện tại là 8 tiếng xuống còn 3 tiếng.

Tuy nhiên, dự án này đang gặp trục trặc. Tháng 9/2020, Giám đốc Điều hành Ban Đường sắt V K Yadav thừa nhận với các phóng viên rằng dự án này "đang bị trì hoãn". Điều này có nghĩa là dự án có thể kéo dài hơn dự kiến ban đầu thêm 5 năm, và có thể hoàn tất trong nửa cuối năm 2028.

Khó khăn ở đây chủ yếu liên quan đến việc thu hồi đất đai - vốn là vấn đề gây cản trở hầu hết dự án cơ sở hạ tầng ở Ấn Độ. Các nông dân đang biểu tình bởi lý do họ không được đền bù thỏa đáng cho phần đất đai được sử dụng cho dự án, và đặt câu hỏi rằng tại sao Ấn Độ lại xây dựng tàu cao tốc trong lúc vẫn đang vật lộn để đáp ứng các nhu cầu cơ bản của phần lớn người dân.

Tuy nhiên, nếu gạt sang một bên những quan ngại, dự án này là niềm tự hào của mối quan hệ giữa Nhật Bản và Ấn Độ, và cả hai chính phủ đều mong muốn duy trì các dòng chảy đầu tư. Trong hơn 2 thập kỷ qua, Nhật Bản đã rót hơn 30 tỷ USD vào Ấn Độ, với gần 3 tỷ USD trong năm ngoái. Mặc dù đại dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19 đã đang gây tổn hại nặng nề, nhưng theo Quỹ Nghiên cứu Nhà quan sát, các doanh nghiệp Nhật Bản tại Ấn Độ vẫn cam kết duy trì xu hướng này.

Dự án tàu cao tốc là một phần trong tổng thể đầu tư của Nhật Bản vào Ấn Độ, trong đó bao gồm cả Hành lang Công nghiệp New Delhi-Mumbai (DMIC), một dự án hợp tác quan trọng để thiết lập vành đai công nghiệp lớn nhất của Ấn Độ với việc kết nối các khu công nghiệp và hải cảng của 6 bang giữa hai thành phố chính để thúc đẩy xuất khẩu và đầu tư trực tiếp.

Các công ty tư nhân Nhật Bản cũng thể hiện rõ sự hiện diện của họ ở Ấn Độ. Hơn 1.440 công ty Nhật Bản đang hiện diện ở Ấn Độ và đặc biệt bang Rajasthan và bang Gujarat đang tiến hành các nỗ lực mời thầu để thu hút đầu tư.

Tổng thống Trump, Thủ tướng Abe và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tại Hội nghị G20 ở Nhật vào năm 2019. Ảnh: CNN

Mối quan hệ giữa Nhật Bản và Ấn Độ cũng mang tính chiến lược: cả hai đều là thành viên của nhóm Bộ Tứ, bên cạnh Australia và Mỹ. Thủ tướng Modi và cựu Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe cũng có mối quan hệ cá nhân gần gũi. Hiện chưa có nhiều thông tin về cách tiếp cận sắp tới của tân Thủ tướng Yoshihide Suga đối với quan hệ song phương Ấn-Nhật, nhưng nhiều người dự đoán rằng ông sẽ tiếp tục đường hướng của người tiền nhiệm. Tuần trước, lực lượng vũ trang Nhật Bản và Ấn Độ đã ký kết thỏa thuận để cho phép hỗ trợ cung cấp quân nhu, mở đường cho hợp tác quân sự mật thiết hơn.

Trong bối cảnh này, rõ ràng rằng dự án tàu cao tốc, bên cạnh việc bổ sung cho cơ sở hạ tầng giao thông hiện tại, là dự án mang tính biểu tượng bởi Ấn Độ đang xây dựng nó trên dấu tích của thời thuộc địa cũ với các đối tác mới hướng tới tương lai./.