Ngoại giao thực dụng

Vấn đề người Kurd ở Syria cũng như kế hoạch của Thổ Nhĩ Kỳ mua các tên lửa phòng không S-400 của Nga đã làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ Ankara với Mỹ. Washington cảnh báo Ankara có thể đối mặt các biện pháp trừng phạt liên quan hợp đồng mua S-400. Giới chức Mỹ cho rằng, việc mua S-400 đe dọa quan hệ đối tác của Ankara với Washington trong chương trình hợp tác máy bay chiến đấu F-35. Để gây sức ép, Lầu năm góc đã thông báo hoãn chuyển giao các máy bay F-35 cũng như từ chối bán tên lửa Patriot cho Thổ Nhĩ Kỳ. Đây là bất đồng mới nhất trong một loạt mâu thuẫn ngoại giao giữa hai đồng minh NATO, liên quan vụ yêu cầu dẫn độ giáo sĩ Ph.Gu-len, người đang lưu vong tại Mỹ, chính sách của Mỹ ở Syria, cũng như các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với Iran.

Chuyến thăm của người đứng đầu Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ tới Mỹ lần này được coi là bước đi mềm dẻo của Ankara nhằm xoa dịu sự giận dữ của Mỹ liên quan hợp đồng mua vũ khí với Nga của Thổ Nhĩ Kỳ. Một phần cuộc thảo luận giữa hai Bộ trưởng Quốc phòng tập trung vào các lĩnh vực bất đồng giữa hai đồng minh, trong đó có việc Ankara mua hệ thống phòng thủ tên lửa của Nga và cuộc chiến tại Syria. Bộ trưởng Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ H.Akar đã kêu gọi giải quyết vấn đề này thông qua đối thoại. Quan chức Thổ Nhĩ Kỳ nhấn mạnh, thương vụ mua các tên lửa phòng không S-400 của Nga không nên là nguyên nhân để Mỹ áp đặt các biện pháp trừng phạt bởi Thổ Nhĩ Kỳ không phải là một quốc gia đối đầu với Mỹ. Ông H.Akar cho biết, các cuộc thảo luận rất xây dựng và diễn ra với cách tiếp cận tích cực. Hai bên đã đưa ra quan điểm gần với nhau hơn.

Trong chuyến thăm tới Mỹ mới đây, Bộ trưởng Tài chính Thổ Nhĩ Kỳ B.Albayrak cũng đã có cuộc gặp Tổng thống Mỹ D.Trump và thảo luận về một loạt bất đồng song phương. Tổng thống D.Trump đã tiếp nhận một cách tích cực về nhu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ đối với tên lửa phòng không S-400 do Nga sản xuất. Quan chức Thổ Nhĩ Kỳ hy vọng Mỹ sẽ gia hạn lệnh miễn trừ nước này khỏi các biện pháp trừng phạt của Washington nhằm vào Teheran để Ankara có thể tiếp tục nhập khẩu dầu mỏ từ Iran. Dù phản đối các lệnh trừng phạt của Mỹ, song Thổ Nhĩ Kỳ đã cắt giảm lượng dầu nhập khẩu từ Iran. Cam kết sẽ không quay lưng lại với Iran, song Thổ Nhĩ Kỳ vẫn phải thể hiện sự linh hoạt trong quan hệ với Mỹ. Thổ Nhĩ Kỳ từng là một trong tám quốc gia được Mỹ miễn trừ khỏi lệnh trừng phạt của Washington nhằm vào Iran.

Thổ Nhĩ Kỳ “đứng giữa đôi dòng” khi vừa phải bảo vệ lợi ích kinh tế, trong bối cảnh nền kinh tế nước này gặp khó khăn, vừa phải cân đối quan hệ với Mỹ. Cuộc khủng hoảng tiền tệ tại Thổ Nhĩ Kỳ trong năm 2018 đã tác động tiêu cực đến người lao động, khiến tỷ lệ thất nghiệp tại nước này tăng lên mức cao nhất trong gần một thập kỷ qua, 14,7% trong khoảng từ tháng 12-2018 đến tháng 2-2019. Nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ rơi vào suy thoái nhanh trong khi đồng nội tệ nước này mất giá tới 30%. Bộ trưởng Tài chính Thổ Nhĩ Kỳ B.Albayrak cho biết, ông đã có các cuộc gặp “hữu ích” tại Washington với các thể chế tài chính quốc tế sau khi hé lộ kế hoạch cải cách nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ. Hai bên khẳng định cần tăng cường quan hệ đối tác, bất chấp những mâu thuẫn chính trị. Hai quốc gia đồng minh đang trao đổi các biện pháp nhằm đưa kim ngạch thương mại song phương từ 20 tỷ USD hiện nay lên 75 tỷ USD mỗi năm trong thời gian tới.

Bất chấp những bất đồng trong mối quan hệ, các quan chức hai nước Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ gần đây đã xúc tiến các cuộc gặp với tư cách là những đối tác chiến lược. Mặc dù Ankara kiên quyết bảo vệ lập trường trong một số vấn đề trước Washington, song những tín hiệu tích cực gần đây được phát đi từ các chuyến thăm của quan chức Thổ Nhĩ Kỳ tới Mỹ cho thấy, Ankara đang thực thi chính sách ngoại giao “thực dụng” nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia cũng như củng cố quan hệ đồng minh chiến lược với Mỹ.

ĐAN ANH