Ngộ độc khí CO

Tổn thương tế bào não

Mới đây, tại xã Lê Hóa, huyện Tuyên Hóa, Quảng Bình, em Đinh Thị Thanh H. (12 tuổi) và người chị họ (15 tuổi) dùng than củi để sưởi ấm khi ngủ. Đến sáng 11/1, người nhà hoảng hốt khi phát hiện cả hai rơi vào nguy kịch, hôn mê sâu. Người chị họ đã tử vong sau đó, còn H. nguy kịch hiện đang được điều trị tích cực tại BV Hữu nghị Việt Nam-Cuba Đồng Hới, Quảng Bình.

Trước đó, ngày 9/1, một phụ nữ 67 tuổi, ở xã An Ninh, huyện Quảng Ninh (Quảng Bình) trong khi đốt lửa sưởi ấm đã bị bỏng nặng, và tử vong khi được chuyển đến cấp cứu tại BV Hữu nghị Việt Nam-Cuba Đồng Hới.

Nguyên nhân tương tự, cuối năm 2020, vào khoảng 6h15 ngày 6/11, chị T.T.T. (19 tuổi, trú huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam và 4 người thân ở cùng một nhà nhập viện BVĐK trung ương Quảng Nam cấp cứu trong tình trạng đau đầu, chóng mặt và khó thở. Ngay khi tiếp nhận, bác sĩ cho các bệnh nhân thở oxy liều cao.

Theo các chuyên gia y tế, vào mùa Đông, việc đốt than để sưởi ấm tăng lên, số ca nhập viện vì ngộ độc khí CO cũng tăng theo. CO khuếch tán nhanh qua phế nang, qua màng mao mạch của phổi vào máu, cạnh tranh với oxy. Biểu hiện ngộ độc khí CO bao gồm: Đau đầu, buồn nôn, chóng mặt, thay đổi tri giác, co giật, hôn mê. Nếu không được phát hiện và cấp cứu kịp thời, có thể dẫn đến tử vong.

CO là khí không màu, không mùi vị nên rất khó phát hiện. Khi hít phải, CO nhanh chóng ngấm vào máu và làm mất oxy trong máu, nạn nhân có triệu chứng đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, buồn nôn, đau ngực. Ngộ độc khí CO khiến tế bào não bị tổn thương dẫn đến thoát dịch, phù nề não. Nạn nhân không được điều trị kịp thời sẽ bị mất ý thức, hôn mê sâu, sống thực vật cả đời, thậm chí tử vong. Nhiều bệnh nhân ngạt khí CO được cứu sống thì mắc các di chứng như suy giảm trí nhớ, giảm tập trung, liệt cơ mặt, vận động bất thường, đi đứng khó khăn, tay chân cứng và run, liệt nửa người.

BSCK II Phạm Thị Ngọc Hân (Trưởng khoa Nhi, BV Hữu nghị Việt Nam-Cuba Đồng Hới) cho hay ngộ độc khí CO là một tai nạn thường gặp nhất trong cả loại ngộ độc khí độc, thường gây tử vong và để lại di chứng thần kinh - tâm thần cao (chiếm 4-40%). Khí CO được tạo ra từ các sản phẩm cháy không hoàn toàn của các chất có chứa carbon, là chất khí không màu, không mùi và không gây kích thích, có khả năng khuếch tán mạnh. Do vậy, khi bị ngộ độc thường khó phát hiện đến khi người bệnh nhận biết được biết mình bị nhiễm độc thì họ không còn khả năng gọi cấp cứu nữa.

BS Nguyễn Trung Nguyên (Giám đốc Trung tâm chống độc, BV Bạch Mai) cho biết Trung tâm thường xuyên tiếp nhận nhiều trường hợp ngộ độc khí CO. Hầu hết bệnh nhân đều nhập viện trong tình trạng nặng. Hiện tượng ngộ độc này xảy ra chủ yếu do người dân đốt các nhiên liệu trong phòng kín bằng các cách khác nhau. Đặc biệt chỉ trong tuần đầu năm mới 2021, Trung tâm đã tiếp nhận một số bệnh nhân, trong đó 1 bệnh nhân ngộ độc khí CO rất nặng, tổn thương não.

Cũng theo BS Nguyễn Trung Nguyên, bản thân CO không màu, không mùi vị nên rất khó phát hiện. Khi hít phải, CO sẽ nhanh chóng ngấm vào máu và “cướp” mất oxy trong máu, làm nạn nhân đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, thấy yếu, buồn nôn, đau ngực và lẫn lộn. Người hít phải lượng lớn khí CO có thể bất tỉnh, tử vong rất nhanh, đặc biệt là phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, người già mắc bệnh tim, phổi mãn tính.

Theo các chuyên gia y tế, 40% số người bị ngạt khí CO để lại các di chứng như giảm trí nhớ, giảm tập trung, cơ mặt liệt, vận động bất thường, đi đứng khó khăn, tay chân cứng và run, liệt nửa người... Để phòng tránh ngộ độc khí than, người dân tuyệt đối không được sưởi ấm bằng than củi và đóng kín cửa hoặc sưởi ấm để tắm; hoặc nấu nướng trong không gian kín, kể cả dùng khí gas bởi khi đốt, oxy trong không khí sẽ tiêu hao dần, khí CO hoặc CO2 độc hại sẽ ngày càng tăng.

Kinh nghiệm sơ cấp cứu

Cũng theo BS Nguyên, các triệu chứng nhiễm độc khí CO biểu hiện khác nhau và tùy theo mức độ hít phải khí này ít hay nhiều, nạn nhân có những triệu chứng như: Đối với ngộ độc nhẹ, nạn nhân đau đầu nhẹ, thở dốc, hơi buồn nôn, các triệu chứng có thể ảnh hưởng tới sức khỏe trong thời gian dài. Nhiễm độc ở mức độ trung bình sẽ khiến nạn nhân đau đầu dữ dội, chóng mặt, buồn nôn, đau quặn bụng, tiêu chảy, bị tê nhiều nơi trên cơ thể, ngất, thậm chí có thể tử vong nếu mức độ ngộ độc này kéo dài. Đối với nhiễm độc nồng độ CO tăng dần, nạn nhân sẽ bị co giật, bất tỉnh, tổn thương não vĩnh viễn, tim ngưng đập và tử vong.

Theo BS Hân: Ngộ độc khí CO là một tình trạng rất nặng và dễ dẫn đến tử vong. Vì thế, khi phát hiện nạn nhân bị ngộ độc khí, nên nhanh chóng đưa người bị nạn ra khỏi khu vực hiện trường; nếu phòng kín thì phải mở hết cửa phòng cho thoáng. Tùy theo tình trạng sức khỏe của người bị nạn để tiến hành cấp cứu ngừng tuần hoàn, ngừng hô hấp cho nạn nhân và sau đó nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế gần nhất để được cứu chữa kịp thời”.

“Với các nạn nhân đang bị nhiễm CO thì trước tiên phải di chuyển tất cả nạn nhân ra khỏi nơi ô nhiễm khí độc để hít thở không khí trong lành. Điều này giúp người hít nhẹ nhanh khỏi” - BS Hân cho biết. Ngoài ra, cần thực hiện hô hấp nhân tạo, hà hơi thổi ngạt, nếu nạn nhân thở yếu hoặc ngừng thở. Sau đó chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để kịp thời cấp cứu.

Theo BS Phạm Ánh Ngân (BV Đại học Y dược), trong khói than chứa nhiều thành phần độc hại như: Cacbon monoxit (CO), CO2, nitơ oxit (NOx) và một số chất khác như lưu huỳnh oxit (SOx), muội than, hydrocacbon chưa cháy hết (CnHm), fomandehit (HCHO)… Các chất này khi tỏa ra trong không khí sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe con người. Nó có thể là tác nhân khởi phát cơn khó thở đối với người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), người bệnh hen suyễn, và cũng là tác nhân gây ngạt rất nguy hiểm với hệ hô hấp non nớt của trẻ em.

Lê Minh