Nghệ sĩ Giang Châu: 3 vai diễn lớn và một cuộc đời buồn

Sáng 8-5, nghệ sĩ cải lương nổi tiếng Giang Châu đã qua đời vì bạo bệnh, để lại rất nhiều sự thương tiếc trong giới nghệ sĩ và khán giả bởi tài năng đặc biệt và cuộc đời riêng nhiều nỗi buồn của ông.

Ba vai diễn để đời của anh kép hát nông dân

Nghệ sĩ Giang Châu vốn là con nhà nông dân miền Tây, thuở nhỏ chỉ biết đi chăn trâu, chăn bò và lội ruộng mần lúa. 15-16 tuổi Giang Châu đi làm tài công và được ông chủ tàu biết đờn dạy cho ca bài bản cải lương. Giang Châu lúc đó được khen có giọng ca hay như Minh Cảnh. Nhân một lần lên hát một bài vọng cổ giúp vui khi đội văn nghệ ở quê nhà đang trình diễn, Giang Châu được nhận vô đội văn nghệ này. Không lâu sau đó, Giang Châu trốn nhà theo gánh hát Phước Châu và lang bạt kỳ hồ qua nhiều gánh hát nhỏ khác nhờ hơi ca dài, trời phú của mình. Đến năm 1968, Giang Châu được đầu quân vào đoàn cải lương đại bang là Hương Mùa Thu và bắt đầu được phân vai phụ trong những vở tuồng nổi tiếng của đoàn như Gánh cỏ sông Hàn, Hai chiều ly biệt, Con cò trắng, Tiếng súng một giờ khuya… Tại đây, Giang Châu lập gia đình với cô đào Ngọc Hiền cùng đoàn.

Sau tháng 4-1975, đoàn Hương Mùa Thu tạm nghỉ hát, Giang Châu và vợ rời đoàn sống trôi nổi. Đến cuối năm 1975, Giang Châu được nhận vào Đoàn cải lương Sài Gòn 2, rồi Sài Gòn 1. Tại đây, Giang Châu nổi bật với giọng ca độc đáo, cách diễn sáng tạo giàu tài năng, làm nên ba vai diễn để đời của mình, cho dù đó không là vai chính. Đó là vai Thừa trong Tiếng hò sông Hậu với giọng hò dài hơi tếu táo mà người nghe không thôi cũng muốn đứt hơi xỉu theo. Giang Châu là điển hình của người nông dân Nam bộ, hào sảng, chân chất mà khí khái.

Vai để đời thứ hai của Giang Châu là Trần Hùng - một thương phế binh trong vở cải lương cách mạng Tìm lại cuộc đời. Với cách diễn nửa tỉnh nửa say, với giọng nói vừa mai mỉa chua cay vừa rưng rưng chua xót, Trần Hùng của Giang Châu khiến khán giả nhớ mãi những câu thoại đầy chất đời sống của mình như “Chỉ cần một trái lựu đạn”, “Rớt Tú tài anh đi trung sĩ, em ở nhà lấy Mỹ sinh con. Bao giờ yên chuyện nước non, anh về anh có Mỹ con anh bồng”… Những câu nói này qua diễn xuất của nghệ sĩ Giang Châu đã đi vào đời sống, phổ biến cho tới tận nay.

Khán giả nhớ mãi nghệ sĩ Giang Châu - Trùm Sò của Ngao Sò Ốc Hến. Ảnh: Tư liệu

Tuy nhiên, vai diễn để đời thứ ba, vai Trùm Sò trong vở Ngao Sò Ốc Hến mới là vai diễn khán giả cả nước nhớ Giang Châu nhất. Trùm Sò của Giang Châu nào mặc áo rách bên trong áo đẹp, nào cầm guốc cắp nách vì sợ mang nó mòn, nào bòn tro đãi trấu bắt đầy tớ nhịn đói, nhịn khát vì sợ hao cơm, tốn nước… đã khiến cái tên Trùm Sò cho đến hôm nay trở thành ám chỉ người nào hà tiện, keo kiệt quá. Vai Trùm Sò của Giang Châu cũng lưu truyền vào cuộc sống những câu nói cửa miệng trong đời sống như “Người đâu của đó”, “Hở là nó chớp, hở là nó chộp”… Trùm Sò của Giang Châu độc đáo với giọng khóc tỉ ti ò e như kéo đàn cò khiến khán giả cười bể bụng và công nhận rằng không có ai đóng vai Trùm Sò qua Giang Châu.

Vất vả mưu sinh tuổi xế chiều

Tài năng của nghệ sĩ Giang Châu thuộc hàng hiếm có, cả giới nghệ sĩ, khán giả đều biết tiếng, công nhận, song trong cuộc đời riêng, ông chưa bao giờ giàu có xa hoa. Lúc cải lương hưng thịnh nhất, vở Ngao Sò Ốc Hến mà Giang Châu diễn vai Trùm Sò diễn ngày mấy suất quanh năm suốt tháng thì gia đình nghệ sĩ Giang Châu cũng chỉ sống đầy đủ ở mức sung túc mà thôi.

Đầu thập niên 1990, cải lương sa sút, nghệ sĩ Giang Châu phải hùn với nghệ sĩ Dương Thanh mở quán nhậu sinh sống. Nhưng vì khán giả ái mộ mời cụng ly riết, sức khỏe sa sút, Giang Châu đành thoái vốn, đi hát hội chợ lô tô, đám ma, đám cưới để mưu sinh. Và Giang Châu được mời hát rất đắt show. Tuy nhiên, nghệ sĩ nổi tiếng mà đi hát hội chợ lô tô, đám ma, đám cưới lắm lời đàm tiếu. Có lúc Giang Châu ngậm ngùi: “Người nghệ sĩ nào cũng muốn được hát trên thánh đường sân khấu và tôi đã sống dưới hào quang của nghệ thuật đã lâu nên khi hát trong không gian người ta ăn uống là chính mà nghe hát là phụ, tôi tủi thân. Nhưng nếu không hát thì lấy gì nuôi con”. Nhưng với bản tính hiền lành, hài hước, có lúc nghệ sĩ Giang Châu lại bông đùa, tự trào: “Tôi không quan tâm hát ở sân khấu lớn hay sân khấu nhỏ, miễn là có khán giả yêu cải lương thì tôi hát. Nhiều khi hát ở đám ma còn... vui hơn đám cưới”. Bởi ông nói, hát ở đám cưới khách lo ăn nhiều hơn nghe hát nên mình buồn, còn ở đám ma người ta không ăn, chăm chú nghe nghệ sĩ hát nên mình vui.

Cuộc sống cứ tưởng như vậy mà an lành trôi qua bởi nghệ sĩ Giang Châu tuy không giàu nhưng đủ sống, vợ hiền, con ngoan, gia đình êm ấm. Vậy nhưng năm 2013, con trai của Giang Châu là nghệ sĩ trẻ Thái Sơn, cộng tác ở Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh đã qua đời vì ung thư não ở tuổi 29, khi tên tuổi bắt đầu được biết đến. Vài năm sau, con gái của nghệ sĩ Giang Châu do không đủ duyên nối nghiệp cha đã chuyển nghề đạo diễn sang kinh doanh và thua lỗ vài tỉ đồng, tay trắng. Tuổi già sức yếu, Giang Châu lại phải bôn ba đi hát đám để nuôi ba cháu nhỏ. Ông nói: “Tôi biết nhiều người nhìn vào thương cảm cho tôi lắm. Nhưng tôi thấy mình cần phải đứng vững vì con, vì cháu. Nếu bây giờ tôi ngã quỵ thì các cháu sẽ rất khổ”.

Trước những cú sốc như thế, vợ Giang Châu đã xuống tóc quy y để quên nỗi buồn lo. Bản thân Giang Châu tuy kiên cường chống chỏi với cuộc đời nhưng nỗi buồn cứ mãi gặm nhấm ông. Rất nhiều đồng nghiệp trong nhóm cà phê của nghệ sĩ Minh Vương đã bao lần an ủi, động viên, chia sẻ để nghệ sĩ Giang Châu bỏ xuống nỗi buồn nhưng có lẽ ông không làm được. Những năm cuối đời Giang Châu thường ở nhà nhiều, ít giao tiếp với bạn bè, đồng nghiệp. Nay thì ông đã thật sự bỏ nỗi buồn ở lại thế gian để ra đi mãi mãi. Đồng nghiệp, khán giả thương tiếc ông, một tài năng lớn của sân khấu cải lương và cầu chúc ông an vui nơi cõi khác.

HÒA BÌNH