Nghề nghiệp là tài sản cá nhân

Theo báo cáo mang tên “Lifetime Financial Advice: Human Capital, Asset Allocation, and Insurance” của nhóm nghiên cứu do GS. chuyên về tài chính Roger Ibbotson thuộc Đại học Yale chủ trì, vốn con người (human capital) có tầm quan trọng rất lớn trong hoạch định tài chính cá nhân và khả năng kiếm thu nhập từ công việc, nên được xem là một phần trong giá trị tài chính cá nhân của người đó.

Đánh giá rủi ro

Trong hành trình sống của mình, chúng ta sẽ dần tăng cường khả năng tạo ra thu nhập và lý tưởng nhất là sử dụng phần tiền tích lũy để đầu tư vào các thị trường tài chính. Ý tưởng này thật ra không có gì mới, nhưng cách tiếp cận ở đây là xem công việc của mình là tài sản và đánh giá nó một cách nghiêm túc trong quá trình hoạch định tài chính. Điều thú vị khi xem công việc như một giá trị tài chính, rủi ro cá nhân không dính đến rủi ro thị trường, kiểu như cổ phiếu hay chứng khoán bị tụt giá. Tuy nhiên, bạn phải xét đến tính chất công việc và độ tuổi khi đầu tư và lên kế hoạch tài chính. Người càng trẻ tuổi càng có khả năng chịu đựng rủi ro. Bởi lẽ, khi còn trẻ vốn con người của người trẻ vẫn chưa sử dụng hết và khả năng kiếm tiền vẫn còn cao. Đó cũng là cách tiếp cận của hoạch định tài chính truyền thống thường nhìn vào mức độ chấp nhận rủi ro dựa vào độ tuổi của một cá nhân.

Theo GS. Ibbotson, công việc cũng được phân chia theo các mức độ rủi ro khác nhau. Thí dụ, với người làm nghề giáo công việc có độ rủi ro thấp (tương tự trái phiếu), nên sẽ đầu tư vào những sản phẩm như cổ phiếu lợi nhuận cao và chấp nhận rủi ro cao. Ngược lại, một người làm nghề ngân hàng công việc không an toàn và ổn định bằng, nên khi đầu tư sẽ chọn các sản phẩm tài chính rủi ro thấp. GS. Ibbotson khuyến cáo những ai có công việc hưởng thu nhập cao và liên quan đến thị trường chứng khoán hay nền kinh tế (môi giới chứng khoán, bán hàng hưởng hoa hồng), nên xem vốn con người của mình như một loại chứng khoán và có thể tìm cách giảm rủi ro bằng cách lưu giữ trái phiếu nhiều hơn trong tổng danh mục đầu tư của mình. Bởi lẽ, cái vốn con người đạt đến đỉnh cao khi người này có việc làm, giảm xuống cùng với tuổi tác và không còn nữa khi về hưu. Như vậy, thu nhập có nên được xem như một loại cổ tức (dividend) từ vốn con người.

Ngoài công việc của một doanh nhân hành nghề tư vấn, tác giả bài viết còn là giáo viên dạy văn bán thời gian cho một trường trung học quốc tế ở Singapore và tham gia nhiều chương trình đào tạo trong ngành giáo dục. Ảnh chụp tác giả (phải) khi nhận chứng chỉ tham gia một hội thảo về giảng dạy tiếng Việt tại TPHCM.

Đầu tư cho nghề nghiệpNhư vậy, nếu nghề nghiệp được xem là một khoản đầu tư hiệu quả, bạn hãy dành thời gian chăm sóc và phát triển kiến thức, kỹ năng để được trả công xứng đáng qua đồng lương của mình với mức tăng trưởng đều đặn hàng năm. Tại Singapore, mức lương khởi điểm trung bình hiện nay của một sinh viên mới tốt nghiệp đại học là 3.000SGD ở độ tuổi 25. Nếu bạn này được tăng lương hàng năm 2%, khi 60 tuổi thu nhập là 1.799.801. Nếu mức tăng này 4% con số này là 2.651.480. Quả thật, khả năng trở thành triệu phú đô la hoàn toàn nằm trong tầm tay. Nói như thành ngữ “Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”, công việc ổn định hay tay nghề tốt sẽ tạo thu nhập cho bạn suốt đời. Với những người trẻ tuổi nếu đóng góp tích cực cho doanh nghiệp sẽ có nhiều cơ hội thăng tiến, tăng lương thưởng và được trân trọng.

Một trong những cách đầu tư tốt nhất cho nghề nghiệp, dĩ nhiên là tham gia các khóa đào tạo chính quy có bằng cấp hay huấn luyện kỹ năng tay nghề. Chính vì lý do đó nhiều người tại Singapore sẵn sàng bỏ ra cả trăm ngàn USD để học lấy bằng Cao học Quản trị Kinh doanh (MBA). Tuy nhiên, liệu những bằng cấp như MBA thật sự có giá trị và đem lại lợi ích cho đầu tư nghề nghiệp? Vì thế, theo nhiều chuyên gia quản trị nhân sự, bạn cần biết “liệu cơm gắp mắm” và chọn lựa những khóa học phù hợp. Nếu chưa có điều kiện đi học mở rộng kiến thức hay nâng cao tay nghề, bạn có thể nghĩ đến việc tạo ra các giá trị mới hay cộng thêm trong công việc của mình.

Có rất nhiều cách thức sáng tạo nếu bạn lưu ý và cố gắng sẽ tạo ra sự khác biệt. Thí dụ, một nhân viên bảo vệ cơ quan hay doanh nghiệp trong ca trực của mình có thể đi giám sát địa bàn trong phạm vi quản lý. Khi cần thiết nhân viên này có thể xử lý các tình huống bất trắc về điện nước hay bảo trì máy phát điện, hoặc thiết bị văn phòng nào đó. Nói một cách đơn giản, nếu bạn muốn có nghề nghiệp ổn định và được trả lương cao hơn phải biết xử lý thêm nhiều việc, có thêm nhiều kỹ năng. Và “Đa nghệ tinh, nhất thân vinh” là ở chỗ này.

Bảo hiểm phòng ngừa rủi ro
Xem nghề nghiệp là tài sản cá nhân cũng sẽ có rủi ro. Thí dụ, bạn sẽ không có thu nhập khi mất việc và gia đình hay người thân đang sống dựa vào bạn có thể bị ảnh hưởng, nếu bạn tử vong, thương tật một phần hay vĩnh viễn. Do đó, bảo hiểm sẽ giúp bạn phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro đó. Tại Singapore, những người lao động chính nuôi cả gia đình thường mua gói bảo hiểm nhân thọ trọn đời để có một ngân khoản cho người thân trong trường hợp xấu nhất xảy ra với mình. Ở một số nước, bảo hiểm thất nghiệp cho phép bạn một khoản tiền tự nuôi sống bản thân trong lúc tìm một công việc mới.

Trong bối cảnh toàn cầu cạnh tranh đa dạng và những đe dọa trong một nền kinh tế trí tuệ nhân tạo, có lẽ người lao động không chỉ phải cạnh tranh với máy tính, mà còn phải có những kiến thức và kỹ năng đa dạng với công việc hiện tại. Một kỹ sư cơ khí phụ trách bán hàng tôi biết trước đây chỉ chuyên bán máy công cụ, nay đã nhanh chóng chuyển sang bán các thiết bị điện và anh đã làm được nhờ tham gia các khóa học về ngành điện.

Nhưng ngoài những yếu tố tài chính và tồn tại nghề nghiệp nói trên, bạn cũng không thể quên điều quan trọng nhất là lòng say mê và sự tận tụy với công việc. Đôi lúc, công việc không phải tất cả mà nhiều khi người ta tự hỏi bản thân mình có thích làm việc với người sếp này hay đồng nghiệp khác. Sự thích thú và thỏa mãn trong công việc là những yếu tố con người chúng ta không thể định lượng trọn vẹn và đầy đủ.

Lê Hữu Huy