Nghệ An: Kỳ vỹ quần thể cây đế vương
Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hoạt, giáp biên giới Việt-Lào (Nghệ An), có một quần thể cây sa mu dầu cổ thụ khổng lồ, kỳ vĩ, cả chục người ôm không xuể.
Loại cây này nằm trong "sách đỏ" thuộc loài quý hiếm của thế giới, cần được bảo tồn. Cuối năm 2016, 56 cây nằm trong quần thể này đã được vinh danh là “cây di sản Việt Nam”.
Khu BTTN Pù Hoạt là một trong ba vùng thuộc Khu dự trữ sinh quyển Miền Tây Nghệ An, nơi đây còn lưu giữ được diện tích rừng nguyên sinh lớn của Việt Nam, với mức độ đa dạng sinh học cao, là vùng trọng điểm với hệ sinh thái đặc trưng tiêu biểu vùng Tây Bắc Nghệ An và giải Bắc Trường Sơn. Nơi đây có hàng trăm loài động thực vật quý hiếm. Đặc biệt, ở Khu bảo tồn này có quần thể sa mu dầu độc đáo, quý hiếm cần được bảo vệ, nhân giống.
Sa mu dầu (Ngọc Am) là loài gỗ quý, xưa kia chỉ có bậc đế vương mới được sử dụng. Hương Sa mu dầu quyện vào làn da cung tần mỹ nữ khiến các bậc đế vương say đắm.
Trên địa bàn 3 xã Nậm Giải, Hạnh Dịch, Tri Lễ (huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An) xuất hiện trên những đai cao so với mặt nước biển từ 1.200 m đến 1.800 m. Số lượng quần thể Sa mu dầu phân bố tại đây được chia thành 7 khu vực với số lượng cây lên đến hàng nghìn cây, trong đó có những cây đường kính lên tới 3,7m; chiều cao 50-60m.
Nhiều cây lớn có đường kính lên đến 3,7m
Tại xã Hạnh Dịch, tổng số cây đã điều tra 970 cây, phân bố trên 3 khu vực đó là tiểu khu 61, khoảnh 2, khu vực 2 là tiểu khu 60 khoảnh 4, 5 và khu vực 3 là khu vực tiểu khu 59, khoảnh 11, 15, 18, 19, 22. Đặc điểm chung các quần thể Sa mu dầu tại đây có số lượng cây nhiều, mật độ cá thể cây tương đối cao tại một số khu vực điển hình như khu vực suối Huồi Chạm. Đặc biệt, có một cá thể cây có đường kính 3,7 mét; cả chục người ôm không xuể, là cây lớn nhất trong tất cả các khu vực đo đếm.
Trong tổng số 56 cây mới được công nhận là cây di sản cây cao nhất là 60m thấp nhất là 40m
Sa mu dầu là một loại gỗ có vân thớ đẹp, dễ chế biến gia công, có thớ gỗ dọc thớ và đặc biệt gỗ có khả năng chịu nắng mưa rất tốt để ngoài trời có thể lên đến hàng trăm năm, hơn nữa gỗ toát ra một mùi thơm dìu dịu, có tính năng xua đuổi ruồi muỗi, nhưng điều đặc biệt ấy khiến nó trở thành thứ gỗ quý và có nhiều huyền thoại bao phủ quanh nó hàng ngàn năm nay.
Một công dụng khác khiến Sa mu dầu được người dân ráo riết săn tìm, ấy là nó còn là một biểu tượng tâm linh, diệt trừ tà khí.
Đặc biệt Sa mu dầu cùng với Hoàng Đàn là hai trong những loại cây có khả năng tạo tuyết pha lê (trong những điều kiện nhất định). Lớp tuyết này nếu dùng đèn pin soi vào sẽ lóng lánh màu của cầu vồng, vì vậy những sản phẩm tâm linh như: Tượng Phật, La Hán, Quan Công…được chế tác từ loại gỗ này khi có tuyết sẽ tạo cảm giác linh thiêng hơn rất nhiều so với tượng làm bằng các chất liệu khác. Qua nghiên cứu các nhà khảo cổ người xưa còn dụng loài gỗ này vào việc làm nên các Quan tài dành cho vua chúa và tầng lớp quan lại, dùng làm ván lợp nhà.
