Ngành lúa gạo sau 5 năm tái cơ cấu: Tăng chất, tăng giá trị

Gạo Việt đã tìm được đường vào các thị trường khó tính.

Doanh nghiệp tăng giá trị xuất khẩu

Nếu như từ năm 2012 trở về trước, ngành lúa gạo mặc dù luôn đứng vị trí thứ 2 trong top các nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, song thực chất giá trị lại rất thấp, chủ yếu đứng đầu về sản lượng và gạo chỉ tìm các thị trường dễ tính để xuất sang. Chính vì vậy, hạt gạo Việt hầu như không tạo được dấu ấn về giá trị, chất lượng ở người tiêu dùng trên thế giới, sản phẩm xuất khẩu hoàn toàn không có tính cạnh tranh cao.

Thế nhưng, kể từ sau năm 2012, thời điểm Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp được chính thức triển khai, diện mạo ngành lúa gạo đã thay đổi và ngày càng có những khởi sắc rõ nét. Nếu như trước đây, gạo chất lượng cao chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong sản lượng xuất khẩu và chủ yếu được xuất sang các thị trường giá rẻ, thì nay, đến 80% lượng gạo xuất khẩu là gạo chất lượng cao.

Các doanh nghiệp (DN), bằng việc “nâng cấp” chất lượng hạt gạo đã tìm được đến các thị trường nhập khẩu khó tính. Nhiều DN xuất khẩu gạo cho biết, trong vòng 5 năm trở lại đây, doanh thu của họ được nâng lên nhờ việc xuất khẩu tập trung chuyển từ lượng sang chất. Cụ thể, theo chia sẻ của ông Phạm Thái Bình - Tổng giám đốc Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An, trong 2 năm trở lại đây, doanh thu của họ đã tăng gấp đôi. “Nếu như năm 2016, Trung An xuất khẩu chỉ đạt được 26 triệu USD, thì đến năm 2017, chúng tôi đạt 53 triệu USD giá trị xuất khẩu gạo, vượt hơn 100% so với 2016. Và chỉ riêng 10 tháng đầu năm 2018, đã xuất khẩu được trên 50 triệu USD” – ông Bình cho biết.

Rõ ràng, sau 5 năm thực hiện đề án tái cơ cấu nền nông nghiệp, ngành lúa gạo đã khởi sắc trông thấy. Tuy nhiên, để hướng đến sự phát triển bền vững của ngành này, vẫn cần phải có sự nỗ lực hơn nữa từ phía Nhà nước, DN cũng như nhà sản xuất.

Kết nối nhà nông và doanh nghiệp

Giới chuyên gia nhận định, cho đến nay, Việt Nam vẫn chưa có chiến lược gì đối với riêng ngành hàng lúa gạo. Câu chuyện xây dựng giá trị, thương hiệu cho hạt gạo Việt từ đó vẫn còn dang dở. Vấn đề ở đây vẫn là chúng ta chưa thực sự kết nối được DN và nhà nông. Các sản phẩm lúa gạo được đưa ra thị trường chủ yếu vẫn theo hướng “mạnh ai nấy làm”, chưa theo một chuỗi sản xuất khép kín.

Nói về vấn đề này, vị ông Bình nhắc đến câu chuyện xây dựng mô hình cánh đồng mẫu lớn, dù được triển khai từ nhiều năm qua, song đến nay diện tích cánh đồng mẫu lớn rất khiêm tốn. Điều này cho thấy rõ ràng DN và nhà nông chưa có sự phối hợp, liên kết với nhau.

“Nếu chúng ta tạo được sự liên kết và xây dựng được những cánh đồng mẫu lớn như chủ trương của Nhà nước, chắc chắn giá trị xuất khẩu gạo sẽ không chỉ dừng ở con số 3 tỷ USD mỗi năm, mà phải cao hơn nhiều lần” – ông Bình nhận định, song cũng thừa nhận rằng vấn đề về vốn chính là rào cản để DN đạt được mục tiêu này.

Nhận định về sự chuyển mình của ngành lúa gạo kể từ thời điểm thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp, GS. TS Võ Tòng Xuân - chuyên gia ngành nông nghiệp cho rằng, có sự thay đổi rõ nét về cơ cấu giống, và đây chính là nhân tố tạo ra những bước ngoặt cho ngành lúa gạo, góp phần quan trọng nâng cao giá trị gia tăng của hạt gạo. Bên cạnh đó, trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay, việc áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất chính là mấu chốt cho những thành công bước đầu của tiến trình cơ cấu lại ngành lúa gạo.

Theo Bộ NNPTNT, ngoài các thị trường truyền thống như Philippines, Indonesia, Malaysia…gạo Việt Nam đã và đang thâm nhập vào các thị trường khó tính và tiềm năng như Australia, Hàn Quốc với giá trị tăng cao hơn hẳn so với năm 2017. Và có được sự gia tăng này chính là nhờ vào việc thay đổi cơ cấu xuất khẩu gạo, thay vì xuất khẩu chủ yếu gạo thường như trước đây thì hiện khối lượng gạo thơm, gạo đặc sản, gạo nếp… hoàn toàn chiếm ưu thế.

Duy Phương