Ngành hàng không đang đối mặt với 'điểm nghẽn' nào?

Tọa đàm “Xây dựng môi trường phát triển cho ngành hàng không”. Ảnh: Quang Toàn/BNEWS/TTXVN

Tại tọa đàm nhiều vấn đề được đặt ra như giải pháp nào thúc đẩy thị trường hàng không phát triển bền vững; ngành hàng không đang đối mặt với “điểm nghẽn” nào cần phải giải quyết?…
Phát biểu tại tọa đàm, Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc cho biết, vận tải hàng không đang tăng trưởng mạnh mẽ trên toàn cầu, Việt Nam nằm trong những quốc gia có mức tăng trưởng nhanh nhất khu vực.
“Theo dự báo của Hiệp hội Vận tải Hàng không quốc tế (IATA), Việt Nam sẽ trở thành thị trường hàng không phát triển nhanh thứ 5 thế giới, đạt 150 triệu lượt hành khách vận chuyển vào năm 2035. Còn ở trong nước, tỷ lệ người dân đi máy bay đang tăng nhanh. Với dân số gần 100 triệu người, hàng không nội địa Việt Nam được IATA dự báo sẽ tăng trung bình 15%/năm trong thời gian tới”, ông Vũ Tiến Lộc cho hay.
Tuy nhiên, ông Vũ Tiến Lộc nhận định, những năm gần đây, tăng trưởng hàng không khá "nóng" nhưng phải đối mặt với nhiều thách thức như quá tải về hạ tầng sân bay bến đỗ, an ninh trên các chuyến bay; trong đó sự gia nhập của các hãng hàng không quy mô mới tạo ra sự cạnh tranh, từ đó đặt ra nhiều thách thức.
Ông Hồ Quốc Cường, Trưởng phòng Vận tải Hàng không (Cục Hàng không Việt Nam) thông tin, trong giai đoạn gần đây (2014-2018), thị trường hàng không chứng kiến sự tăng trưởng mạnh về số lượng hành khách và hàng hóa.

Theo IATA, Việt Nam là một trong những thị trường hàng không phát triển nhất toàn cầu trong một thập kỷ trở lại đây với sự tăng trưởng doanh thu trung bình là 17,4%, cao hơn 2 lần so với mức 7,9% của toàn châu Á. Điều này thể hiện nhu cầu của vận tải hàng không rất cao của thị trường nội địa Việt Nam, cũng như nhu cầu từ thị trường quốc tế đến Việt Nam.
Ở góc độ nhà nghiên cứu, PGS TS. Nguyễn Thị Phương, Giảng viên Đại học Giao thông Vận tải cho rằng, điều kiện quan trọng nhất để Việt Nam phát triển hàng không là cơ sở vật chất, bao gồm hệ thống cảng, hệ thống tàu bay và kiểm soát không lưu.

Trong đó, sân bay trung chuyển là yếu tố quan trọng để mở rộng vị thế ngành vận tải hàng không của Việt Nam. Nếu có những chính sách phát triển đầu tư các sân bay có tầm cỡ để trở thành sân bay trung chuyển cho hàng không của khu vực thì ngành hàng không Việt Nam sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nữa.
Trước câu hỏi, tăng trưởng của thị trường hàng không như vậy có “nóng” hay không, ông Bùi Doãn Nề, Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp hàng không cho rằng, sự tăng trưởng của hàng không phụ thuộc vào sự phát triển của kinh tế. Để đáp nhu cầu của khoảng 100 triệu dân thì tăng trưởng như vậy là phù hợp.
Đồng quan điểm trên, ông Lưu Bình Nhưỡng, Đại biểu Quốc hội - Phó trưởng ban Dân nguyện của Quốc hội nhận định, so sánh với nhu cầu đi lại, tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế, dân số, số hãng hàng không, doanh thu của các công ty hàng không, nếu nói tăng trưởng "nóng" thì không hẳn đúng, mà là phù hợp. Để phát triển toàn diện ngành hàng không, không chỉ đơn thuần chú trọng vào cơ sở hạ tầng, mà còn là văn hóa hàng không, đội ngũ bay…
Theo TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), cần tạo ra một hành lang pháp lý đủ rộng để các doanh nghiệp có thể bình đẳng cạnh tranh. Trên quan điểm các hãng cạnh tranh để cùng phát triển, không phải cạnh tranh để chiến thắng đối thủ hay làm cho đối thủ yếu đi thì sự cạnh tranh giữa các hãng hàng không còn mang lại lợi ích lớn cho khách hàng, giúp nhiều người dân có cơ hội đi máy bay giá rẻ.
“Nền kinh tế có 3 đột phá: đột phá về thể chế, đột phá về nguồn nhân lực và đột phá về kết cấu hạ tầng. Ba đột phá này đang hiện thân rất rõ nét ở ngành hàng không nhưng cũng chính là điểm nghẽn với ngành. Nhưng nếu chúng ta không quy được trách nhiệm mà cứ nói chung chung thì không giải quyết được gì”, ông Nguyễn Đình Cung đặt vấn đề.
Về vấn đề hạ tầng hàng không hiện nay, ông Lại Xuân Thanh, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) chia sẻ: "Chúng ta đang bị nghẽn về hạ tầng hàng không, cụ thể là các cảng hàng không sân bay chưa đáp ứng được nhu cầu của các hãng hàng không".
Ông Thanh khẳng định, hàng không đang tắc nghẽn cục bộ mà điển hình là Cảng hàng không Tân Sân Nhất, dẫn đến tắc nghẽn ở các cảng hàng không khác (vì đặc thù của hàng không là phải có điểm đi - điểm đến). Chủ trương "giải cứu" đã có 3 năm mà vẫn chưa quyết cho ai làm chủ đầu tư, chỉ thông qua chủ trương đầu tư - ai trình và trình ai cũng rất khó giải đáp. Như vậy là tắc nghẽn ngay ở quy trình, thủ tục hành chính.
Với tư cách là khách hàng sử dụng dịch vụ hàng không, Luật sư Nguyễn Danh Huế, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Luật TNHH Hừng Đông cho rằng: “Nên cởi mở để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tư nhân tham gia vào thị trường hàng không, tạo ra sự cạnh tranh, tạo ra lợi nhuận cho nhà nước, đặc biệt là người tiêu dùng”.
Về khuyến nghị để giải quyết thực trạng tắc nghẽn hiện nay, ông Phạm Ngọc Minh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Vietnam Airlines khẳng định: “Điểm tắc nghẽn này nằm ở chính sách. Nếu giao cho Vietnam Airlines làm sân bay mới thì doanh nghiệp nhận ngay nhưng nếu chỉ nâng cấp đường băng, đường lăn, đường bi trong tổng thể cảng thì quả thực rất khó khăn để giải quyết bài toán tổng thể”.
Nói thêm về vấn đề này, ông Lại Xuân Thanh, Chủ tịch Hội đồng quản trị ACV khẳng định: "Không phải tư nhân xây sân bay nhanh hơn chúng tôi, bởi chúng tôi có kinh nghiệm, có năng lực. Sân bay Vân Đồn xây xong mất 27 tháng. Nếu giao chúng tôi xây nhà ga T3 sân bay Tân Sơn Nhất, theo kế hoạch sẽ chỉ mất 24 tháng. Ở đây vấn đề đặt ra là phải có sự bình đẳng của doanh nghiệp nhà nước so với doanh nghiệp tư nhân".
Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI nhận định, tạo môi trường bình đẳng là đường lối của Đảng, phát triển kinh tế là việc của toàn dân, không thể chỉ là của doanh nghiệp nhà nước. Do đó ông Lộc cho rằng cần nghiên cứu mô hình PPP (hợp tác công tư), mô hình nhà nước và tư nhân cùng làm.
“Cần gỡ từ Luật PPP, không thể áp dụng Luật Đầu tư công vì PPP là dùng tiền của dân. Về đầu tư hàng không, cần khoanh khu vực cho tư nhân làm, cải cách thủ tục để giao tư nhân nhanh hơn”, Chủ tịch VCCI đề xuất./.

Quang Toàn/BNEWS/TTXVN