Ngành công nghiệp dầu mỏ của Ả Rập Saudi xưa và nay

Vào thế kỷ 18, dân số của bán đảo bao gồm nhiều bộ lạc và các đô thị, gây ra sự thù địch liên tục giữa họ. Hầu hết Ả Rập nằm dưới sự kiểm soát của những kẻ chinh phục nước ngoài, nhưng nội địa - Najd, được bảo vệ từ mọi phía bởi các sa mạc, vẫn giữ được nền độc lập của mình. Chính tại Najd, nhà thần học Muhammad ibn Abdal-Wahhab, đã tạo ra học thuyết, sau này được gọi là Wahhabism. Các giáo lý đã được chấp nhận bởi tiểu vương của một trong những thủ đô, Muhammad ibn Saud, và làm cho nó trở thành cơ sở của cuộc đấu tranh để thu thập các vùng đất Ả Rập. Gia tộc Ả Rập Saudi vẫn trung thành với lời dạy này.

Sau nhiều thế kỷ chiến tranh liên tục, Vương quốc Ả Rập Saudi dần được hình thành. Chúng ta có thể nói rằng lịch sử của tộc Saud là lịch sử của Vương quốc Saudi. Trước thời kỳ bùng nổ dầu mỏ của thế kỷ 20, Ả Rập Saudi là một quốc gia nghèo và kém phát triển ở thế giới thứ 3, nhưng trữ lượng dầu khổng lồ được phát hiện vào năm 1938 đã ngay lập tức thay đổi tình hình.

Cho đến ngày nay, dầu mỏ là cơ sở cho sự thịnh vượng của Vương quốc và Vương triều Ả Rập Xê Út, hiện có 25.000 người, trong đó hơn 200 người là thái tử.

Gia tộc Saud là tập đoàn gia tộc lớn nhất, sở hữu toàn bộ một quốc gia với khối tài sản kếch xù. Không ai biết chính xác tình hình của gia tộc Saud nhưng đó chắc là những con số tuyệt vời.

Ví dụ, Quốc vương Saudi Arabia Salman bin Abdulaziz, để vinh danh lên ngôi, đã phân phát 30 tỷ USD cho người dân của đất nước và phân bổ 20 tỷ USD khác cho cơ sở hạ tầng.

Nhưng sẽ là sai lầm nếu nói rằng các thành viên của gia đình Ả Rập Xê Út chỉ biết nhận tiền từ nguồn thu dầu mỏ.

Tiền phần lớn được đầu tư vào quỹ đầu tư, kinh doanh xây dựng, công nghiệp hóa chất.

Ả Rập Xê Út đầu tư vào các dự án quốc tế lớn, mua bất động sản và đất đai ở nước ngoài.

Nhưng đồng thời, nhà nước là một chế độ quân chủ thần quyền tuyệt đối, nơi các bản án tử hình công khai vẫn được sử dụng và tất cả các lĩnh vực của cuộc sống đều tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc tôn giáo.

Ngành công nghiệp dầu mỏ của Ả Rập Xê Út

Ngành công nghiệp dầu mỏ là trụ cột của nền kinh tế Saudi Arabia, chiếm 40% GDP, 75% doanh thu và 90% xuất khẩu. Năm 2020, hơn 12 triệu thùng dầu/ngày được sản xuất.

Ả Rập Saudi đứng thứ hai về trữ lượng dầu đã được chứng minh trên thế giới (sau Venezuela). Tính đến đầu năm 2019, trữ lượng đạt 40,89 tỷ tấn (17,2% trữ lượng thế giới). Trữ lượng dầu do Saudi Aramco thuộc sở hữu nhà nước kiểm soát.

Tính đến đầu năm 2017, cả nước có 130 mỏ hydrocacbon (dầu khí) đang hoạt động.

Nằm trên bờ, mỏ Ghawar (10,2 tỷ tấn, theo EIA) là mỏ dầu lục địa lớn nhất thế giới, mỏ Safaniya (4,8 tỷ tấn) là mỏ ngoài khơi lớn nhất.

Saudi Aramco đang thực hiện một chương trình thăm dò quy mô lớn đối với dầu ngoài khơi Biển Đỏ, cũng như ở các khu vực trên bờ Jaizan và Um-Luj.

Năm 2014, 2 mỏ dầu mới (Sadawi, Naqa) và 1 mỏ dầu khí (Qadqad) được phát hiện ở Ả Rập Saudi.

Năm 2015, 3 mỏ dầu mới (Feskar, Janab, Maqam) và 2 mỏ khí đốt (Edmee, Murooj) đã được phát hiện trong nước.

Năm 2016, 2 mỏ dầu (Jubah, Sahaban) và 1 mỏ khí đốt (Hadidah) đã được phát hiện.

Năm 2017 - 2 mỏ dầu (Sakab, Zumul) và 1 mỏ khí đốt (Jauf).

Vostochny (Petroline) - khai thác khoảng 4,8 triệu thùng/ngày, vận chuyển dầu nhẹ đến châu Âu qua Biển Đỏ và đến tỉnh phía Tây để lọc dầu.

Abkaik - Yanbu - công suất thông qua 270 nghìn thùng/ngày.

Để vận chuyển dầu trong bang, Saudi Aramco sử dụng hệ thống vận chuyển dầu gồm hơn 90 đường ống dẫn dầu với tổng chiều dài hơn 19 nghìn km. Saudi Aramco cũng có một đội tàu chở dầu lớn hùng hậu do Công ty Vận tải Quốc gia của Saudi Arabia, Bahri, một công ty con của Saudi Aramco, điều hành. Hơn 80 tàu chở dầu liên tục vận chuyển dầu đến châu Âu và Trung Đông.

Các bến dầu chính nằm ở Vịnh Ba Tư (Ras al-Juaymah -150 triệu tấn, Ras Tanurah - 300 triệu tấn) và Biển Đỏ (Yanbu - 250 triệu tấn)

Xuất khẩu dầu

Saudi Arabia là một trong những nước xuất khẩu dầu thô lớn nhất thế giới.

Năm 2018, lượng dầu xuất khẩu tăng 5,8% so với năm 2017 và lên tới 367,4 triệu tấn/năm.

Trong cơ cấu nguồn cung dầu từ Saudi Arabia năm 2017, thị phần của khu vực châu Á - Thái Bình Dương là 68,8%, Bắc Mỹ - 14,4%, châu Âu - 11,2%.

Các nhà nhập khẩu dầu lớn nhất từ Ả Rập Xê Út bao gồm Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, EU-28 và Ấn Độ.

Khai thác dầu

Năm 2018, Saudi Arabia sản xuất 514,2 triệu tấn dầu thô mỗi năm, cao hơn 3,6% so với năm 2017. Tất cả sản xuất do Saudi Aramco cung cấp. Năng lực sản xuất dầu của cả nước tính đến đầu năm 2018 lên tới 606 triệu tấn/năm. Sản lượng khai thác dầu tăng trưởng trong giai đoạn 2015-2016 là do một số yếu tố cơ bản:

Chiến lược nhằm bảo vệ vị trí thống lĩnh trên thị trường dầu mỏ thế giới: trong bối cảnh giá cả thấp, các dự án có chu kỳ đầu tư ngắn hơn, bao gồm dầu đá phiến của Mỹ và dầu cát của Canada, cũng như các dự án đắt tiền ít hiệu quả hơn ở Brazil và Nga, là những dự án đầu tiên rời bỏ thị trường.
Nhu cầu ngân sách cao của đất nước và sự phụ thuộc vào xuất khẩu dầu (trong giai đoạn 2010-2014, doanh thu từ dầu mỏ cung cấp 85% kim ngạch xuất khẩu và 46% GDP): trong bối cảnh giá dầu thấp, Ả Rập Xê Út khai thác thêm dầu thừa để bù đắp một phần thâm hụt ngân sách.
Có trữ lượng dầu khổng lồ và dài hạn, Do đó, Saudi cần đảm bảo được nhu cầu dài hạn đối với nguyên liệu thô của mình.
Tăng trưởng tiêu dùng nội địa bền vững bằng cách tăng phúc lợi cho người dân, đa dạng hóa ngành công nghiệp và xây dựng các nhà máy lọc dầu và doanh nghiệp hóa dầu mới, trợ giá năng lượng trong nước.
Sự cần thiết phải duy trì mức công suất tự do và do đó, quốc gia có khả năng cân bằng trên thị trường dầu toàn cầu trong ngắn hạn.

Ở các giai đoạn khác nhau của chu kỳ giá, Ả Rập Saudi cư xử khác nhau.

Do đó, trong một thị trường đang khủng hoảng hoặc đối mặt với việc bất kỳ nước nào ngừng cung cấp dầu, Ả Rập Xê Út sẽ chấm dứt tình trạng thiếu cung, đưa thị trường về trạng thái cân bằng mà không có sự tham gia của các nước OPEC khác.

Trước tình hình giá cả giảm, quốc gia này đã không sẵn sàng giảm sản lượng của mình để tách khỏi các nhà cung cấp lớn khác, vì đã mất thị phần trên một số thị trường.

Hơn nữa, Saudi Arabia bán phá giá khi cần thiết, đặc biệt là ở châu Á.

Tuy nhiên, từ đầu năm 2017, Saudi Arabia cùng với các nước OPEC khác và một số nước sản xuất lớn nhất thế giới bắt đầu thực hiện chương trình cắt giảm sản lượng theo Thỏa thuận OPEC+.

Ả Rập Saudi sản xuất dầu với nhiều chất lượng khác nhau, từ nặng đến siêu nhẹ.

Gần 2/3 lượng dầu thô sản xuất trong nước là dầu nhẹ và siêu nhẹ.

Các loại dầu nhẹ được sản xuất chủ yếu trên các mỏ lục địa, trong khi các loại dầu nặng hơn được khai thác ngoài khơi.

Dầu thô của Ả Rập Saudi, ngoại trừ Ả Rập siêu nhẹ và Siêu nhẹ Ả Rập, có hàm lượng lưu huỳnh cao hơn.

Mỏ Ghawar sản xuất dầu Ánh sáng Ả Rập. Các loại dầu nhẹ hơn với hàm lượng lưu huỳnh thấp - Arab Extra Light và Arab Super Light được sản xuất ở các mỏ lục địa Abqaiq và Hawtah.

Trên thềm của Vịnh Ba Tư, dầu Arab Medium được sản xuất (các mỏ chính là Zuluf và Marjan) và dầu Arab Heavy (mỏ chính là Safaniya)

Khủng hoảng ảnh hưởng đến Ả Rập Saudi như thế nào?

Tình hình thâm hụt ngân sách đã dẫn đến nhu cầu giảm lượng ngân sách công được phân bổ cho giáo dục của người Ả Rập Saudi, lĩnh vực y tế và các dự án cơ sở hạ tầng. Ngân sách của quốc gia này phụ thuộc trực tiếp vào nguồn thu từ dầu mỏ.

Các lỗ hổng trong ngân sách được tạo ra sau khi giá dầu giảm đã được đóng lại nhờ vào quỹ dự trữ của Ả Rập, nhưng đây không phải là công cụ cuối cùng chống lại sự thâm hụt do đó.

Việc bán trái phiếu chính phủ và chứng khoán nước ngoài cũng là một lựa chọn để hỗ trợ và phục hồi, chống lại sự gia tăng lỗ hổng trong ngân sách nhà nước.

Một biện pháp cần thiết để quay trở lại khuôn khổ ngân sách trước đây là phải giảm chi tiêu cho việc cung cấp các phúc lợi xã hội cho người dân Ả Rập Saudi.

Nhà nước cố gắng tước càng ít quyền lợi của người dân của mình càng tốt, nhưng tình hình nghiêm trọng khiến không có lựa chọn nào hy sinh bất cứ điều gì cho sự thịnh vượng hơn nữa của nhà nước.

Người Ả Rập Saudi đang tìm kiếm những nguồn thu nhập mới - họ đang đầu tư vào du lịch vũ trụ - trong các dự án của Richard Branson, họ đang xây dựng một thành phố của tương lai, với những công nghệ mới.

Những thách thức mới đã xuất hiện trên trường quốc tế: Hoa Kỳ đang trở thành một đối tác ngày càng khó chịu, trong khi ngược lại, Nga đang đưa ra những ý tưởng hợp tác, đặc biệt trong lĩnh vực phục vụ ngành công nghiệp dầu mỏ.

Tháng 11/2017, một số hoàng tử Ả Rập Saudi bị bắt vì cáo buộc tham nhũng. Các nhà chức trách Ả Rập Saudi có thể tịch thu tài sản trị giá 800 tỷ USD của các hoàng tử bị bắt và các doanh nhân liên quan (tổng cộng khoảng 60 người).

Theo các nhà phân tích, Mohammed bin Salman cần nhanh chóng hiện đại hóa đất nước và thoát khỏi sự phụ thuộc vào dầu mỏ. Số tiền huy động được từ đợt IPO của Saudi Aramco rất khan hiếm.

Còn một nguồn nữa - một gia đình lớn. Tuy nhiên, có lẽ không phải ai cũng muốn tình nguyện chia tiền.

Ả Rập Saudi và OPEC+

Vừa khôi phục lại năng lực sản xuất như trước đây, Ả Rập Xê Út, giống như các đối thủ khác trên thị trường dầu mỏ, đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng sâu sắc trong ngành.

Dịch bệnh virus corona bắt đầu vào tháng 12/2019, đã gây ra sự sụt giảm lớn về nhu cầu dầu và sự sụt giảm giá sau đó.

Để ổn định thị trường, các nhà xuất khẩu dầu đã quyết định vào cuối năm 2019 sẽ thực hiện các biện pháp bổ sung để giảm khối lượng sản xuất một cách giả tạo.

Ả Rập Saudi, một trong những nước sáng lập OPEC, đã lên kế hoạch cam kết giảm sản lượng 400 nghìn thùng/ngày.

Hội nghị thượng đỉnh định mệnh của các bên tham gia thỏa thuận OPEC+ diễn ra vào ngày 5 - 6/3/2020. Các bên không thống nhất được với nhau về các điều khoản của thỏa thuận. Sau cuộc đàm phán thất bại vào ngày 1/4/2020, mỗi quốc gia bắt đầu kiểm soát mức sản xuất theo ý mình.

Sau khi thỏa thuận sụp đổ, Ả Rập Saudi lại tiếp tục tăng sản lượng dầu nhưng đã lên tới 12,3 triệu thùng/ngày. Sau đó, Saudi Aramco thông báo rằng họ đã gửi một số lượng tàu chở dầu xuất khẩu kỷ lục: 15 tàu vận chuyển 18,8 triệu thùng dầu.

Sự tăng trưởng sản lượng dầu ở vương quốc này đã tạo ra thặng dư dầu, khiến nó bị mất giá. Trong bối cảnh tranh giành thị trường, vương quốc bắt đầu giảm giá cho người tiêu dùng. Đối với châu Á, Saudi Aramco giảm giá tháng 4 xuống 4 - 6 USD/thùng, tại Hoa Kỳ 7 USD/thùng.

Ngoài ra, công ty thực hiện giảm giá đối với khí hóa lỏng propan và butan. Bắt đầu từ tháng 4/2020, 1 tấn propan từ Saudi Aramco có giá 230 USD thay vì 430 USD, và giá hợp đồng 1 tấn butan đã giảm từ 480 xuống 240 USD.

Tuy nhiên, quyền tự do hành động của các bên tham gia trong thỏa thuận OPEC+ chỉ tồn tại trong thời gian ngắn: vào ngày 10/4, các bộ trưởng lại tổ chức các cuộc đàm phán, trong đó Ả Rập Saudi cam kết cắt giảm 2,5 triệu thùng mỗi ngày trong tháng 5-6. Hiện tại Ả Rập Saudi hy vọng rằng tình hình thị trường dầu mỏ sẽ thay đổi theo chiều hướng tốt hơn trong những tháng tới.

Ngọc Linh giới thiệu Bài của Olga Bakhtina đăng trên Tạp chí Neftegaz