Ngăn 'làn sóng' trẻ em di cư ra đô thị

Nguy cơ từ đại dịch

Theo báo cáo “Covid-19 và lao động trẻ em: Giai đoạn khủng hoảng - giai đoạn để hành động” của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) số lượng lao động trẻ em trên thế giới đã giảm tới 94 triệu trẻ em kể từ năm 2020, nhưng giờ đây, thành quả này đang bị lung lay. Tại Việt Nam, vào tháng 4 năm nay (tháng thực hiện giãn cách xã hội do đại dịch), Tổ chức Lao động Quốc tế ước tính có khoảng 4,6 - 10,3 triệu người lao động có thể bị ảnh hưởng bởi đại dịch.

Trẻ em cần được đến trường, họp tập nâng cao kiến thức, kỹ năng.

Theo ước tính, có hơn một triệu trẻ em từ 5-17 tuổi đang tham gia lao động trẻ em tại Việt Nam, hơn một nửa trong số đó đang làm những công việc lao động nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm. Khi đại dịch ảnh hưởng đến thu nhập của gia đình, những em này thậm chí còn có nguy cơ phải làm việc nhiều giờ hơn hoặc trong điều kiện tồi tệ hơn.Còn Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) quan ngại rằng ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy nhiều trẻ em đã không đi học lại khi các trường mở cửa trở lại vào tháng 5 vừa qua.

Cũng theo Báo cáo chung của Tổ chức Lao động Quốc tế và UNICEF đại dịch Covid-19 có thể khiến nghèo đói gia tăng, từ đó cũng sẽ dẫn tới gia tăng lao động trẻ em vì các hộ gia đình phải sử dụng mọi phương cách có thể để tồn tại. Ngoài nguyên nhân do đói nghèo, còn có các nguyên nghiên khác dẫn đến việc lao động trẻ em có nguy cơ gia tăng như do trong thời gian giãn cách xã hội, trẻ em không phải đi học, trong quãng thời gian ở nhà chờ đi học có nhiều em đã lựa chọn đi làm thêm để phụ giúp gia đình. Sau khi hết thời gian cách ly, do hạn chế về mặt nhận thức các em vẫn chọn tiếp tục làm việc mà không đi học trở lại. Hoặc có nhiều em do không có điều kiện để học trực tuyến trong dịch dẫn đến việc thiếu hụt kiến thức, không theo kịp bạn bè khi quay trở lại trường từ đó nảy sinh tâm lý chán nản, quyết định bỏ học đi làm thêm…

Chị Đăng Thị An (Tân Kỳ, Nghệ An) chia sẻ, hai vợ chồng chị là lao động tự do, sau đợt dịch Covid-19 cả 2 vợ chồng đều mất việc khiến kinh tế gia đình lâm vào khủng hoảng. Để có tiền trang trải cuộc sống anh chị quyết định mỗi người dắt theo một bé ra Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh mưu sinh. Hiện nay, chị đang làm nhân viên tạp vụ tại một công ty trên địa bàn quận Cầu Giấy còn con trai lớn 10 tuổi thì theo một số anh chị người quen đi đánh giày dạo. Theo như chia sẻ của chị An, không chỉ riêng chị mà một số gia đình khác ở quê cũng đưa con cái đi mưu sinh kiếm sống để tăng thêm thu nhập cho gia đình trong giai đoạn khó khăn, khủng hoảng này.

Em Nguyễn Văn An (15 tuổi), quê ở Thanh Hóa cũng cho biết, sau khi thực hiện giãn cách xã hội, do không có điều kiện để học trực tuyến nên em cũng nghỉ học và ra Hà Nội tìm việc làm thêm để phụ giúp gia đình. Hiện tại em đang làm bảo vệ, trông xe cho 1 quán ăn, do công việc không đòi hỏi giấy tờ, bằng cấp nên lúc tuyển em có nói dối là 17 tuổi và được nhận.

Đồng bộ các giải pháp

Có thể thấy, trẻ em mắc kẹt trong lao động trẻ em sẽ bị tước mất tuổi thơ, sức khỏe bị tổn hại, mất cơ hội thoát nghèo và phải đối mặt với nhiều nguy cơ hơn. Khi bỏ học, các em có thể kiếm được một khoản thu nhập nhỏ nhưng lại đối mặt với nguy cơ đói nghèo cả đời. Vì vậy, để giúp trẻ em có một tương lai tốt hơn, được hưởng sự phát triển đầy đủ cả về mặt nhận thức và thể chất đang là yêu cầu cấp bách đối với các quốc gia cũng như Việt Nam hiện nay.

Theo ông Đặng Hoa Nam, Cục Trưởng Cục Trẻ em, Bộ Lao động Thương Binh và Xã hội, trong những năm qua, đặc biệt là giai đoạn 2016 – 2020, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong việc phòng ngừa và giảm thiểu lao động trẻ em. Cụ thể, qua 2 cuộc Khảo sát quốc gia về lao động trẻ em năm 2012 và 2018 cho thấy, trong năm 2012, tại Việt Nam có 1.75 triệu thuộc nhóm lao động trẻ em (chiếm 9,6% tổng dân số trẻ em từ 5 đến dưới 17 tuổi) đến năm 2018, con số này chỉ còn hơn 1 triệu (chiếm khoảng 5,36%). Như vậy trong vòng 6 năm, số lao động trẻ em ở Việt Nam đã giảm hơn 4%.

Giảm thiểu lao động trẻ em cần sự chung tay của cả cộng đồng.

Tuy nhiên, hiện nay đại dịch Covid-19 đang tác động tiêu cực đến nền kinh tế toàn cầu, nhiều người rơi vào cảnh mất việc, giảm việc, đói nghèo dẫn tới nguy cơ lao động trẻ em gia tăng trở lại. Để giải quyết vấn đề lao động trẻ em, ông Đặng Hoa Nam cho rằng, về phía quản lý nhà nước cần phải có những giải pháp đồng bộ như: Quan tâm tới việc giảm thiểu lao động trẻ em trong khu vực kinh tế phi chính thức, trong lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt trong khu vực làng nghề và trong mỗi gia đình. Nâng cao nhận thức của các doanh nghiệp trong việc sử dụng lao động trẻ em. Giảm nghèo, giảm sự bất bình đẳng trong cơ hội phát triển kinh tế, cơ hội tiếp cận dịch vụ, hưởng lợi từ các chính sách an sinh xã hội của nhà nước. Đặc biệt, phải đưa trẻ em trở thành đối tượng trung tâm của các chính sách giảm nghèo, giảm bất bình đẳng từ đó lao động trẻ em sẽ được giảm. Và theo ông, việc đầu tiên phải làm hiện nay là vận động gia đình đưa trẻ em đến trường và xác định việc đi học, học nghề là cách tạo thu nhập ổn định và bền vững nhất. Tiếp đó, các cơ quan chức năng cần tuyên truyền rộng rãi hơn việc sử dụng lao động là vi phạm pháp luật, sẽ bị xử lý nghiêm.

Cũng để ngăn ngừa tình trạng trên, trong đợt dịch Covid vừa qua, Bộ Lao động Thương binh Xã hội và các bộ ngành khác cùng với sự hỗ trợ từ tổ chức UNICEF và các tổ chức phi chính phủ khác tại Việt Nam đã triển khai hàng loạt các biện pháp về truyền thông, về hỗ trợ để tăng cường hệ thống bảo vệ trẻ em, tăng cường nhận thức của xã hội, gia đình và chính bản thân các em về tác hại của việc tham gia lao động khi chưa đủ tuổi. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền qua các kênh truyền thông, ra ấn phẩm, phối hợp với Cục Quân y (Bộ Quốc phòng) chuyển đến tất cả các cơ sở cách ly tập trung…

Có thể thấy, sự vào cuộc của chính quyền là một giải pháp cần thiết, thế nhưng giải pháp này sẽ không thể phát huy hiệu quả nếu không có sự chung tay của cộng đồng, đặc biệt là chính các bậc phục huynh và bản thân các em. Sự tham gia chủ động, tích cực và có trách nhiệm của cả xã hội sẽ giúp cho việc xây dựng, thực hiện luật pháp, chính sách về phòng ngừa và giảm thiểu lao động trẻ em nói riêng và về quyền trẻ em nói chung được thực hiện tốt hơn và tương lai của các em, xa hơn là tương lai nguồn nhân lực của đất nước được đảm bảo./.

Lê Thắm