Ngăn chặn tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh

Theo các chuyên gia, mất cân bằng giới tính ở Việt Nam ngày càng tăng cao và đang ở mức báo động. Hệ lụy của mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ dẫn đến tình trạng thừa nam, thiếu nữ trong tương lai, điều đó sẽ làm biến đổi chỉ số nhân khẩu học, tác động đến cuộc sống của cá nhân, gia đình và toàn xã hội.

Một trong những đặc điểm của dân số nước ta khoảng mười năm nay là tình trạng mất cân bằng giới tính của trẻ em khi được sinh ra, thường gọi là mất cân bằng giới tính khi sinh. Nếu xu hướng này không được điều chỉnh, đến năm 2050, trong số dân ở độ tuổi kết hôn, số lượng nam giới sẽ nhiều hơn nữ khoảng 4,3 triệu người.

Bình đẳng giới ở Việt Nam đã được cải thiện trong nhiều thập kỷ qua, nhưng vấn đề lựa chọn giới tính trên cơ sở định kiến giới là một thực hành có hại vẫn tồn tại trong xã hội. Lựa chọn giới tính trên cơ sở định kiến giới đã được xác định là nguyên nhân chính gây mất cân bằng giới tính khi sinh tại Việt Nam. Mất cân bằng giới tính khi sinh ở Việt Nam đã được phát hiện vào năm 2004 và bắt đầu từ năm 2005 trở đi thì sự chênh lệch số bé trai và bé gái đã nhanh chóng tăng lên và ở mức 111,5 bé trai trên 100 bé gái vào năm 2019 như đã được công bố từ cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019.

Theo các chuyên gia trong lĩnh vực dân số, mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ gây ra nhiều hệ lụy trong tương lai. Ảnh: N.Đăng

Theo ông Nguyễn Doãn Tú, Tổng cục trưởng Tổng cục Dân số và kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế), đây là một vấn đề đáng báo động, có xu hướng tiếp tục lan rộng ở cả nông thôn, thành thị và nhiều vùng miền. Sự mất cân bằng giới tính khi sinh là kết quả của việc lựa chọn giới tính trước khi sinh. Ðiều này xuất phát từ quan niệm chỉ có con trai mới có thể gánh vác trọng trách thờ cúng tổ tiên, nối dõi tông đường… Vì thế, một trong những mục tiêu của Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030 là đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên. Chiến lược đã nêu rõ: Giải pháp then chốt là phải tăng cường công tác bình đẳng giới, nâng cao vị thế của phụ nữ và trẻ em gái, đẩy mạnh tuyên truyền, vận động thay đổi nhận thức của người dân, phát huy hơn nữa sự tham gia của nam giới. Cần có những hành động thiết thực bảo vệ trẻ em để các em sinh ra được bình đẳng, dù là trai hay gái.

Để thực hiện được mục tiêu nêu trên, cần triển khai cả một hệ thống giải pháp, vừa cấp bách, vừa lâu dài. Trước tiên cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức đầy đủ hiểm họa của việc mất cân bằng giới tính khi sinh. Tuyên truyền, phổ biến thực hiện nghiêm Pháp lệnh Dân số không chỉ cho người dân mà còn cả cho đội ngũ truyền thông, tư vấn và cung cấp dịch vụ; nghiêm cấm “Lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức”. Hơn nữa, cần phê phán mạnh mẽ những hủ tục, những nhận thức, những thái độ và hành vi biểu hiện trọng nam; tuyên truyền, giáo dục về bình đẳng giới; về hậu quả của lựa chọn giới tính thai nhi; nêu gương phụ nữ, gia đình chỉ có con gái thành đạt, hạnh phúc.

Bên cạnh đó, phải tăng cường sự phối hợp liên ngành trong chỉ đạo triển khai thực hiện các hoạt động tuyên truyền - giáo dục để nâng cao nhận thức, thái độ và chuyển đổi hành vi của người dân, dần xóa bỏ quan niệm cũ phải có con trai nối dõi tông đường. Cung cấp thông tin về tình hình, hậu quả và giải pháp khắc phục tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh đến mỗi cấp ủy đảng, chính quyền và mọi tầng lớp dân cư.

Ngoài ra, tăng cường công tác quản lý, kiểm tra, kiểm soát các cơ sở y tế nhằm phát hiện ngăn chặn kịp thời những hành vi vi phạm lựa chọn giới tính thai nhi khi sinh. Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định của Pháp lệnh Dân số về nghiêm cấm các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức đã nêu trong điều 10 Nghị định số 104/2003/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành pháp lệnh Dân số.

Nguyễn Đăng