Ngắm voi bằng vàng ròng, đồng đen và hoàng bào của Vua Hàm Nghi

Đây là lễ hội truyền thống và là nét đẹp tâm linh của xã Phú Gia nói riêng và huyện Hương Khê nói chung. Phần lễ được tổ chức trang nghiêm, cung kính; phần hội tổ chức vui vẻ, náo nhiệt.

Theo các cố đạo (người được dân làng tin tưởng giao trông coi và bảo vệ bảo vật), năm 1885, sau khi thất thủ tại kinh thành Huế, Vua Hàm Nghi được tướng quân Tôn Thất Thuyết và các đại thần “hộ giá” Bắc tiến ra vùng đất Quảng Trị - Quảng Bình - Hà Tĩnh để xây dựng phòng tuyến, củng cố lực lượng chống thực dân Pháp xâm lược.

Những bảo vật Vua Hàm Nghi đã ban tặng cho dân làng xã Phú Gia. Ảnh: Nguyễn Duyên

Sau gần 2 tháng trèo đèo, lội suối, đoàn xa giá của vua đã đặt chân đến thành Sơn Phòng, dưới chân núi Giăng Màn, thuộc xã Phú Gia (huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh). Biết tin vua về vùng đất Hương Khê, các tướng Phan Đình Phùng (ở huyện Đức Thọ) và Cao Thắng (ở huyện Hương Sơn) đã kéo quân đến gia nhập, giúp vua chống giặc.

Tương truyền, trong khoảng thời gian hơn 3 tháng đóng quân tại thành Sơn Phòng, đêm 20.9.1885, khi Vua Hàm Nghi vừa chợp mắt thì có một nữ tiên từ trên trời giáng xuống báo mộng cho vua là quân giặc đang kéo đến vây bắt. Bừng tỉnh dậy, vua đã rung chuông, tập hợp quần thần lại thông báo giấc mơ của mình với nội dung: "Quân bạch quỷ (giặc Pháp) đang theo kịp chân trẫm. Việc này do trẫm định liệu. Nhưng nếu trẫm còn trú ngụ nơi đây thì muôn dân lành sẽ bị bọn phiến loạn sát hại". Sau đó, vua đã ban sắc chỉ để ghi công nữ tiên và từ đó đền Trầm Lâm (cách thành Sơn Phòng - nơi vua đóng quân khoảng 1km) trở thành đền Muội Thiên Hiện (người con gái trời giáng xuống trần) - đền thờ Đức Thánh Mẫu Trầm Lâm như ngày nay.

Ông Nguyễn Văn Nhân - Chủ tịch UBND xã Phú Gia cho biết: “Trước khi rút vào Quảng Bình, Vua Hàm Nghi đã ban tặng cho người dân xã Phú Gia 2 con voi bằng vàng ròng (1 con 27 chỉ vàng, con còn lại 17 chỉ), 1 con voi bằng đồng đen, 2 thanh bảo kiếm, áo hoàng bào của vua, nghê vàng, lục lạc bằng đồng đen. Tất cả những món đồ do vua ban tặng được nhân dân xã Phú Gia coi như báu vật và từ đo đến nay họ thay nhau giữ bảo vật”.

Ông Phan Đình Trọng - Trưởng ban quản lý khu di tích Sơn Phòng Hàm Nghi cho biết: Vào ngày này (mùng 7 Tết - PV), các báu vật vua ban sẽ được rước từ ngôi nhà của cố đạo chủ ra di tích để làm lễ, rồi được rước tới nhà bàn giao cho cố đạo chủ mới. Lễ hội rước sắc phong của Vua Hàm Nghi hàng năm là để cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu…

Cứ 2 năm một lần, ban quản lý khu di tích và chính quyền địa phương lại họp bàn để tuyển chọn tân cố đạo chủ. Tiêu chuẩn của tân cố đạo chủ phải là những người trên 65 tuổi, có học thức, am hiểu về lễ tế, lịch sử hình thành của di tích, có uy tín với bà con nhân dân, đạo đức, gia phong phải nền nếp.

Bảo vật được cất giữ trong két sắt. Ảnh: Nguyễn Duyên

Bảo vật được kiểm tra trước nhân dân để bàn giao cho tân cố đạo chủ. Ảnh: Nguyễn Duyên

Cựu cố đạo chủ và tân cố đạo chủ ký biên bản giao nhận bảo vật trước chính quyền và toàn thể nhân dân. Ảnh: Nguyễn Duyên

Chiều mùng 6 tháng Giêng âm lịch, chính quyền địa phương và người làng đã chuẩn bị kiệu để rước trong lễ hội Sơn Phòng Hàm Nghi vào sáng mùng 7. Ảnh: Nguyễn Duyên

Những bảo vật được rước đi quanh làng để đến nhà tân cố đạo chủ. Ảnh: Nguyễn Duyên

Thanh niên trai tráng trong làng được chọn rước kiệu. Ảnh: Nguyễn Duyên

Bảo vật được dân làng rước đi quanh làng để đến nhà tân cố đạo chủ. Ảnh: Nguyễn Duyên

Trẻ em hào hứng tham gia đoàn rước bảo vật. Ảnh: Nguyễn Duyên

Các hộ dân dọc đường đoàn rước đi qua đều chuẩn bị trà nước trước cửa nhà mình để đón đoàn. Ảnh: Nguyễn Duyên

Các cố đạo trong ban hành lễ vừa tham gia lễ rước vừa hành lễ. Ảnh: Nguyễn Duyên

Kiểm tra lại bảo vật trước khi cho vào két sắt tại nhà tân cố đạo chủ. Ảnh: Nguyễn Duyên

Nguyễn Duyên