Nga - Syria đang 'rạn nứt', Tổng thống Putin có những 'toan tính' mới?

Sau khi lệnh ngừng bắn ở Idlib được ký kết, nhiều đánh giá cho rằng mối quan hệ giữa Moscow và Damascus đang nhanh chóng hạ nhiệt, các dấu hiệu đều cho thấy Tổng thống Syria Assad không sẵn sàng tiếp tục làm “đặc vụ” của Kremlin, và có ý định “mượn nhờ” lực lượng khác, chủ yếu là việc thông qua cải thiện quan hệ với thế giới Ả Rập để giành lại quyền kiểm soát quyền lực thực tế, thay vì là một “con rối” của Moscow.

Nga đã đầu tư quá nhiều vào Syria và sẽ không chấp nhận để quốc gia này vượt ngoài tầm kiểm soát. Nguồn: Sohu.

Hồi tháng 3/2020, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu đã có chuyến thăm bất ngờ tới Damascus và gặp Tổng thống Syria Assad. Vào thời điểm đó, truyền thông chính thức của Nga và Syria đưa tin rằng ông Shoigu bất ngờ tới thăm Damascus để giúp chính phủ Syria chống lại dịch bệnh Covid-19.

Tuy nhiên, các hãng truyền thông cũng đặt ra câu hỏi rằng, liệu chuyến thăm này có thật sự là để trao đổi thông tin chống dịch hay nó chỉ là cái cớ để Nga thảo luận về vấn đề Syria? Nếu chỉ là vấn đề chống dịch thì liệu một vị Bộ trưởng Quốc phòng sẽ thật sự có trọng lượng lớn với Tổng thống Syria?

Ngay sau đó, một số hãng thông tấn của Syria đã tiết lộ, chuyến thăm bất ngờ của ông Shoigu tới Damascus là để thay mặt Kremlin đưa ra những khiển trách nặng nề đối với chính quyền Tổng thống Assad. Nguyên nhân của việc này là do, Tổng thống Assad đã tiếp nhận hàng trăm triệu USD từ Thái tử UAE Mohammed bin Zayed Al Nahyan để tái khởi động các cuộc tấn công ở Idlib.

Bộ trưởng Quốc phòng Nga thăm bất ngờ Syria. Nguồn: Sohu.

Hành động của ông Assad sẽ thu hút sự chú ý của Thổ Nhĩ Kỳ và làm giảm áp lực của lực lượng đối lập do Tư lệnh Haftar – “đặc vụ” của UAE lãnh đạo ở chiến trường Libya. Đây cũng là lý do khiến Quân đội Chính phủ Syria và Thổ Nhĩ Kỳ liên tục pháo kích nhau trong thời gian đó. Sau sự kiện này, UAE đã “trả công” cho Chính phủ Assad với hàng tỉ USD.

Tin tức này đã sớm được Kremlin biết đến và ngay lập tức phái Bộ trưởng Shoigu đến Syria cảnh cáo Chính phủ Assad và yêu cầu vị Tổng thống này chấm dứt các hành động phá hoại thỏa thuận ngừng bắn mà chính phủ Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đạt được ở miền bắc Syria.

Syria mở lại các cuộc tấn công ở Idlib để giảm áp lực cho lực lượng được UAE hậu thuẫn ở Libya. Nguồn: Sohu.

Sau chuyến thăm, một loạt các tín hiệu cho thấy sự rạn nứt giữa Nga và Syria bắt đầu xuất hiện, cựu Đại sứ Nga tại Syria, ông Alexanderr Aksenenok đã công khai chỉ trích Tổng thống Assad khi cho rằng, Chính phủ Syria thiếu linh hoạt và mong muốn đạt được một chiến thắng quân sự toàn diện đã gây ra những vấn đề lớn cho nước này.

Chính quyền Damascus không đặc biệt quan tâm đến việc thể hiện một cách tiếp cận xa và linh hoạt, ông Assad tiếp tục tìm kiếm một giải pháp quân sự với sự hỗ trợ của các đồng minh và hy vọng vào viện trợ tài chính cũng như kinh tế vô điều kiện như trong thời kỳ cũ, với cuộc đối đầu Xô - Mỹ tại Trung Đông.

Tình hình ở phía Tây Nam Syria đang nhanh chóng xấu đi với các vụ ám sát nhằm vào các chỉ huy quân sự và mối đe dọa lớn từ Quân đội Syria Tự do (FSA), Hay'at Tahrir Al-Sham (HTS) và Nhà nước Hồi giáo (IS). Những vụ ám sát và đe dọa bí ẩn này đã làm lan rộng làn sóng phẫn nộ do các hoạt động bí mật của chính quyền Damascus.

Ông Alexanderr Aksenenok. Nguồn: Sohu.

Xem xét trên nhiều phương diện, Tổng thống Syria khó có khả năng cai trị và lãnh đạo tái thiết Syria sau chiến tranh. "Trong quá trình hạ cấp quân sự, ngày càng rõ ràng rằng chế độ Assad không sẵn sàng hoặc không thể thiết lập một hệ thống chính phủ có thể giảm thiểu tham nhũng và tội phạm và chuyển từ kinh tế quân sự sang quan hệ kinh tế và thương mại bình thường", ông Aksenenok nói.

Ngay sau đó, một cuộc thăm dò do một cơ quan thông tấn Nga thực hiện tại khu vực do chính phủ Syria kiểm soát cho thấy, 31,4% số người được hỏi bày tỏ ủng hộ Assad, 41,3% số người được hỏi phản đối Assad và 27,3% số người được hỏi không sẵn sàng công khai quan điểm của mình, đây chỉ là một cuộc thăm dò ý kiến của khu vực do chính phủ Syria kiểm soát, theo đó hãng thông tấn Nga tin rằng Assad không còn được ủng hộ cao như trước đây.

Ngoài ra, còn một vấn đề đáng chú ý nữa, Tổng thống Putin cũng rất quan tâm đến việc liệu cuộc chiến Syria có làm giảm uy tín của mình với cử tri Nga hay không. Từ năm 2014, ngân sách của Nga đã chịu nhiều thiệt hại nghiêm trọng từ các lệnh trừng phạt và cấm vận của Mỹ/phương Tây, hiện nay còn phải đối mặt với tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 và sự sụt giảm giá dầu.

Vấn đề Syria có nguy cơ ảnh hưởng đến uy tín của ông Putin đối với cử tri. Nguồn: Sohu.

Chỉ cần có tin tức rằng, chính quyền Nga không có đủ nguồn vốn để đối phó với đại dịch Covid-19 thôi cũng đủ khiến xã hội nước này trở nên bất ổn, kích động các cuộc biểu tình đường phố. Do vậy, ông Putin không muốn phải tiếp tục đầu tư quá nhiều vào Idlib và Chính phủ Syria trong thời gian này.

Theo báo cáo của Bloomberg News ngày 28/4, Tổng thống Nga Putin đã công khai chỉ trích Tổng thống Syria Assad vì sự thiếu linh hoạt, xa rời thực tế, và không sẵn sàng chấm dứt chiến tranh Syria. Sự chỉ trích của Putin đã thể hiện rằng, Assad không còn là một nhà lãnh đạo phù hợp, ít nhất là đối với Nga.

Moscow cần một chính phủ Syria thân Nga, Chính phủ này cũng không nhất thiết phải là những người trong “gia tộc” Assad lãnh đạo. Hiện nay, cứu cánh cuối cùng của ông Assad là Iran, tuy nhiên sau cái chết của Tướng Suleimani, ảnh hưởng của Iran tại Syria đã suy yếu trầm trọng, nhất là trong bối cảnh Iran đang gồng mình đối phó với đại dịch Covid-19 như hiện nay thì sự hỗ trợ của Iran đối với Tổng thống Assad sẽ càng hạn chế.

Đức Trí (lược dịch)