Nga cho rằng chính sách 'đa dạng hóa' trong lĩnh vực năng lượng của Belarus là sai lầm

Dầu thô White Eagle tại Belarus

Tiêu chuẩn dầu White Eagle Blend của Mỹ (hỗn hợp "Đại bàng trắng") đã bắt đầu được đưa vào nhà máy lọc dầu Novopolotsk ởBelarus. Trước đó, một tàu chở lô dầu thô 76.000 tấn (hơn 530.000 thùng) đã cập cảng Klaipeda của Litva và được dỡ hàng. Từ Klaipeda, dầu được vận chuyển đến Belarus bằng đường sắt.

Việc Mỹ xuất khẩu dầu thô sang Belarus là một phần trong dự án quy mô Mỹ - Ba Lan nhằm mục đích đẩy Nga khỏi thị trường nguồn cung năng lượng cho khu vực Đông Âu. Tiêu chuẩn dầu White Eagle của Mỹ là hỗn hợp ba loại dầu: hai loại dầu thô của Mỹ và một của Canada. Các đặc tính chất lượng của hỗn hợp này tương ứng với dầu Urals. Công ty 3 Sea Energy - liên doanh giữa hai công ty năng lượng Getka (Mỹ) và Unimot (Ba Lan) phụ trách xuất khẩu dầu White Eagle đến thị trường châu Âu. Tên của tiêu chuẩn dầu này có ý nghĩa biểu tượng, đó là đại bàng trắng được khắc họa trên quốc huy của Ba Lan.

Những lời hứa của Ngoại trưởng Pompeo

Vào tháng 2/2020, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã có chuyến thăm chính thức tới Belarus. Trong chuyến thăm, ngoại trưởng Pompeo đã có cuộc tiếp kiến với Tổng thống Lukashenko và hứa sẽđảm bảo tất cả nhu cầu tiêu thụ năng lượng của Belarus. Chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ đánh dấu sự khởi đầu của quan hệ hợp tác kinh tế và chính trị giữa Mỹ và Belarus. Sau cuộc gặp, Ngoại trưởng Mỹkhoe rằng, Mỹ mong muốn giúp đỡ Belarus xây dựng quốc gia có chủquyền. Các nhà sản xuất năng lượng Mỹ đã sẵn sàng cung cấp 100% nhu cầu dầu thô cần thiết cho Belarus với giá cả cạnh tranh. Mỹ là nhà sản xuất năng lượng lớn nhất thế giới. Đến với Mỹ là tất cả những gì Belarus cần.

Người khởi xướng hợp tác trong lĩnh vực năng lượng giữa Mỹ và Belarus là Ngoại trưởng Belarus Vladimir Makei, trong đó có sự tham gia tích cực của phía Ba Lan. Ông Vladimir Makei cũng chính là người chỉ đạo chính sách thân phương Tây trong Chính phủ Belarus. Chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ đến Belarus cũng diễn ra đúng thời điểm giữa Nga và Belarus diễn ra xung đột về giá các nguồn năng lượng của Nga.

Nguồn dầu thô thay thế

Cuối năm 2019, các công ty dầu khí Nga và Belneftekhim không đạt được thỏa thuận về giá dầu xuất khẩu cho các nhà máy lọc dầu Belarus trong năm 2020. Theo truyền thống, các tranh chấp không thểgiải quyết giữa các thực thể kinh tế sẽ được đệ trình lên cấp độ liên chính phủ. Việc không thể đạt được thỏa thuận khiến việc cung cấp dầu thô của Nga cho Belarus về nguyên tắc đã bị dừng từ ngày 1/1/2020. Nhà cung cấp dầu thô duy nhất của Nga cho Belarus là Safmar. Trong tháng 1/2020, phía Nga chỉ có 500.000 + 2 triệu tấn theo Thỏa thuận liên chính phủ được phía Nga cung cấp cho các nhà máy lọc dầu của Belarus. Nguồn cung dầu thô từ Nga sau đó được nối lại, tuy nhiên, phía Belarus quan tâm hơn đến các nguồn cung dầu thay thế.

Ngoài Nga, trong 6 tháng đầu năm 2020 Belarus ghi nhận nhập khẩu dầu thô từ Azerbaijan, KSA, Na Uy, Kazakhstan và Mỹ (sau chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ đến nước này). Lô dầu đầu tiên của Mỹvới khối lượng 77.000 tấn đã đến Belarus vào đầu tháng 6 vừa qua. Theo thông báo của Chính phủ Mỹ, việc giao hàng được thực hiện bởi công ty thương mại dầu khí United Energy Trading, có sự tham gia của Getka và Unimot.

Trong 6 tháng đầu năm 2020, nhập khẩu dầu thô của Belarus đạt 6,15 triệu tấn, trong đó có 4,65 triệu tấn nhập khẩu bằng đường ống từ Nga, thấp hơn gần 2 lần so với cùng kỳ năm 2019. Ngoài ra, gần 500.000 tấn dầu khác được cung cấp cho Belarus bằng đường sắt. Sản lượng nhập khẩu dầu thô thay thế khác của Belarus đạt gần 1 triệu tấn, trong đó phần lớn lượng nhập khẩu từ Azerbaijan.

Theo Giám đốc công ty Belneftekhim - Andrei Rybakov, để đảm bảo công suất cao của các nhà máy lọc dầu, công ty này có kế hoạch nhập khẩu thêm từ 16-16,5 triệu tấn dầu thô đến cuối năm 2020, đồng thời tiếp tục nhập khẩu các loại dầu thô khác. Công ty dầu khí Belneftekhim là nhà sản xuất công nghiệp lớn nhất Belarus, chiếm tỷtrọng hơn 30% sản xuất công nghiệp tại nước này. Tài sản chính của công ty là hai nhà máy lọc dầu với công suất 24 triệu tấn/năm.

Về bản chất, Belarus không có ý định nhập khẩu dầu thô thay thế, mặc dù thực tế nó đắt hơn so với dầu Urals của Nga. Chính phủ Belarus tin rằng, các nguồn dầu thô thay thế là một công cụ gây áp lực hiệu quảđối với Nga, cho phép nước này giảm đáng kể các nguồn năng lượng nhập khẩu từ Nga và nâng cao hơn vị thế trong quan hệ kinh tế với Nga.

Những kế hoạch của Mỹ - Ba Lan đang bị đe dọa

Giờ đây, Ngoại trưởng Mỹ đang đe dọa cắt nguồn cung dầu của Mỹcho Belarus. Phía Mỹ cũng có thể cắt đứt các nguồn cung dầu khác cho nước này, nhưng điều này sẽ không gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng. Belarus đã không kịp mắc vào bẫy của Mỹ - Ba Lan. Nga vẫn là nhà cung cấp năng lượng chính cho nước này, bất chấp những xích mích liên tục giữa hai bên.

Bất chấp những lời đe dọa của Ngoại trưởng Pompeo, Giám đốc Belneftekhim tin rằng, Belarus có thể hợp tác lâu dài với tất cả các nhà cung cấp dầu, trong đó có các nhà sản xuất Mỹ. Việc Mỹ ngừng xuất khẩu dầu thô cho Belarus sẽ chấm dứt kế hoạch của Ba Lan trởthành nhà phân phối các nguồn năng lượng của Mỹ tại khu vực Đông Âu. Việc vận tải dầu thô White Eagle qua cảng Klaipeda (Litva) đến Belarus có thể mới chỉ ở giai đoạn đầu do chi phí vận chuyển cao liên quan đến việc trung chuyển tại cảng và vận tải bằng đường sắt, không hấp dẫn về mặt kinh tế.

Theo lãnh đạo của công ty 3 Seas Energy, trong tương lai, công ty này có kế hoạch cung cấp dầu cho Belarus thông qua cảng Gdansk và hệthống đường ống dẫn dầu "Druzba". Để làm được điều này phải đảo ngược cơ chế vận chuyển một nhánh của đường ống Druzba (vốn vận chuyển theo hướng từ Belarus sang Ba Lan). Ngay cả khi ngừng nhập khẩu dầu thô từ Mỹ, Belarus hoàn toàn có thể tiếp cận các nguồn cung khác từ các nhà sản xuất Trung Đông, nhất là KSA, đối thủ chính của Nga trên thị trường dầu mỏ toàn cầu.

Mỹ đang sử dụng Ba Lan để đẩy Nga ra khỏi thị trường năng lượng ởĐông Âu. Theo kế hoạch của Mỹ, Ba Lan sẽ trở thành rào cản đối với việc xuất khẩu dầu và khí đốt từ Nga sang châu Âu, đồng thời sẽ trởthành nhà phân phối năng lượng từ Mỹ và các nguồn năng lượng thay thế khác ở Đông Âu.

Những lợi ích của Ba Lan

Ba Lan cũng đang sử dụng sự hỗ trợ của Mỹ để tạo lợi thế cho mình và tích cực mở rộng thị trường năng lượng Đông Âu. Công ty PKNOrlen (Ba Lan) đã nắm toàn quyền kiểm soát hoạt động lọc dầu ở Séc và Litva. Việt sáp nhập PKN Orlen với công ty năng lượng Ba Lan Lotos Group đang được hoàn tất. Nếu điều này xảy ra, PKN Orlen sẽtrở thành công ty lọc dầu lớn nhất ở Đông Âu.

Unimot cũng đang mở rộng sự hiện diện của mình tại thị trường năng lượng Ucraina. Công ty này không chỉ bán buôn nhiên liệu động cơ khí và khí hóa lỏng cho thị trường Ucraina mà còn tham gia hoạt động phân phối, bán lẻ thông qua chuỗi các trạm xăng dầu mang thương hiệu AVIA. Năm 2019, Unimot đã nộp đơn tham gia đấu thầu khai thác mỏ khí đốt tại tỉnh Kharkov theo các điều kiện phân chia sản phẩm. Tại thị trường khí động cơ Ucraina, cả PKN Orlen và Unimot đều đang cạnh tranh với Belneftekhim và không quan tâm đến sự phát triển của công ty Belarus. Hơn thế nữa, đang có những kế hoạch thâu tóm Belneftekhim của các công ty Ba Lan trong trường hợp xảy ra quá trình tư nhân hóa ở Belarus.

Phạm TT