Nếu JD.com là một công ty Mỹ, HĐQT đã sa thải CEO ngay sau cáo buộc tình dục

Richard Liu, Giám đốc điều hành của JD.com, thể hiện sự vui mừng khi công ty chính thức IPO tại Nasdaq MarketSite, New York vào ngày 22/5/2014. Ảnh: AP

Chỉ một tuần sau khi hội đồng quản trị của nhà sản xuất chip Intel phát hiện ra giám đốc điều hành của mình có mối quan hệ tình cảm với một nữ đồng nghiệp, ông đã buộc phải từ chức.

Steve Wynn đã từ bỏ vị trí điều hành sòng bạc mang tên của mình hai tuần sau khi báo chí công bố thông tin về những hành vi quấy rối tình dục của ông đối với nhân viên. Một nhà điều hành cấp cao của hãng phim hoạt hình Pixar cũng đã biến mất khỏi mọi hoạt động kể từ khi công ty của ông nhận được thông tin những cáo buộc về tình dục đối với ông sắp được công bố chính thức.

Tại JD.com, không có dấu hiệu nào cho thấy tỷ phú sáng lập Richard Liu Qiangdong, đồng thời là chủ tịch và giám đốc điều hành cao cấp của công ty, từ bỏ quyền lực trong bối cảnh ông đang bị điều tra sau cáo buộc có hành vi phạm tội liên quan đến tình dục đối với một phụ nữ ở Minneapolis vào ngày 31/8. Ông Liu chưa bị buộc tội và được thả ra sau một đêm giam giữ và được phép trở về Trung Quốc.

Junheng Li, giám đốc điều hành của công ty nghiên cứu chứng khoán JL Warren Capital ở New York nói: “Nếu JD là một công ty Mỹ, hội đồng quản trị đã sa thải CEO ngay sau cáo buộc tình dục … chỉ đơn giản là vì rất ít công ty Mỹ muốn đối mặt với các vụ việc dễ gây tranh cãi và thu hút sự chú ý của công luận như vậy”

Bà nói thêm: “Nó gây mất tập trung và tốn kém cho ngân sách và nguồn lực của công ty để chống lại một trận chiến như vậy trong mắt công chúng”.

Các cổ phiếu niêm yết trên sàn Nasdaq của JD.com giảm 16% trong hai phiên giao dịch đầu tiên ngay sau khi thông tin ông Liu bị bắt giữ được công bố. Tuy nhiên theo công bố chính thức của công ty thì “Những gì xảy ra ở Minnesota đã và sẽ không gây ra bất kỳ tác động nào đối với các hoạt động hàng ngày của JD.com”.

Các hoạt động của JD.com rất lớn. Tại Trung Quốc, thị trường mua sắm trực tuyến lớn nhất thế giới, JD.com chiếm thị phần đứng thứ hai chỉ sau Alibaba Group Holding. JD.com đã tạo ra 362,33 tỷ nhân dân tệ (53,05 tỷ đô la) doanh thu năm ngoái cao hơn 250,27 tỷ nhân dân tệ của Alibaba. Sự phân kỳ rất lớn về lợi nhuận một phần là do sự khác biệt trong mô hình kinh doanh của họ.

Trong khi Alibaba hoạt động chủ yếu như một nền tảng kết nối người mua và người bán, thì JD.com tự bản thân là một nhà bán lẻ, mua hàng, lưu giữ và phân phối. Alibaba trong năm tài chính vừa qua đã đạt lợi nhuận ròng 61,41 tỷ nhân dân tệ trong khi JD.com đã lỗ ròng 11,72 tỷ nhân dân tệ.

Những nhà đầu tư chiến lược của JD.com là Tencent Holdings, Walmart và Google. Tuy nhiên, hội đồng quản trị của công ty chủ yếu nằm dưới sự kiểm soát của cá nhân ông Liu. Số cổ phần ông sở hữu hiện nay trị giá hàng tỷ USD với mức kiểm soát khoảng 80% quyền biểu quyết của công ty.

Một trong những điều khoản hoạt động của JD.com là bất cứ cuộc họp hội đồng quản trị nào được tổ chức mà không có sự tham dự của ông Liu đều vô hiệu.

Hơn nữa, theo các cấu trúc doanh nghiệp phức tạp của nhiều công ty Internet Trung Quốc niêm yết ở nước ngoài phải tuân thủ luật đầu tư của Trung Quốc, theo đó, các mảng hoạt động quan trọng của JD.com tại Trung Quốc được xử lý bởi các phương tiện công ty, được coi là do ông Liu kiểm soát trực tiếp.

John Gruetzner, nhà sáng lập công ty tư vấn doanh nghiệp tập trung vào Trung Quốc, Intercedent, cho biết: “Sự kiểm soát của ông đối với công ty và cơ cấu VIE khiến không ai có thể loại bỏ ông ấy”.

Tuy vậy, điều này không có nghĩa là cổ đông của JD.com chịu ngồi im. Trong khi Walmart từ chối bình luận về việc liệu có truy vấn công ty về những cáo buộc chống lại ông Liu hay không thì Google không trả lời bất cứ câu hỏi nào. Có lẽ các nhà đầu tư lớn đang án binh bất động xem diễn tiến tình hình thế nào.

“Các cổ đông rất quan tâm”, Shaun Rein, giám đốc điều hành của China Market Research Group ở Thượng Hải cho biết gần đây ông đã nói chuyện với khoảng 20 quỹ đầu tư vào JD.com hoặc Tencent. “Sự bất ổn đã tác động xấu đến giá cổ phiếu và quan hệ đối tác. Nếu giá cổ phiếu tiếp tục sụt giảm thì sự lo lắng của các cổ đông sẽ ngày càng gia tăng.”

Theo Jamie Allen, Tổng thư ký Hiệp hội Quản trị Doanh nghiệp châu Á, thì các quỹ đầu tư sẽ truy vấn công ty ngay lập tức nếu đó là về các vụ án hình sự, còn trong trường hợp này thì “họ sẽ không gây áp lực với JD” mà sẽ “tìm cách cải thiện tình hình.”

Allen và Gruetzner tin rằng các quỹ đầu tư sẽ cố gắng tận dụng tình hình để gây áp lực lên công ty phải tiến hành cải cách quản trị doanh nghiệp, chẳng hạn như bắt đầu tổ chức cuộc họp cổ đông thường niên và có thể tách biệt vai trò của CEO và chủ tịch để tránh việc thao túng hoạt động của hội đồng quản trị.

Hôm thứ ba, ba công ty luật của Mỹ – Rosen, Schall và Pomerantz – cho biết trong các tuyên bố riêng biệt rằng họ đang tổ chức các vụ kiện tập thể đại diện cho các cổ đông của JD.com vì sau cáo buộc chống lại ông Liu đã khiến giá cổ phiếu giảm mạnh.

“Chúng tôi biết rằng một vài công ty luật đã chớp cơ hội này để tuyên bố công khai mong muốn đại diện cho các cổ đông. Tuy nhiên, đến thời điểm này chưa có bất cứ vụ kiện nào chống lại công ty”, JD cho biết trong một tuyên bố vào ngày 6 tháng 9. Trong tuyên bố cũng nêu rõ: “Nếu phát sinh các vụ kiện, chúng tôi sẽ theo đuổi đến cùng”

“Hội đồng quản trị của JD nên thực hiện các bước để thể hiện việc ông Liu đang từ từ thoát khỏi ngôi vị thống soái của công ty”, ông Ross O’Brien, nhà tư vấn chuyên về Trung Quốc tại công ty nghiên cứu CNTT Ovum cho biết.

Việc vận động hành lang cũng có thể có nhiều tác động hơn bởi cổ phiếu của JD.com và đà tăng trưởng kinh doanh vốn đã phải chịu áp lực trước khi ông Liu bị bắt. Cổ phiếu của công ty đã giảm 46,2% kể từ khi đạt đỉnh ở mức 50,68 đô la vào cuối tháng Giêng.

Junheng Li hy vọng các cổ phiếu giảm xuống còn 22 đôla trong vòng sáu tháng. Mặc dù JD.com báo cáo tăng 31,2% doanh thu trong quý hai nhưng lại không đạt được kỳ vọng của thị trường.

Tăng trưởng giao dịch đang chậm lại trên nền tảng của JD.com và Li dự báo rằng lợi nhuận sẽ thu hẹp trong năm nay và năm tiếp theo khi JD.com đầu tư vào các sáng kiến mới nhằm bảo vệ thị phần từ Alibaba và các dịch vụ mua sắm xã hội mới hơn như Pinduoduo. “Kỳ vọng của thị trường vẫn đang đi trước các nguyên tắc cơ bản” ông Li nói.

Quan điểm của công chúng về ông Liu được đánh giá là khá phức tạp. Trong nhiều năm, ông đã là một nhân vật nổi tiếng ở Trung Quốc, một phần do nguồn gốc xuất thân khiêm nhường của ông tại một làng nông nghiệp ở tỉnh Giang Tô. Vào tháng Giêng, ông được đưa vào Diễn đàn tham vấn chính trị nhân dân Trung Quốc, một cơ quan cố vấn cấp cao cho Đảng Cộng sản.

Vẫn chưa rõ liệu “chiếc ghế” này có gây nguy hiểm hay không, nhưng ít nhất hồ sơ tín nhiệm xã hội của ông đã bị đánh thấp đi. Ông O’Brien nói: “Tôi chắc chắn rằng chính phủ Trung Quốc sẽ đứng về phía JD để qua đó tăng tầm ảnh hưởng của mình tại công ty này.”

Chỉ một tháng trước khi bị bắt tại Minnesota, các luật sư của ông Liu ở Úc đã thua trong một vụ kiện cáo buộc ông Liu là chủ nhân của bữa tiệc vào năm 2015 ở Sydney, tại bữa tiệc đó một vị khách bị kết tội tấn công tình dục người khác. Tuy nhiên, không có bằng chứng cho thấy ông Liu có liên quan đến vụ tấn công này.

Tuần này, một số người dùng Internet đã lên tiếng ủng hộ ông Liu trên truyền thông xã hội. Một vài ý kiến xuất hiện trên trang Weibo: “Dù vụ việc này có hay không, thì JD vẫn là một công ty hàng đầu của Trung Quốc và Richard Liu vẫn là một doanh nhân tầm cỡ”, “Ai không phạm sai lầm trong cuộc sống? Làm sao chúng ta có thể quên Liu là một người tuyệt vời như thế nào chỉ vì một điều mà anh ấy có thể đã làm sai?”

Tuy nhiên, trong khi tác động của phong trào #MeToo đã bị hạn chế ở Trung Quốc nhiều hơn ở Hoa Kỳ, thì số phận của ông Liu cũng có thể bị ảnh hưởng bởi bầu không khí đang nóng lên xung quanh những cáo buộc về hành vi sai trái về tình dục.

Cho đến nay, chỉ có một số ít đàn ông Trung Quốc, chủ yếu là ở các trường đại học, đã đánh mất vị trí của mình do những cáo buộc như vậy mặc dù những cuộc khảo sát đối với phụ nữ đều cho thấy tình trạng quấy rối tình dục là rất phổ biến. Vào tháng 8, một vị cao tăng đã buộc phải từ chức tại Hiệp hội Phật giáo Trung Quốc sau khi xuất hiện cáo buộc về tình dục trên truyền thông xã hội.

Xu Chao, một cựu nhà báo Bắc Kinh, đã từng công khai cáo buộc một người dẫn chương trình truyền hình nổi tiếng về quấy rối tình dục một thực tập sinh nói “MeToo đã không trở thành một phong trào ở Trung Quốc”. “Một số trường hợp gây được sự chú ý của công chúng vì các nạn nhân dám đứng lên đấu tranh trong khi [hầu hết] những vụ việc khác đều không được chú ý.”

Một số người lo lắng rằng JD.com sẽ gặp khó khăn trong thời gian tới. Các nhà phân tích cho rằng hiện nay JD.com không có kế hoạch lập người kế nhiệm và cũng không có một nhà lãnh đạo thứ hai có quyền đưa ra quyết định. Một người gần gũi với Ban Lãnh đạo công ty nói: “Tôi không biết JD.com sẽ hoạt động như thế nào nếu không có Richard Liu.”

Ngân Giang (theo Nikkei)