Nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ phục hồi mạnh mẽ năm 2019

Các số liệu chính thức được công bố vào ngày 28/2/2020 cho thấy, sau khi tăng thêm động lực sau những chuyển biến tích cực trong quý thứ III/2019, nền kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng trưởng 6% so với cùng kỳ trong quý IV/2019 và làm cho tốc độ tăng trưởng cả năm 2019 đạt tới gần 1%, vượt xa những dự báo trước đây và cho thấy sự hồi phục mạnh mẽ từ thời kỳ trì trệ kể từ nửa cuối năm 2018.

Dữ liệu tổng sản phẩm quốc nội (GDP) đã đánh dấu bước phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường mới nổi lớn này. Thổ Nhĩ Kỳ đã có thành tích tăng trưởng bình quân khoảng 5% trong hai thập kỷ nhưng bị thụt lùi bởi những biến động tiền tệ, lạm phát cao và lãi suất cao trong giai đoạn hỗn loạn về kinh tế và tài chính bắt đầu từ nửa cuối năm 2018 và dẫn đến nhu cầu trong nước sụt giảm từ tiêu dùng và đầu tư.

Viện Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ (TurkStat) công bố GDP theo giá hiện hành đã tăng 14,9% so với cùng kỳ năm 2018, lên hơn 4,28 nghìn tỷ lira (TL). GDP trong quý IV đã tăng 17% so với cùng kỳ và đạt gần 1,2 nghìn tỷ TL. GDP bình quân đầu người năm 2019 đạt 51.834 TL theo giá hiện hành, tăng từ 45.463 TL trong năm 2018. Cũng theo dữ liệu của Viện Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ, so với quý thứ ba, GDP đã tăng 1,9% đã tính tới điều chỉnh theo mùa và theo lịch.

Theo từng ngành, năm 2019, giá trị gia tăng của ngành nông nghiệp đã tăng 3,3% so với năm 2018. Các ngành dịch vụ và công nghiệp tăng hàng năm lần lượt là 1,5% và 0,2%, trong khi ngành xây dựng giảm 8,6%. Xuất khẩu tăng 4,4% trong quý IV/2019 so với cùng kỳ năm trước, nhưng thấp hơn mức 5,1% trong quý trước đó. Nhập khẩu đã tăng 29,3%, trong khi Quý III chỉ tăng 7,9%.

Có tỷ trọng cao nhất trong GDP, tiêu dùng tư nhân vẫn là động lực tăng trưởng chính và đóng góp 3,9 điểm phần trăm. Chi tiêu hộ gia đình tăng 6,8% và chi tiêu chính phủ tăng 2,7% trong quý IV/2019 so với năm trước. Chi tiêu công đã nâng mức tăng trưởng liên tục kể từ đầu năm 2017, duy trì mức đóng góp tích cực ở mức 0,4 điểm phần trăm trong quý cuối năm 2019.

Ông Haluk Bürümcekçi, một nhà kinh tế điều hành Công ty Bürümcekçi Consulting tại Istanbul cho biết, chi tiêu tiêu dùng đã giúp thúc đẩy hoạt động kinh tế trong quý cuối cùng của năm 2019. Các tín hiệu sơ bộ cho thấy đà tăng trưởng duy trì sức mạnh trong quý đầu tiên của năm 2020. Việc nới lỏng các điều kiện tài chính cũng như tốc độ tăng trưởng tín dụng sẽ giúp xác định triển vọng tăng trưởng dài hạn. Ông Haluk Bürümcekçi nói thêm: “Chúng tôi nghĩ rằng, với dữ liệu mới nhất có sẵn, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ có thể đạt được mức tăng trưởng 4-5% trong năm nay.

Ngân hàng ING cũng lưu ý, nhìn chung sự phục hồi GDP đã được đẩy nhanh nhờ vào các chính sách hỗ trợ và mức so sánh thấp của năm 2018, với thành phần thay đổi có lợi từ nhu cầu trong nước. Tiêu dùng tư nhân mạnh hơn và đầu tư đã bắt kịp với sự tăng tốc trong đầu tư máy móc trong khi đầu tư xây dựng bị chậm trễ.

GDP tăng nhanh hơn dự báo cao nhất của các nhà kinh tế và khiến cho Thổ Nhĩ Kỳ trở thành một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất trong quý IV/2019. Mức tăng trưởng này tương đương với tốc độ phát triển ở Trung Quốc và thấp hơn tốc độ tăng trưởng của Philippines.

Nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng 6,0% trong quý IV/2019 so với năm trước, trong khi nền kinh tế Philippines tăng 6,4%. Theo một cuộc thăm dò ý kiến của Reuters với 16 nhà kinh tế, dự báo nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tăng trưởng 5% so với cùng kỳ trong quý IV và chỉ 0,6% trong cả năm 2019 nói chung. Mức trung bình của 19 dự báo mức tăng trưởng kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ trong một cuộc khảo sát của Bloomberg cũng là 5%. Theo một hội đồng gồm 17 nhà kinh tế được hãng Thông tấn Thổ Nhĩ kỳ Anadolu Agency (AA) thăm dò, dự kiến tốc độ tăng trưởng năm 2019 sẽ là 0,6%. Dự báo của các nhà kinh tế trong quý vừa qua trung bình là 5,1%.

Chương trình kinh tế mới (NEP) cho năm 2020-2022 đặt mục tiêu tốc độ tăng trưởng 5% hàng năm cho năm 2020, 2021 và 2022. Theo ước tính trung bình của một cuộc thăm dò của Reuters, các nhà kinh tế dự đoán mức tăng trưởng 4% hàng năm trong năm nay,

Trong giai đoạn hỗn loạn về tài chính và kinh tế từ nửa cuối năm 2018 và kéo dài sang nửa đầu năm 2019, nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ bị những biến động tiền tệ, lạm phát cao và lãi suất cao kéo thụt lùi, dẫn đến nhu cầu trong nước giảm từ người tiêu dùng và nhà đầu tư. Ngân hàng Trung ương Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ (CBRT) đã tác động điều chỉnh bằng cách tăng lãi suất chính sách lên 24% và duy trì đến tháng 7/2019, sau đó đã cắt giảm dần để thúc đẩy tăng trưởng.

Sản xuất công nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng 8,6% so với cùng kỳ trong tháng 12, tăng tháng thứ tư liên tiếp, báo hiệu sự tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ trong quý cuối năm 2019.

Lê Phú Cường