Nên bổ sung quyền xác minh vụ việc dấu hiệu tham nhũng cho kiểm toán?

Ảnh minh họa. (Nguồn: Vietnam+)

Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc đề xuất cần có chế tài với các hành vi không cung cấp thông tin, cản trở việc kiểm toán. Đặc biệt, theo ông, Kiểm toán Nhà nước cũng cần bổ sung quyền xác minh để làm rõ vụ việc có dấu hiệu tham nhũng.

Đây là điều đã được lãnh đạo Kiểm toán Nhà nước nêu lên tại hội thảo lấy ý kiến các cơ quan, tổ chức về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kiểm toán nhà nước năm 2015 chiều 20/2.

Kiểm toán có thể triệu tập, niêm phong?

Theo Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc, Luật Phòng chống tham nhũng, hiện đã xác định Kiểm toán Nhà nước là một trong những cơ quan trực tiếp có trách nhiệm phát hiện và phối hợp xử lý tham nhũng.

Tuy nhiên, ông Phớc cũng nêu đề xuất bổ sung quyền xác minh để làm rõ vụ việc có dấu hiệu tham nhũng.

Theo ông, kinh nghiệm quốc tế cho thấy, việc trao cho Kiểm toán Nhà nước chức năng kiểm tra, xác minh ở một số nước mà điển hình là Hàn Quốc đã góp phần tăng cường hiệu lực, hiệu quả của hoạt động kiểm toán nước này.

Một số phương pháp xác minh, kiểm tra được các nước thực hiện như: triệu tập người có liên quan đến vụ việc có mặt để giải trình, trình bày về báo cáo kế toán, trả lời, giải trình về giấy tờ tài liệu liên quan, niêm phong, phong tỏa,…

Cũng liên quan tới vấn đề này, điều Tổng Kiểm toán Nhà nước nêu lên nữa là, cần bổ sung vào luật căn cứ ban hành quyết định kiểm toán trong trường hợp phát hiện vụ việc có dấu hiệu tham nhũng.

Thực tế, theo Luật Kiểm toán Nhà nước, có 3 căn cứ để Tổng Kiểm toán Nhà nước ban hành quyết định kiểm toán. Một là kế hoạch kiểm toán hàng năm của Kiểm toán Nhà nước; Hai là yêu cầu của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; Cuối cùng là đề nghị của cơ quan, tổ chức được Tổng Kiểm toán Nhà nước chấp nhận.

Điều này đồng nghĩa căn cứ ban hành quyết định kiểm toán nếu phát hiện vụ việc có dấu hiệu tham nhũng chưa được đưa vào Luật Kiểm toán Nhà nước. Trong khi ấy, nội dung này lại được nêu lên tại Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018. Bởi vậy, theo lãnh đạo Kiểm toán Nhà nước, để đảm bảo đồng bộ, thống nhất, nội dung này cần bổ sung vào Luật Kiểm toán Nhà nước.

Cũng liên quan tới phòng chống tham nhũng, ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội góp ý, Luật Phòng chống tham nhũng quy định trách nhiệm giải trình của cơ quan, tổ chức, đơn vị trong thực hiện nhiệm vụ, công vụ. Trách nhiệm này bao gồm giải trình khi có yêu cầu của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân bị tác động bởi quyết định, hành vi đó, giải trình khi báo chí đăng tải thông tin về vi phạm pháp luật,...

Trong khi ấy, theo ông, hiện Luật Kiểm toán Nhà nước mới chỉ quy định trách nhiệm của Kiểm toán Nhà nước là "giải trình về kết quả kiểm toán với Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội."

Theo ông, cần xem xét việc sửa đổi, bổ sung quy định trên để bảo đảm tính đồng bộ.

"Nhờn" vì thiếu chế tài xử phạt

Ở hướng khác, Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc nêu lên thực tế, các đơn vị được kiểm toán không cung cấp hoặc cung cấp không đầy đủ, kịp thời các thông tin, tài liệu cản trở việc kiểm toán. Thậm chí, có hành vi che giấu các hành vi vi phạm pháp luật về tài chính, ngân sách.

Theo tính toán, chỉ tính năm 2017, đã có 121 trường hợp không cung cấp tài liệu dẫn tới các đoàn kiểm toán không thể thực hiện kiểm toán được nội dung theo kế hoạch.

Theo lãnh đạo Kiểm toán Nhà nước, thực tế theo dõi tình hình thực hiện kiến nghị kiểm toán cho thấy, kết quả thực hiện còn thấp. Năm 2017, số kiến nghị của kiểm toán là hơn 91.000 tỷ đồng thì số thực hiện là hơn 66.000 tỷ đồng, tức là khoảng hơn 73%. Một vài năm trước đó, tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán khoảng 76-78%.

Tình trạng này theo đánh giá một phần đã làm thất thu ngân sách Nhà nước. Nguyên nhân cơ bản theo lãnh đạo ngành kiểm toán là do thiếu các quy định về chế tài để xử lý các hành vi vi phạm trên.

Việc chủ yếu áp dụng biện pháp nhắc nhở đã làm giảm hiệu lực hoạt động Kiểm toán Nhà nước nói riêng và tính nghiêm minh của pháp luật nói chung.

Trong khi ấy, ông Phớc dẫn kinh nghiệm, một số nước như Nga, Trung Quốc, Campuchia, Đức,... đều trao cho Kiểm toán Nhà nước một số quyền nhất định trong đó có xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực Kiểm toán Nhà nước.

Đây cũng là vấn đề được ông Đặng Thanh Sơn, Cục trưởng Cục Quản lý xử lý vi phạm hành chính và theo dõi thi hành pháp luật, Bộ Tư pháp tỏ ra đồng tình. Ông đánh giá, các hành vi vi phạm trong lĩnh vực kiểm toán nhà nước xảy ra khá nhiều và mang tính đặc thù cao nhưng hệ thống pháp luật về kiểm toán nhà nước lại thiếu những quy định về chế tài.

Theo ông, hiện nay, có một số ý kiến đề xuất xây dựng ngay Nghị định quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kiểm toán nhà nước trên cơ sở xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội về mức phạt tiền tối đa.

Tuy nhiên, theo ông, đề xuất này chưa có đầy đủ cơ sở pháp lý. Việc trên chỉ được thực hiện sau khi sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính và Luật Kiểm toán nhà nước./.

Ông Đặng Văn Thanh - Chủ tịch Hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam nói về chế tài xử phạt trong lĩnh vực Kiểm toán Nhà nước.

Xuân Dũng (Vietnam+)