Nam Á bên bờ vực căng thẳng

Hai vụ đánh bom liên tiếp gây rúng động

Chỉ cách nhau một ngày, hai vụ đánh bom tại thủ đô của Ấn Độ và Pakistan đều gây thiệt hại nghiêm trọng. Tại New Delhi, ít nhất 9 người thiệt mạng và 20 người bị thương trong vụ nổ xảy ra gần một ga tàu điện ngầm ở khu phố cổ đông đúc vào giờ cao điểm sáng thứ Hai. Một ngày sau đó, tại Islamabad, một kẻ đánh bom liều chết đã kích nổ khối thuốc nổ gần cổng một tòa án được bảo vệ nghiêm ngặt, khiến 12 người thiệt mạng và 27 người bị thương.

Bộ trưởng Quốc phòng Pakistan Khawaja Asif tuyên bố rằng, Pakistan đã "hoàn toàn chuẩn bị" cho một cuộc chiến tranh trên hai mặt trận chống lại Ấn Độ ở biên giới phía Đông và Taliban dọc biên giới phía Tây. Ảnh: India Today

Cho đến nay, chưa có bằng chứng nào cho thấy hai vụ tấn công có liên quan đến nhau. Một nhánh của tổ chức Taliban Pakistan đã lên tiếng nhận trách nhiệm về vụ đánh bom ở Islamabad. Trong khi đó, tại Ấn Độ, giới chức chưa xác định được thủ phạm, song cho rằng vụ việc mang dấu hiệu của một hành động khủng bố.

Dù chưa có kết luận chính thức, hai vụ nổ đã khiến dư luận trong khu vực chấn động. Các nhà quan sát nhận định rằng trong bối cảnh căng thẳng song phương đang ở mức cao, chỉ một sự cố cũng có thể khiến tình hình vượt ngoài tầm kiểm soát - điều đã từng xảy ra nhiều lần trong lịch sử đối đầu giữa hai nước.

Ấn Độ phản ứng thận trọng

Chính phủ Ấn Độ đã thể hiện sự kiềm chế đáng kể trong phản ứng sau vụ nổ tại New Delhi. Các tuyên bố chính thức được đưa ra với giọng điệu thận trọng, nhấn mạnh việc sẽ tiến hành điều tra kỹ lưỡng để xác định tổ chức hoặc cá nhân đứng sau vụ tấn công.

Đây là sự khác biệt rõ rệt so với phản ứng mạnh mẽ của Ấn Độ hồi tháng 5, khi xảy ra vụ thảm sát tại một khu du lịch ở vùng Kashmir - khu vực tranh chấp giữa Ấn Độ và Pakistan. Khi đó, các tay súng đã chọn lọc nạn nhân theo tôn giáo, sát hại du khách Hindu ngay trước mặt gia đình họ. Thủ tướng Narendra Modi lập tức cáo buộc Pakistan dung túng các phần tử cực đoan, ra lệnh tiến hành không kích vào lãnh thổ nước láng giềng và tuyên bố rằng mọi vụ tấn công khủng bố sau này sẽ bị coi là “hành động chiến tranh”.

Những vụ nổ ở Ấn Độ và Pakistan làm dấy lên lo ngại về nguy cơ khu vực Nam Á rơi trở lại vòng xoáy bạo lực và trả đũa. Nguồn: Bloomberg

Tuy nhiên, lần này, New Delhi dường như đang tìm cách tránh để tình hình vượt tầm kiểm soát. Nhiều chuyên gia nhận định, Ấn Độ đang đối mặt với sức ép nội bộ về kinh tế và chính trị, nên chính phủ có thể ưu tiên ổn định trong nước hơn là phản ứng quân sự ở thời điểm hiện tại. Đồng thời, việc xác định thủ phạm vụ nổ tại Delhi cũng được dự báo sẽ phức tạp, bởi nước này từng là mục tiêu của nhiều tổ chức cực đoan quốc tế, trong đó có cả Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS).

Căng thẳng leo thang tại Pakistan

Trong khi Ấn Độ đang tập trung điều tra vụ việc, thì ở Pakistan, vụ đánh bom liều chết tại Islamabad càng làm trầm trọng thêm tình hình an ninh vốn bất ổn. Chính phủ nước này từ lâu phải đối mặt với làn sóng tấn công của các nhóm vũ trang tại khu vực biên giới giáp Afghanistan. Trong nhiều tuần qua, các vụ đánh bom, phục kích và ám sát nhắm vào lực lượng an ninh Pakistan gia tăng đáng kể, khiến chính quyền chịu sức ép nặng nề.

Sau vụ nổ hôm thứ Ba, Thủ tướng Shehbaz Sharif nhanh chóng cáo buộc Ấn Độ đứng sau các hành động bạo lực, nói rằng cả vụ tấn công ở Islamabad lẫn vụ tấn công vào một học viện quân sự ở miền tây Pakistan trước đó một ngày đều “diễn ra dưới sự xúi giục của Ấn Độ”.

Phía New Delhi ngay lập tức bác bỏ, gọi đây là cáo buộc “vô căn cứ và sai sự thật”. Tuy nhiên, những tuyên bố mang tính đổ lỗi qua lại như vậy đang khiến dư luận hai nước thêm căng thẳng.

Trên các phương tiện truyền thông Pakistan, chính quyền Taliban tại Afghanistan hiện thường xuyên bị gọi là “được Ấn Độ hậu thuẫn”. Islamabad cho rằng Kabul đã không hành động đủ mạnh để kiềm chế các nhóm phiến quân hoạt động dọc biên giới. Tháng trước, Pakistan thậm chí đã tiến hành không kích vào hai thành phố Afghanistan, trong đó có thủ đô Kabul, trùng thời điểm Ngoại trưởng Afghanistan đang thăm Ấn Độ.

Tình thế chính trị mong manh

Căng thẳng leo thang cũng có yếu tố nội bộ. Cuộc đối đầu ngắn giữa Ấn Độ và Pakistan hồi tháng 5 từng giúp củng cố vị thế cho Tổng tham mưu trưởng quân đội Pakistan, Tướng Asim Munir, người vừa được Quốc hội trao thêm quyền lực hiến định và quyền miễn trừ pháp lý trọn đời. Một số nhà phân tích cho rằng việc gia tăng các phát ngôn cứng rắn nhắm vào Ấn Độ phần nào phản ánh nỗ lực của giới lãnh đạo quân sự Pakistan nhằm củng cố uy tín trong nước.

Tuy vậy, cả hai chính phủ hiện đều đang đối mặt với những thách thức nội tại lớn. Tại Ấn Độ, các vấn đề kinh tế, xã hội và sức ép an ninh nội địa đang khiến chính quyền của Thủ tướng Modi phải cân nhắc kỹ trước mọi động thái quân sự. Trong khi đó, Pakistan đang phải vật lộn với khủng hoảng tài chính và bất ổn chính trị kéo dài, khiến khả năng ứng phó với các mối đe dọa an ninh bị hạn chế.

Với việc cả Ấn Độ và Pakistan đều sở hữu vũ khí hạt nhân, bất kỳ va chạm quân sự nào cũng có thể mang lại hậu quả khôn lường. Ảnh: Shutterstock

Nguy cơ đối đầu hiện hữu

Trong bối cảnh kênh đối thoại ngoại giao giữa hai nước gần như đóng băng, đã có những tiếng nói kêu gọi kiềm chế và tránh lặp lại vòng xoáy trả đũa. Bà Maleeha Lodhi, cựu Đại sứ Pakistan tại Mỹ và Liên Hợp Quốc nhận định rằng, dù tình hình rất căng, song khó có khả năng hai bên sẽ tiến tới một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng trong ngắn hạn.

Tuy nhiên, bài học từ cuộc xung đột hồi mùa xuân vẫn còn đó. Khi ấy, Ấn Độ và Pakistan đã tiến rất gần đến chiến tranh toàn diện, trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump thúc đẩy hai bên đạt được thỏa thuận ngừng bắn. Ngay cả khi đó, Thủ tướng Modi vẫn nhấn mạnh rằng “các chiến dịch quân sự chỉ tạm dừng, chứ chưa kết thúc”.

Các nhà phân tích khu vực cho rằng nguy cơ đối đầu vẫn hiện hữu, nhất là khi niềm tin giữa hai nước suy giảm nghiêm trọng và các kênh liên lạc bị tê liệt. Chỉ một vụ tấn công tương tự hoặc một hành động trả đũa vượt giới hạn có thể nhanh chóng đẩy tình hình vượt tầm kiểm soát.

“Bất cứ khi nào có một cuộc tấn công, chúng ta sẽ thấy quốc gia này cáo buộc quốc gia kia, dựa trên những mâu thuẫn trong quá khứ và hiện tại mà không có bằng chứng nào được đưa ra”, Sahar Khan, một nhà phân tích an ninh độc lập tại Washington nhận định. “Tôi nghĩ điều nguy hiểm là nếu có thêm nhiều vụ tấn công như thế này xảy ra, hai nước sẽ leo thang thêm căng thẳng”.

Bài toán cân bằng an ninh của khu vực

Với việc cả Ấn Độ và Pakistan đều sở hữu vũ khí hạt nhân, bất kỳ va chạm quân sự nào cũng có thể mang lại hậu quả khôn lường. Nhiều chuyên gia an ninh quốc tế cảnh báo rằng, trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị toàn cầu ngày càng phức tạp, một cuộc khủng hoảng tại Nam Á có thể làm chao đảo cả khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Dù chưa có dấu hiệu rõ ràng về khả năng đối đầu quân sự ngay lập tức, những vụ tấn công liên tiếp tuần này cho thấy sự mong manh trong cân bằng an ninh của khu vực. Căng thẳng giữa hai quốc gia Nam Á không chỉ là câu chuyện song phương, mà còn là bài thử đối với nỗ lực duy trì ổn định ở một trong những điểm nóng nhạy cảm nhất thế giới.

Trong bối cảnh đó, việc kiềm chế, duy trì đối thoại và tránh những hành động đổ lỗi lẫn nhau được xem là con đường duy nhất để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng mới. Nhưng như nhiều lần trong quá khứ, điều đó đòi hỏi cả New Delhi và Islamabad phải thực sự sẵn sàng đặt an ninh khu vực lên trên lợi ích chính trị trước mắt.

Hồng Nhung