Năm 2018: Tổng kim ngạch thương mại Việt Nam - Thổ Nhĩ Kỳ đạt xấp xỉ 1,7 tỷ USD
Mặc dù xuất khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ tăng trưởng đạt mức kỷ lục trong năm 2018 và thâm hụt thương mại giảm mạnh, nhưng tăng trưởng xuất khẩu của nước này không tăng cao như kỳ vọng và nhập khẩu cũng giảm sút do đồng nội tệ mất giá và nền kinh tế có nhiều vấn đề nan giải. Điều này đã tác động bất lợi đến xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Thổ Nhĩ Kỳ.
Kim ngạch xuất khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ đạt mức kỉ lục từ trước đến nay với 168,1 tỷ USD, tăng 7,1% trong năm 2018, hỗ trợ giảm thâm hụt thương mại 28,4% xuống còn 55 tỷ USD. Theo số liệu của Hiệp hội các nhà xuất khẩu Thổ Nhĩ Kỳ, kim ngạch nhập khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ năm 2018 cũng giảm 4,6% xuống còn 223,1 tỷ USD. Tỷ lệ bao phủ xuất nhập khẩu tăng 8,2 điểm phần trăm so với năm 2017, đạt 75,3%.
Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã đặt mục tiêu dài hạn là khôi phục cấu trúc cân bằng trong quan hệ ngoại thương của quốc gia này, với kì vọng tăng tỉ trọng xuất khẩu trong tổng GDP quốc gia. Ngoài ra, quốc gia này còn tăng mạnh tỉ lệ bao phủ về xuất khẩu, năm 2018 Thổ Nhĩ Kỳ đã xuất khẩu đi 242 thị trường trên toàn thế giới và duy trì sức mạnh quốc gia dựa trên xuất khẩu.
Về quan hệ thương mại, theo số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam, trong năm 2018, tổng kim ngạch thương mại với Thổ Nhĩ Kỳ đạt xấp xỉ 1,7 tỷ USD, trong đó kim ngạch xuất khẩu đạt 1,41 tỷ USD (giảm 25,8% so với năm 2017) và kim ngạch nhập khẩu đạt 285,64 triệu USD (tăng 27,6% so với năm 2017).
Trong năm 2018, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam đạt 1,41 tỷ USD, giảm 25,8% so với năm 2017, các sản phẩm chính thường đóng góp cao vào kim ngạch xuất khẩu như: điện thoại các loại và linh kiện; máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện; máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác; phương tiện vận tải và phụ tùng; gỗ và sản phẩm gỗ, nông sản như cao su, hạt tiêu đều bị giảm sút về kim ngạch xuất khẩu.
Nguyên nhân chính đến từ sự bất ổn của nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ, trong đó đồng tiền Lira của Thổ Nhĩ Kỳ liên tục mất giá do những tác động về chính trị, ngoại giao… Cụ thể, đồng lira mất giá tới hơn 40% so với đôla Mỹ trong cả năm 2018 khiến cho nhu cầu nhập khẩu của các doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ bị ảnh hưởng nặng nề. Bên cạnh đó, các hậu quả kéo theo từ sự mất giá này như lãi suất tăng cao do chính phủ nước này đẩy lãi suất để ngăn chặn sự mất giá đồng Lira. Cùng với tình hình kinh tế tăng trưởng chậm, tỷ lệ thất nghiệp cao kéo dài trong vài năm qua cũng làm nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ tăng tưởng chậm, nhu cầu nhập khẩu hàng Việt Nam bị suy giảm. Mặt khác, chính sách thương mại của Thổ Nhĩ Kỳ cũng hạn chế nhập khẩu để cân bằng hơn giữa xuất khẩu và nhập khẩu trong năm vừa qua. Ngoài ra, việc kim ngạch giảm sút còn đến từ các nguyên nhân khác như các vụ kiện chống bán phá giá, các biện pháp phòng vệ thương mại từ Thổ Nhĩ Kỳ, các nguyên nhân khách quan khác do cung cầu và giá cả thị trường thế giới đối với các mặt hàng.
Các mặt hàng xuất khẩu chính từ Việt Nam sang Thổ Nhĩ Kỹ trong năm 2018
Nguồn: Hải quan Việt Nam
Đơn cử, mặt hàng xơ sợi dệt các loại là một mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam vào Thổ Nhĩ Kỳ, đạt kim ngạch cao từ trước năm 2017, chủ yếu là sản phẩm sợi polyester và đã bị Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đánh thuế chống bán phá giá dẫn đến việc kim ngạch xuất khẩu vào Thổ Nhĩ Kỳ đối với mặt hàng này sụt giảm nghiêm trọng. Tuy sau đó, kim ngạch được bù đắp khi có sự chuyển dịch từ nhập khẩu sản phẩm sợi polyester sang sợi bông từ năm 2017 và đến 2018, kim ngạch xuất khẩu sợi bông giảm sút hơn 30% so với năm 2017 đã phần nào ảnh hưởng đến kim ngạch xuất khẩu chung vào Thổ Nhĩ Kỳ năm 2018.
Số liệu nhập khẩu các mặt hàng chính từ Thổ Nhĩ Kỳ trong năm 2018
Nguồn: Hải quan Việt Nam
Bên cạnh đó, sản phẩm nông sản chính của Việt Nam xuất khẩu vào Thổ Nhĩ Kỳ chủ yếu là hạt điều và hạt tiêu, là quốc gia có tỉ trọng xuất khẩu cao nhất đối với hai mặt hàng này vào Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, trong khi năm 2018, kim ngạch xuất khẩu hạt điều vào Thổ tiếp tục tăng cao, theo TUIK, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam vào Thổ Nhĩ Kỳ tăng hơn 200%, đạt kim ngạch hơn 20,7 triệu USD trong khi hạt tiêu đen xuất vào Thổ Nhĩ Kỳ lại giảm do trong năm 2018, thị trường tiêu đen thế giới có xu hướng chững lại, giá tiêu Việt Nam liên tục ở giá thấp trong năm 2018, nhu cầu thị trường thế giới giảm sút, vì vậy đã phần nào ảnh hưởng đến tình hình xuất khẩu và kim ngạch xuất khẩu chung đối với mặt hàng này.
Tương tự đối với nhiều sản phẩm khác đã bị đánh thuế chống bán phá giá khác như: đá hoa cương (granite), sản phẩm từ gỗ (ván phủ phim), sản phẩm thép (ống thép inox hàn), dây hàn (từ nửa cuối năm 2018)... cùng với nhiều sản phẩm khác như săm lốp xe đạp, xe máy,
Về kim ngạch nhập khẩu, trong năm 2018, kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam từ Thổ Nhĩ Kỳ đạt 285,6 triệu USD, tăng 27,6% so với năm 2017. Nhìn chung, kim ngạch nhập khẩu giảm sút ở một số mặt hàng chính như máy móc thiết bị, dụng cụ phụ tùng khác và dược phẩm nhưng lại tăng trưởng ở hầu hết các mặt hàng khác như vải các loại, sản phẩm hóa chất…
Sự mất giá của đồng Lira và chính sách thúc đẩy xuất khẩu của Chính phủ đã khiến các doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ tìm kiếm các cơ hội xuất khẩu và mở rộng thị trường xuất khẩu, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, hàng hóa của Thổ Nhĩ Kỳ khó cạnh tranh được trên thị trường Việt Nam do bất lợi về giá cả, thuế nhập khẩu (cao hơn các nước trong khu vực), quãng đường và thời gian vận chyển dài.
Trong năm 2019, kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ được dự báo tăng trưởng thấp hơn năm 2018, chỉ ở mức khoảng 1% nên tình hình thương mại giữa hai nước khó có bước tăng trưởng mạnh, tuy nhiên khả năng tăng trưởng là khá chắc chắn do các doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ cần nguồn nguyên liệu cho sản xuất hàng xuất khẩu và hàng hóa Việt Nam đang nổi lên với giá thành cạnh tranh do chi phí sản xuất thấp hơn các đối thủ cạnh tranh chính. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam cũng đang dần biết đến Thổ Nhĩ Kỳ với sản phẩm có chất lượng nhưng giá thấp hơn các sản phẩm cùng loại của châu Âu, đặc biệt trong thời điểm tỷ giá giữa đồng Lira và USD khá ổn định như hiện nay.
