Năm 2020 đầy biến động của nước Mỹ và những trắc trở phía trước

2020 – Một năm biến động của toàn nước Mỹ

Năm 2020 đã khởi đầu bằng phiên tòa luận tội đối với Tổng thống Donald Trump, vốn được Hạ viện Mỹ do đảng Dân chủ kiểm soát chính thức khởi động từ ngày 24/12/2019. Mặc dù sau gần hai tuần tranh tụng và xét xử, ông Trump đã được Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát “tha bổng” đối với cả hai tội danh lạm dụng quyền lực và cản trở Quốc hội, song đây là tổng thống thứ ba trong lịch sử nước Mỹ bị Quốc hội luận tội. Phiên tòa luận tội càng khoét sâu hơn nữa tình trạng mâu thuẫn đảng phái và sự chia rẽ kéo dài trong đời sống chính trị nước Mỹ.

Ảnh minh họa: Reuters

Khi Nhà Trắng và Quốc hội còn đang bị cuốn vào phiên tòa luận tội Tổng thống Donald Trump, virus SARS-CoV-2 đã “âm thầm” xâm nhập vào nước Mỹ từ ngày 21/1/2020, nếu đúng như xác định của Đại học Johns Hopkins đến thời điểm hiện tại. Dù đã được cộng đồng tình báo, đội ngũ cố vấn thân cận cảnh báo về mối hiểm nguy của chủng virus mới, song có thể một mặt do bị phân tâm bởi phiên tòa luận tội, mặt khác là đặc tính luôn xem nhẹ mọi vấn đề của ông chủ Nhà Trắng, nên số ca mắc Covid-19 từ chỗ tăng theo cấp số cộng trong một vài tuần đầu tiên, sau đó các “cột mốc buồn” từ một triệu, năm triệu rồi mười triệu chẳng mấy chốc đã bị phá vỡ.

Đến thời điểm hiện tại đã có 19,4 triệu trường hợp mắc bệnh đã được xác nhận và hơn 335.000 người tử vong vì Covid-19. Mặc dù nhỏ bé song virus SARS-CoV-2 đã đẩy siêu cường số một thế giới cùng lúc rơi vào ba cuộc khủng hoảng, bao gồm y tế công cộng, bất ổn xã hội và suy thoái kinh tế nghiêm trọng.

Không dừng lại ở đó, 2020 còn là năm gắn liền với những tháng, ngày tồi tệ của tình trạng phân biệt chủng tộc và bài ngoại. Dù vẫn tồn tại âm ỉ trong lòng xã hội nước Mỹ hàng thập kỷ qua, song sự kiện người đàn ông da màu George Floyd bị viên cảnh sát Derak Chauvin ghì cổ đến chết ở thành phố Minneapolis, bang Minnesota đêm 25/5, đã thổi bùng “ngọn lửa tức giận” trong cộng đồng người Mỹ gốc Phi nói riêng, các sắc dân thiểu số nói chung và gây chấn động toàn nước Mỹ.

Sự kiện đó đã châm ngòi cho các cuộc biểu tình rầm rộ phản đối hành động tàn bạo của lực lượng cảnh sát và tình trạng phân biệt chủng tộc ngày càng tồi tệ tại Mỹ. Những cuộc biểu tình tập trung tại vùng đô thị ở hầu hết các bang và vùng lãnh thổ trên toàn nước Mỹ do phong trào “Black Lives Matter” đứng đầu, diễn ra cơ bản ôn hòa vào thời gian đầu, nhưng sau đó biến thành hành động cướp phá, hôi của và nhuốm màu bạo lực trong các cuộc đối đầu với lực lượng thực thi pháp luật, cũng như những đối tượng thuộc nhóm “da trắng thượng đẳng” vốn luôn mang trong mình tư tưởng kỳ thị và bài ngoại.

Hậu quả từ phong trào biểu tình đó còn dẫn đến nhiều tượng đài của các tướng lĩnh, thậm chí là cả các tổng thống Mỹ bị phá bỏ ở rất nhiều nơi, và tên tuổi của họ gắn liền với các trường đại học, cao đẳng hay thư viện nổi tiếng đã bị thay đổi. Các cuộc biểu tình tại Mỹ cũng nhanh chóng lan sang nhiều nước trên khắp các châu lục trên thế giới, gây rối loạn, bất ổn xã hội nghiêm trọng. Hiện tại, tình hình dường như tạm lắng, song có thể tái bùng phát bất cứ lúc nào.

Đáng chú ý, đại dịch Covid-19 bùng phát ngay từ đầu năm, cũng là một trong số tác nhân chính đã “phá hỏng” sự kiện chính trị quan trọng nhất của nước Mỹ, cuộc tổng tuyển cử bầu tổng thống và quốc hội diễn ra bốn năm một lần. Do dịch bệnh lan rộng trên cả nước kể từ cuối tháng 3, các hoạt động liên quan đến tổng tuyển cử, từ bầu cử sơ bộ đến hội nghị toàn quốc (đại hội) của hai đảng; hoạt động mít tinh, vận động tranh cử của các ứng cử viên; các cuộc tranh luận trực tiếp giữa hai ứng cử viên tổng thống, thống đốc các bang cho đến ngày bầu cử chính thức (3/11), đã bị gián đoạn và rối loạn nghiêm trọng. Lo ngại bị phơi nhiễm virus SARS-CoV-2 đã thôi thúc cử tri Mỹ bỏ phiếu sớm với tỉ lệ cao kỷ lục, đặc biệt là lượng phiếu bầu qua đường bưu điện và đó cũng là một lý do dẫn đến các cuộc kiện tụng, tranh cãi kéo dài.

Nếu như cách đây đúng 2 thập kỷ, tranh cãi về phiếu bầu cho ứng cử viên tổng thống của đảng Cộng hòa George W. Bush và đối thủ bên phía đảng Dân chủ Al Gore chỉ diễn ra tại bang chiến địa Florida thì trong cuộc bầu cử lần này, tranh cãi và khiếu kiện kéo dài xảy ra tại 6 bang chiến địa chủ chốt, gồm Georgia, Pennsylvania, Michiga, Wisconsin, Arizona và Nevada. Thậm chí bang Georgia phải kiểm lại toàn bộ phiếu bầu tới lần thứ ba sau khi ứng cử viên của đảng Cộng hòa Donald Trump, được cho là đã thất bại trước đối thủ bên phía đảng Dân chủ Joe Biden vẫn chưa chấp nhận thua cuộc.

Hiện ông Trump chỉ còn một hy vọng duy nhất đó là khi quốc hội khóa mới nhóm họp ngày 6/1 để kiểm phiếu đại cử tri và công bố chính thức ai được bầu làm Tổng thống và Phó Tổng thống. Tuy nhiên, cơ hội lật ngược tình thế rất mong manh và khó có thể giúp ích được nhiều cho đương kim Tổng thống. Nhưng với diễn biến chính trị hiện tại, nhiều người đang bày tỏ hoài nghi về khả năng có một lễ tuyên thệ nhậm chức của tổng thống nhiệm kỳ mới theo đúng quy định của Hiến pháp Mỹ.

Những ưu tiên cấp bách

Tuy nhiên, có thể khẳng định ngay từ thời điểm này, dù ai sẽ là chủ nhân Nhà Trắng vào ngày 20/1/2021, chính quyền của họ cũng phải đối diện với những khó khăn chồng chất, những thách thức lớn cả về chính sách đối nội và đối ngoại mà không dễ gì có thể vượt qua sau khi năm 2020 chính thức khép lại.

Ưu tiên số một của chính quyền kế tiếp là phải đưa nước Mỹ vượt qua cuộc khủng hoảng y tế công cộng nghiêm trọng nhất trong vòng một thế kỷ và qua đó từng bước vực dậy nền kinh tế số một thế giới đã bị “tàn phá nặng nề” bởi đại dịch Covid-19. Đây thực sự là thách thức lớn nhất, cuộc chiến tổn hao nhất cả về sinh mạng và tài chính, đòi hỏi sự nỗ lực và đồng thuận lớn nhất của lưỡng đảng cũng như đông đảo người dân Mỹ. Nhưng điều đó không thể xảy ra chừng nào công chúng Mỹ chưa thể tiếp cận được các loại vaccine ngừa Covid-19 an toàn và hiệu quả trên diện rộng.

Ưu tiên số hai là nhanh chóng kiện toàn nhân sự của bộ máy cơ quan công quyền, song phải đại diện cho sự đa dạng của dân số Mỹ và qua đó có thể hy vọng từng bước hàn gắn những chia rẽ sâu sắc trong đời sống chính trị-xã hội, đồng thời xoa dịu những bất đồng đảng phái ngày càng nghiêm trọng.

Ưu tiên số ba song không kém phần quan trọng đó là sớm khôi phục vị thế của Washington trên trường quốc tế bằng cách đưa nước Mỹ tham gia trở lại các thỏa thuận quốc tế và khu vực, nhất là Hiệp định Paris về biến đối khí hậu; tái gia nhập và tăng cường can dự vào các định chế quốc tế, trong đó có Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc,…

Chính quyền mới cũng phải nhanh chóng bổ nhiệm các nhà ngoại giao chuyên nghiệp làm đại sứ, tổng lãnh sự tại các địa bàn trọng yếu để từ đó hàn gắn những rạn nứt sâu rộng trong quan hệ với các đồng minh và đối tác trên toàn thế giới, vốn bị tổn hại nghiêm trọng trong bốn năm vừa qua, đồng thời từng bước khôi phục vai trò dẫn dắt, uy tín và sự tin tưởng vào nước Mỹ.

Tựu chung lại, 2020 có thể coi là một trong số các năm bất ổn, tồi tệ, đầy rẫy “kỷ lục buồn” và chắc chắn không dễ phai mờ trong tâm trí của các chính trị gia cùng người dân Mỹ trong nhiều năm nữa. Các sử gia Mỹ sẽ có vô số điều cần ghi tạc cho các thế hệ mai sau. Nguyên nhân chính dẫn đến việc 2020 là một năm đầy trắc trở chính là đại dịch Covid-19. Do vậy, giành chiến thắng trong cuộc chiến chống virus SARS-CoV-2 cũng chính là điểm tựa để “đưa nước Mỹ trở lại” như tuyên bố của Tổng thống đắc cử Joe Biden./.

Phạm Huân - Huy Hoàng/VOV-Washington