Mỹ thả muỗi biến đổi gene để làm gì?
Công ty công nghệ sinh học Oxitec đã thả muỗi biến đổi gene của mình ở Florida Keys, với mục tiêu ngăn chặn các quần thể muỗi mang mầm bệnh hoang dã trong khu vực. Đây là lần đầu tiên muỗi biến đổi gene được thả ở Mỹ.
Ấu trùng muỗi biến đổi gene sẽ được thả ở Mỹ.
Oxitec trước đây đã từng thả muỗi aegypti Aedes ở Brazil, Quần đảo Cayman, Panama và Malaysia và công ty đã báo cáo rằng chủng muỗi địa phương A. aegypti giảm ít nhất 90%. A. aegypti có thể mang các bệnh như Zika , sốt xuất huyết, chikungunya và sốt vàng da, và việc thả muỗi biến đổi gene là một cách để kiểm soát quần thể này mà không cần sử dụng thuốc trừ muỗi.
Muỗi biến đổi gene của Oxitec là con đực, đã được thiết kế để mang gene gây chết người; khi các loài gây hại biến đổi gene giao phối với muỗi cái hoang dã, gene gây chết người sẽ được truyền cho con cái của chúng. Mặc dù gene này không ảnh hưởng đến sự tồn tại của con đực, nhưng nó ngăn cản con cái xây dựng một loại protein thiết yếu và do đó khiến chúng chết trước khi trưởng thành.
Chỉ có muỗi cái mới đốt người (muỗi đực chỉ uống mật hoa), vì vậy muỗi biến tính và con đực còn sống của chúng không thể truyền bệnh cho người.
Muỗi A. aegypti chiếm khoảng 4% số muỗi ở Florida Keys nhưng lại gây ra phần lớn các bệnh do muỗi truyền sang người trong khu vực này. Khu vực này thường dành ngân sách 1 triệu USD mỗi năm để kiểm soát muỗi, phải dùng đến biện pháp tốn kém như phun thuốc trừ sâu trên không.
Thả hàng trăm triệu con muỗi biến đổi gene có thể là một lựa chọn ít tốn kém và hiệu quả hơn, đặc biệt là khi quần thể muỗi trở nên kháng thuốc trừ sâu theo thời gian.
Công ty Oxitec được chính quyền địa phương tiếp cận vào năm 2010, và sau một thập kỷ đánh giá quy định và phản hồi của địa phương, cả hội đồng quản trị và Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ cuối cùng đã chấp thuận kế hoạch thả muỗi biến đổi gene ở Keys. Vào cuối tháng 4, công ty đã đặt các hộp trứng muỗi tại 6 địa điểm ở Cudjoe Key, Ramrod Key và Vaca Key, theo Nature. Trong 12 tuần tiếp theo, khoảng 12.000 con muỗi đực mới nở sẽ chui ra khỏi hộp.
Đây sẽ là một thử nghiệm ban đầu để Oxitec có thể thu thập dữ liệu trước khi tiến hành thử nghiệm thứ hai với gần 20 triệu con muỗi vào cuối năm nay. Công ty sẽ bắt muỗi trong suốt quá trình thử nghiệm để quan sát xem loài côn trùng này di chuyển bao xa từ hộp của chúng, chúng sống được bao lâu và liệu muỗi cái có thực sự lấy gene gây chết người và chết hay không. Để dễ dàng theo dõi những con muỗi đã được biến đổi gene, Oxitec đã đưa vào một gene khiến những con muỗi phát sáng dưới một màu sắc cụ thể của ánh sáng.
Cuộc thử nghiệm vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ một bộ phận nhỏ cư dân Florida Keys, cũng như Trung tâm An toàn Thực phẩm và Liên minh Môi trường Florida Keys. Họ lo ngại rằng các hộp trứng muỗi có thể bị phá hoại, Oxitec đã đặt chúng vào một nơi bí mật và không tiết lộ vị trí chính xác của chúng cho công chúng.
Các câu hỏi vẫn còn đó là liệu muỗi biến đổi gene có gây ra những tác động không mong muốn đối với muỗi, động vật địa phương hay hệ sinh thái nói chung hay không.
Chẳng hạn, sau khi Oxitec thả muỗi biến đổi gene ở Jacobina, Brazil, các gene từ côn trùng đã được cắt xén trong các quần thể muỗi địa phương , gợi ý rằng gene gây chết người không thể giết chết một số con cái trước khi chúng có thể giao phối.
Theo một nghiên cứu năm 2019 được công bố trên tạp chí Scientific Reports, con lai của chúng không mang gene gây chết người, mà thay vào đó mang gene từ quần thể muỗi Cuba và Mexico ban đầu được sử dụng để tạo ra muỗi biến đổi gene. Không rõ liệu những gene mới này có thể đã thay đổi sinh học của muỗi hay không.
Nhà sinh vật học phân tử Natalie Kofler, người sáng lập E Edit Nature, một tổ chức ủng hộ việc sử dụng có trách nhiệm chỉnh sửa gene, nói với Nature rằng cô hy vọng thử nghiệm Oxitec sẽ được tiến hành theo cách minh bạch và theo cách có thể khiến một số thành viên cộng đồng cảm thấy tốt hơn về toàn bộ tình hình.
