Mỹ phủ quyết việc lựa chọn nhà lãnh đạo mới của WTO cho đến phút cuối

Vào tháng 10/2020, sau các vòng tuyển chọn, Mỹ đã từ chối ủng hộ bà Okonjo-Iweala, cựu Bộ trưởng Tài chính Nigeria, cho vị trí cao nhất, khiến WTO không có sự lãnh đạo vững chắc trong bối cảnh đại dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến bất ổn.

Trả lời phỏng vấn của Financial Times, ông Lighthizer cho biết, Mỹ cần một người thực sự hiểu biết về thương mại, chứ không phải một người nào đó từ Ngân hàng Thế giới, cho vị trí lãnh đạo WTO. Đây là một tổ chức đang ở trong tình trạng tê liệt và cần phải dẫn dắt bởi một người hiểu rõ sứ mệnh cốt lõi của tổ chức đó. Mỹ trước đây chỉ nói trong các tuyên bố rằng họ ủng hộ ứng viên Yoo Myung-hee của Hàn Quốc. Nhận xét của ông Lighthizer thể hiện lời giải thích chi tiết nhất cho sự phản đối của chính quyền ông Trump đối với việc ứng cử của bà Okonjo-Iweala. Nó diễn ra trong bối cảnh các cố vấn thương mại của ông Trump lo ngại rằng Mỹ có thể từ bỏ sự phản đối của mình sau khi ông Joe Biden nhậm chức tổng thống vào ngày 20/01.

Bà Okonjo-Iweala, người có quốc tịch Mỹ và Nigeria, đã nhấn mạnh kinh nghiệm của mình với tư cách là Giám đốc điều hành Ngân hàng Thế giới và vai trò chủ tịch hội đồng quản trị của Gavi, một liên minh công tư để phát triển vaccine cho các nước thu nhập thấp.

Người phát ngôn của bà Okonjo-Iweala cho biết, sau quá trình lựa chọn ba vòng nghiêm ngặt bắt đầu gồm 8 ứng viên rất đủ tiêu chuẩn, bà Okonjo-Iweala mong muốn được hợp tác với chính quyền ông Biden và hy vọng rằng sự đồng thuận cuối cùng sẽ sớm có đạt được. WTO cần khẩn trương hoạt động vào thời điểm khủng hoảng toàn cầu này. Việc trì hoãn bổ nhiệm một tổng giám đốc đã khiến WTO không có quyền lãnh đạo thường trực vào thời điểm mà năng lực thúc đẩy thương mại dựa trên quy tắc của tổ chức này đã bị suy giảm do căng thẳng địa chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc, và tăng trưởng kinh tế toàn cầu bị phá hủy bởi đại dịch Covid-19.

Các chính quyền của Đảng Dân chủ và Cộng hòa cũng không hài lòng với cơ quan phúc thẩm của WTO - hội đồng có ảnh hưởng chuyên xử lý các tranh chấp giữa các thành viên - coi các phán quyết không chỉ là vi phạm chủ quyền mà còn không giải quyết được các hoạt động thương mại của Trung Quốc. Vào cuối năm 2019, Mỹ đã ngăn cản cơ quan phúc thẩm của WTO bằng cách chặn việc bổ nhiệm các thẩm phán mới. Nhưng trong khi việc Mỹ từ chối ủng hộ bà Okonjo-Iweala và bổ nhiệm các thẩm phán mới của cơ quan phúc thẩm đã khiến các nhà ngoại giao châu Âu lo lắng, ông Lighthizer nhấn mạnh rằng sự rối loạn chức năng của WTO không có "bất kỳ ảnh hưởng cụ thể nào đối với thương mại".

Trong khi các nhà ngoại giao ở Brussels và Geneva hy vọng rằng, chính quyền Biden sẽ giữ cam kết tranh cử để tăng cường hỗ trợ của Washington đối với các tổ chức đa phương như WTO, chính quyền ông Biden cho đến nay vẫn chưa tuyên bố liệu họ có kế hoạch ủng hộ nỗ lực lãnh đạo WTO của bà Okonjo-Iweala hay không, điều này sẽ cho phép cơ quan tiến hành việc bổ nhiệm một tổng giám đốc mới.

Tại Washington, ông Lighthizer được nhiều người ghi nhận là đã thay đổi cách nghĩ của cơ sở chính trị Mỹ về thương mại quốc tế, chuyển chính sách khỏi tập trung vào các giao dịch do lợi ích kinh doanh thúc đẩy và hướng tới chủ nghĩa bảo hộ lấy người lao động làm trung tâm đã tìm cách thúc đẩy việc làm trong nước và lấy lại chuỗi cung ứng đã chuyển ra nước ngoài.

Việt Dũng