Mỹ-Nga: Cuộc đua gay cấn trên không gian vũ trụ

Cuộc đua gay cấn Mỹ-Nga trên vũ trụ. (Nguồn: NASA)

Kế hoạch phóng tàu vũ trụ Crew Dragon 2, dự kiến vào ngày 27/5, bị hoãn vào phút cuối và lùi đến ngày 30/5. Thêm hai tàu có người lái mới của Mỹ, Boeing CST-100 Starliner và Dream Chaser, dự kiến sẽ bay vào vũ trụ trong năm nay.

Nga hụt hơi

Đối với Nga, chuyến bay này sẽ đặt dấu chấm hết cho vai trò độc quyền đưa phi hành đoàn đến trạm quỹ đạo quốc tế (ISS) từ năm 2011. Không sự cố chính trị nào trong thời gian này có thể ảnh hưởng đến địa vị độc tôn của Nga như một cường quốc vũ trụ. Cả Mỹ và các quốc gia khác đều không thể làm gì nếu không có các dịch vụ của Nga đưa phi hành đoàn lên ISS.

Tuy nhiên, giờ vấn đề đặt ra đã rõ ràng - Nga sẽ ứng phó với thách thức này như thế nào? Trước đây, Nga đã làm gì để củng cố vị thế của mình trên vũ trụ? Trong khi Mỹ sẽ có 4 tàu vũ trụ mới (tính cả tàu Orion, chủ yếu dành cho các chuyến bay lên Mặt Trăng), Nga có bao nhiêu sản phẩm mới?

Có thể thấy rõ hầu hết tất cả các nhân tố bổ sung cho phi đội vũ trụ của Mỹ là từ các sáng kiến tư nhân. Cái tên Elon Musk, như Richard Branson trước đây, trong trường hợp này rất có ý nghĩa. Ba trong số các tàu nói trên ra đời trong khuôn khổ chương trình Phát triển phi hành đoàn thương mại của Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA), được lập ra để hợp tác giữa doanh nghiệp và nhà nước.

Chính phủ đưa ra các đơn đặt hàng về việc đưa phi hành đoàn lên vũ trụ và các nhà thầu tư nhân cam kết thực hiện chúng. Chương trình Dịch vụ tiếp tế thương mại được triển khai tương tự năm 2012, để vận chuyển hàng hóa lên ISS.

Điều này có thể hiểu là NASA cố tình không chọn một loại tàu nào, mà là một số loại. Điều này được thực hiện trong khuôn khổ truyền thống cạnh tranh kinh tế của Mỹ, để “tiền không rơi vào một túi” và để không phụ thuộc vào một nhà thầu trong trường hợp khẩn cấp.

Còn Nga, vẫn như trước đây, sử dụng tàu vũ trụ Soyuz, chiếc đầu tiên bay vào vũ trụ từ năm 1967. Tàu Soyuz đã chứng tỏ là thiết bị có độ tin cậy cao. Nếu người Mỹ trong số 5 tàu vũ trụ con thoi mất 2 chiếc và làm 14 phi hành gia thiệt mạng, thì thảm họa cuối cùng của Soyuz, có thương vong về người, xảy ra năm 1971. Nói chung, từ quan điểm này, có thể thấy tàu con thoi là dự án bế tắc và kết quả nó đã đẩy Liên Xô chi hàng tỷ Ruble vào cuộc đua các tàu tái sử dụng để chế tạo tàu Buran. Trường hợp này có vẻ hơi giống cách làm của người Mỹ, để không phải lãng phí tiền lần thứ hai.

Ngoài ra, nước Nga ngày nay không phải là siêu cường như Liên Xô trước đây. Về tài lực, Nga khó có thể cạnh tranh ngang bằng với Mỹ trong vũ trụ. Tuy nhiên, Liên bang Nga không thể từ bỏ vị thế hiện nay của mình. Hình ảnh nước Nga, quốc gia đầu tiên phóng vệ tinh nhân tạo của Trái Đất, cũng như đưa người lên vũ trụ, vẫn là hình ảnh mang tính biểu tượng cao.

Chương trình vũ trụ quốc gia của Nga còn có thể trở thành phương tiện để tập hợp người dân, và là một trong những dự án công nghệ sáng tạo thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, vũ trụ, không giống như lĩnh vực hạt nhân, đã không nhận được sự quan tâm tương tự của chính quyền trong thời gian dài.

Nếu tập đoàn hạt nhân Nga Rosatom do ông Sergei Kirienko lãnh đạo từ năm 2005 và hoạt động của tập đoàn này đánh dấu bằng những thành tựu nhất định, thì tại Tập đoàn vũ trụ Roskosmos, người đứng đầu doanh nghiệp - Igor Komarov được bổ nhiệm từ năm 2013.

Nếu sân bay vũ trụ Baikonur được xây dựng vào giai đoạn 1955-1957, chỉ trong hơn 2 năm - ở sa mạc không có nước, với những công nghệ nguyên thủy, ở một đất nước chưa hết tàn phá sau chiến tranh, thì sân bay vũ trụ mới Vostochny được xây dựng trong thời đại hoàn toàn khác với kỹ thuật khác. Tuy nhiên, Dự án nghiên cứu đầu tiên ở Nga trong thời kỳ hậu Xô viết - xây dựng sân bay vũ trụ Vostochny ở tỉnh Amur lại dẫn đến một loạt vụ bê bối cấp cao liên quan đến biển thủ công quỹ.

Nhưng kể cả bỏ qua những bê bối đó, 9 năm đã trôi qua kể từ khi có quyết định xây dựng sân bay vũ trụ này cho đến lần phóng tên lửa đầu tiên năm 2016. Và đến nay, sân bay vũ trụ Vostochny mới chỉ thực hiện 5 lần phóng trong 4 năm, điều không thể hiểu nổi nếu tính đến khoản tiền khổng lồ để xây dựng cơ sở này.

Đối với các dự án mới, trong tương lai xa nhất chỉ có 1 dự án là tàu Liên bang, sẽ thay thế tàu Soyuz, song tương lai rất mơ hồ và không chắc chắn. Người ta thậm chí không biết liệu khi nào con tàu này bay vào vũ trụ, bởi theo dự báo chính thức táo bạo nhất, con tàu dự kiến sẽ được đưa lên vũ trụ năm 2025, nhưng thời điểm phóng đã liên tục bị lùi lại. Rõ ràng là tàu Liên bang sẽ đến lúc được hiện thực hóa, nhưng vào thời điểm đó, nó không thể còn được coi là bước “đột phá sáng tạo”.

Mỹ có cách của Mỹ, Nga cần tìm cách riêng

Như vậy, trong mọi trường hợp, Nga đã bị đánh bật khỏi lĩnh vực kinh doanh màu mỡ, như việc đưa các phi hành gia và hàng hóa lên ISS. Không có phương án thay thế cho các dự án của Mỹ đang được tạo ra hoặc lên kế hoạch.

Nếu tàu Liên bang được thiết kế như một phương tiện vận tải lên Mặt Trăng - một lần nữa lại đi sau người Mỹ, vốn dự định đổ bộ lên Mặt Trăng trong những năm tới. Như vậy, dự án hoàn toàn mất ý nghĩa tuyên truyền.

Cần lưu ý rằng, trước tàu Buran, Liên Xô đã chi rất nhiều tiền trong dự án chế tạo tên lửa khổng lồ N-1, được thiết kế để bay lên Mặt Trăng, nơi tên lửa chưa từng được phóng đi. Do đó, lịch sử dường như cho thấy, không bao giờ nên đi theo cách của người Mỹ và cần tìm kiếm những cách riêng của mình.

Với ngân sách khiêm tốn dành cho chương trình vũ trụ, điều vô cùng quan trọng với Nga là đưa ra lựa chọn đúng đắn, nên chi tiêu vào mục đích gì. Đó cần là những chương trình đầy tham vọng sẽ cho phép Nga củng cố vị thế trên vũ trụ của mình hiện nay. Có lẽ đó thậm chí có thể là các chuyến bay không người lái, song đến được những hành tinh vẫn chưa được khám phá trong vũ trụ.

Liên Xô đã thua Mỹ trong cuộc đấu giành “vũ trụ xa”. Mỹ là nước đầu tiên đến được Sao Thủy, Sao Mộc, Sao Thổ và các hành tinh khác. Nga đã đặt cược vào nghiên cứu Sao Hỏa. Giờ đây, có lẽ Nga sẽ trở lại phân khúc này. Liên Xô cũng bỏ lỡ thiên văn học vũ trụ - hãy nhớ cuộc cách mạng trong khoa học mà kính viễn vọng Hubble tạo ra. Điều này cũng có thể trở thành một điểm đầu tư vào thời điểm hiện nay.

Nga đang rất cần các dự án sẽ giúp khôi phục niềm tự hào trên vũ trụ. Do các chuyến bay lên vũ trụ đã trở thành một lĩnh vực kinh doanh lớn, Nga không thể tụt hậu.

Trước đây ở Mỹ, các công ty tư nhân cung cấp tên lửa và thiết bị, còn NASA phóng chúng. Nay khái niệm này đã thay đổi. Các doanh nghiệp tư nhân đảm nhận cả việc phóng tàu vũ trụ lẫn bảo trì chúng, trong khi NASA chỉ đóng vai trò nhà cung cấp tiền.

Cuộc cách mạng này cần diễn ra ở Nga. Trong chương trình nghị sự hiện này cần các doanh nghiệp lớn của Nga về vũ trụ và đây là nhiệm vụ đối với Chính phủ.