Mỹ khép 'Bầu trời mở', nhìn trộm Nga qua mắt châu Âu?

Mỹ rút khỏi Hiệp ước Bầu trời Mở

Hiệp ước Bầu trời Mở được ký kết vào năm 1992 đã trở thành một trong những biện pháp xây dựng lòng tin ở châu Âu sau Chiến tranh Lạnh.

Hiệp ước có hiệu lực từ năm 2002 cho phép các quốc gia tham gia ký kết thực hiện các chuyến bay giám sát trên không phận của nhau để thu thập dữ liệu về lực lượng và hoạt động quân sự của nhau. Cho đến gần đây đã có 34 quốc gia là thành viên của Hiệp ước.

Hoa Kỳ chính thức rời khỏi Hiệp ước Bầu trời mở vào ngày 22 tháng 11, thủ tục kích hoạt việc rút khỏi hiệp ước được thực hiện và có hiệu lực sau 6 tháng, kể từ thời điểm Mỹ thông báo cho các thành viên khác về ý định rút khỏi thỏa thuận này.

Như vậy, một quyết định đã từng gây ngạc nhiên ngay cả với các đồng minh châu Âu của Washington và không nhận được sự ủng hộ đầy đủ của họ, cuối cùng có hiệu lực kể từ ngày 22 tháng 11 năm nay.

Bài viết của hãng thông tấn Sputnik cho biết, Nga đã gọi quyết định này là một bước phá hoại hệ thống kiểm soát vũ khí hiện đại, nhưng các hành động tiếp theo của Nga sẽ được xác định tùy thuộc cách hành xử trong tương lai của các quốc gia khác ký kết hiệp ước.

Các câu hỏi quan trọng hiện nay là liệu các đồng minh NATO ở châu Âu của Mỹ có truyền dữ liệu từ các chuyến bay giám sát của họ đến Lầu Năm Góc hay không và liệu Nga có thể thực hiện các chuyến bay giám sát trên các căn cứ của Mỹ ở châu Âu hay không.

Mỹ dùng số liệu theo dõi Nga của đồng minh

Trong khi rời khỏi một hiệp ước cơ bản tiếp theo về kiểm soát vũ khí, Hoa Kỳ đang cố gắng không để mất những lợi ích mà văn kiện này đã mang lại cho họ và có ý định sử dụng các đồng minh để đạt được mục tiêu này.

Theo Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov, Mỹ đang tích cực "làm việc" với các đồng minh và yêu cầu họ đảm bảo bằng văn bản về việc cung cấp hình ảnh chụp được từ các chuyến bay giám sát của họ trên lãnh thổ Nga. Trong khi đó, Hiệp ước Bầu trời mở quy định rằng, không được cung cấp thông tin cho nước thứ 3 không tham gia hiệp ước.

Máy bay trinh sát Boeing RC-135 của Mỹ

Ngoại trưởng Nga nhấn mạnh, đây không phải là cách hành xử của “người đàng hoàng” và tất nhiên là Điện Kremlin không thể hài lòng với việc Washington có thể giám sát lãnh thổ của Liên bang Nga qua đường vòng, mà Moscow không có cơ hội như vậy.

Ngoài ra, Hoa Kỳ yêu cầu các nước đồng minh cấm máy bay Nga trong khuôn khổ Hiệp ước Bầu trời mở bay qua các căn cứ của họ ở châu Âu, mà đây là các căn cứ quân sự lớn, bao gồm cả những căn cứ với vũ khí hạt nhân công suất thấp.

Theo ông Lavrov, điều này cũng vi phạm nội dung của hiệp ước và Moscow sẽ yêu cầu các thành viên khác nên chứng nhận rằng họ sẽ không chuyển giao dữ liệu của Nga cho Washington và sẽ không tuân thủ các yêu cầu của Mỹ về cấm các chuyến bay của Nga.

Trước đây, nhiều nước đồng minh của Hoa Kỳ đã không ủng hộ việc Mỹ rút khỏi hiệp ước Bầu trời mở. Chỉ có Ba Lan và Gruzia bày tỏ sự ủng hộ đối với quyết định này, còn Anh đã nói rằng, họ hiểu ý định của Mỹ. Và bây giờ các nước đồng minh cũng không vội vàng đưa ra các cam kết bổ sung.

Nga cân nhắc các biện pháp đáp trả

Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov đã nói trước đó, "cuộc trò chuyện về chủ đề này vẫn chưa kết thúc", Moscow hiện đang tiếp tục phân tích tình hình để suy nghĩ về những bước trả đũa có thể xảy ra.

Đồng thời, Điện Kremlin không giấu giếm rằng, Nga cũng có những lo ngại về cách các nước khác thực hiện hiệp ước, mặc dù Moscow tin rằng, tất cả các yêu sách lẫn nhau có thể và cần phải được giải quyết thông qua đối thoại trong khuôn khổ một cơ quan đặc biệt - ủy ban cố vấn.

Ngoài các yêu sách phi pháp của Hoa Kỳ liên quan đến hạn chế phạm vi các chuyến bay trên quần đảo Aleutian và Hawaii, các hạn chế về độ cao bay của máy bay quan sát và việc hủy bỏ các điểm dừng chân của phi hành đoàn trên lãnh thổ Mỹ, Moscow còn có một số câu hỏi với các bên khác tham gia Hiệp ước.

Liên bang Nga nhấn mạnh rằng, kể từ năm 2002 đến nay, Pháp vẫn chưa cung cấp thông tin về quy trình quan sát các vùng lãnh thổ xa xôi, đó là lý do tại sao các chuyến bay giám sát trong các khu vực này không thể thực hiện được.

Vương quốc Anh cũng không khuyến khích các chuyến bay trên các khu vực xa xôi, áp đặt các hạn chế về độ cao không được quy định trong hiệp ước.

Những hạn chế như vậy không cho phép sử dụng các loại máy bay quan sát của Nga đã được các bên chứng nhận, tức là các thiết bị hiện đại được lắp đặt trên chúng.

Moscow có thể đưa ra những yêu sách tương tự với Ottawa vì Canada không tuân thủ các thời hạn và thủ tục được thiết lập để cấp thị thực cho nhân viên, còn Ba Lan đã áp đặt các lệnh cấm hoặc hạn chế đối với các chuyến bay trên một số khu vực, mà điều đó vi phạm các quy định của Hiệp ước và khuyến nghị của ICAO.

Nhật Nam