Mỹ: Florida sắp tung bầy muỗi chỉnh sửa gen, dân địa phương phản đối 'thí nghiệm tội lỗi'

Một cá thể muỗi Aedes aegypti được chụp ở Costa Rica (Ảnh: Reuters)

Được đề xuất bởi Cơ quan kiểm soát Muỗi Florida Keys (FKMCD) và Oxitec – một công ty công nghệ sinh học Anh nhận được sự hỗ trợ từ Quỹ Bill and Melinda Gates – dự án này nhằm mục đích thả ra lượng lớn muỗi đức biến đổi gen ở Florida Keys trong tuần này; hai tổ chức nói trong một tuyên bố chung.

Theo bước đầu của kế hoạch, các thùng chứa muỗi sẽ được đặt ở 6 địa điểm, và trong vòng 12 tuần lễ sẽ thả ra khoảng 144.000 con muỗi Aedes aegypti – chủng muỗi có liên hệ gần gũi nhất với các bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết, Zika và sốt vàng da. Nếu kế hoạch thuận lợi, các con muỗi đực không có khả năng đốt người sẽ giao phối với các con muỗi cái ở địa phương – kết quả là khiến trứng của muỗi cái chết – giúp kiểm soát số lượng muỗi Aedes aegypti và giảm sự lây lan cảu dịch bệnh.

Được phê duyệt bởi Cơ quan Bảo vệ Môi trường hồi tháng 5/2020, dự án này cũng tìm cách giảm liều lượng thuốc hóa học diệt côn trùng ở địa phương, vốn gây hại cho môi trường hoang dã.

Công ty có trụ sở tại Anh, được thành lập tại ĐH Oxford vào năm 2002, cũng tuyên bố rằng họ nhận được sự ủng hộ “ở mức cao” của người dân ở Florida Keys. Nhưng trên thực tế, nhiều người dân địa phương tỏ rõ sự hoài nghi, thậm chí thể hiện sự phản đối tới các lãnh đạo địa phương.

“Chúng tôi không phải là nhà khoa học, nhưng chúng tôi biết đọc. Điều mà Oxitec nói và điều mà chúng tôi đọc được từ các nguồn khác hoàn toàn khác nhau” – Meagan Hull, một người dân địa phương, phát biểu tại cuộc họp hội đồng làng trong tháng 3 vừa qua.

“Chúng tôi nhận thấy rằng việc chúng tôi bị ép tham gia vào thí nghiệm này là một tội lỗi” – Hull nói.

Một người dân địa phương khác nói rằng bà “cực kỳ quan ngại” về kế hoạch sắp được triển khai, chỉ ra nguy cơ những con muỗi cái bị chỉnh sửa gen xuất hiện ồ ạt trong cộng đồng.

“Mọi người đều nói rằng điều đó sẽ không xảy ra, nhưng tôi không tin” – bà nói, chỉ ra “sự thiếu minh bạch” của Oxitec và các cơ quan chính phủ.

Thậm chí một số quan chức cũng thể hiện sự quan ngại, trong đó thành viên Hội đồng Mark Gregg đã gọi các con muỗi chỉnh sửa gen là “muỗi Frankenstein”. “Tôi nghe người khác nói rằng chúng tôi đang bị biến thành chuột bạch” – ông nói.

Tuy nhiên, FKMCD khẳng định về sự cần thiết phải thiện các biện pháp kiểm soát muỗi, do một số loài muỗi đang có xu hướng kháng lại các loại thuốc diệt côn trùng, thêm rằng dự án của Oxitec có thể cung cấp các công cụ mới “an toàn, thân thiện với môi trường và có trọng điểm”.

Oxitec vốn không phải cái tên lạ lẫm trong việc cho ra những con muỗi được chỉnh sửa gen, và từng thả hơn 1 tỉ con muỗi dạng này ở Nam Mỹ và Caribbe, như cuộc thử nghiệm kéo dài 27 tháng ở Brazil vào năm 2013, tìm cách giảm lượng muỗi ở địa phương tới 90%.

Cũng giống như sáng kiến ở Florida Keys hiện tại, trứng của muỗi chỉnh sửa gen theo kế hoạch là sẽ chết ở Brazil, tuy nhiên đến năm 2019 Oxitec hứng chỉ trích sau khi các nhà nghiên cứu công bố một bản báo cáo cho thấy muỗi vẫn sinh sản như bình thường, và có tới hơn 60% cá thể muỗi được phân tích có dấu vết bị chỉnh sửa gen.

Một dự án tương tự của Oxitec ở quần đảo Cayman cũng bị hủy vào năm 2018, sau khi giới chức địa phương kết luận rằng nó đã thất bại. Bộ trưởng Y tế Dwayne Seymour còn nói rằng kế hoạch này “không đạt được kết quả như chúng tôi nghĩ”.

Vài tháng trước khi hợp đồng với quần đảo Cayman đổ bể, công ty này tuyên bố trở thành đối tác với Quỹ Bill and Melinda Gates của tỉ phú Mỹ Bill Gates để sản xuất ra những con muỗi “thân thiện”, lần này là chủng Anopheles truyền bệnh sốt rét.

Kể từ sau đó, Oxitec mới chỉ nhận được khoản tiền khiêm nhường là 8,5 triệu USD từ quỹ Gates, theo báo cáo tài chính của quỹ này, và nhận được hơn 1,2 triệu USD tính riêng từ đầu năm đến nay.

Huyền Chi