Mỹ chịu thiệt vì hòa bình thế giới?

Bước đi bất lợi cho Mỹ?

Ngày 21/1, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã đề xuất gia hạn Hiệp ước Cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới (New START) với Nga thêm 5 năm.

Đây là một trong những quyết sách chính trị quan trọng lớn đầu tiên của chính quyền mới trước khi hiệp ước cắt giảm hạt nhân cuối cùng giữa hai cường quốc hết hạn vào đầu tháng 2 tới.

Thư ký báo chí của Nhà Trắng Jen Psaki phát biểu trong buổi họp báo: “Tổng thống Biden từ lâu luôn nhận thức rõ ràng rằng hiệp ước New START phù hợp với những lợi ích an ninh quốc gia của Mỹ, và sự gia hạn này càng có ý nghĩa hơn khi mối quan hệ với Nga hiện đang trong tình trạng đối đầu”.

Ngay những ngày làm việc đầu tiên tại Nhà Trắng, tân Tổng thống Mỹ Biden đã ra quyết định đảo ngược hàng loạt chính sách của người tiền nhiệm

Hãng tin AFP đánh giá chính quyền của cựu Tổng thống Donald Trump đã thất bại trong nỗ lực mở rộng New START để hiệp ước này có thêm Trung Quốc tham gia. Trung Quốc hiện là nước sở hữu chương trình hạt nhân phát triển nhanh chóng, song vẫn còn rất khiêm tốn so với Nga và Mỹ.

Những ngày cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Trump, Mỹ đã bày tỏ sốt sắng với việc gia hạn hiệp ước thêm 1 năm, song các cuộc thảo luận bị sụp đổ vì Mỹ một mực yêu cầu phải có sự kiểm tra sát sao hơn đối với việc Nga đóng băng các hoạt động hạt nhân của mình.

Marshall Billingslea, người dẫn đầu các cuộc đàm phán thời ông Trump, đã ngay lập tức chỉ trích đề xuất của tân Tổng thống Biden khi nói rằng quyết định này “thể hiện sự thiếu kỹ năng đàm phán một cách trầm trọng”. Billingslea viết trên Twitter: “Đội ngũ của ông Biden chỉ mất đúng 24 giờ để lãng phí ưu thế quan trọng nhất mà chúng ta đang có với Nga”.

Theo ông Billingslea, “một cách tiếp cận tốt hơn có thể là một sự gia hạn ngắn – trong 6 tháng chẳng hạn – và dựa trên các điều kiện về giới hạn sản xuất số lượng đầu đạn mà ông Putin đã chấp nhận. Điều đó sẽ cản trở Nga sản xuất hàng loạt đầu đạn ‘phi chiến lược’ và tiếp tục khiến thế giới tiếp tục tập trung vào Trung Quốc. Tuy nhiên, giờ đây chúng ta chẳng có được gì với sự gia hạn này”.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cùng các nhà vận động chống hạt nhân đã phản đối sự phân tích này của ông Billingslea khi cho rằng không có dấu hiệu nào cho thấy Nga đang vi phạm hiệp ước hoặc Trung Quốc có thể gia nhập.

Chuyên gia chiến lược hạt nhân tại Viện Công nghệ Massachusetts Vipin Narang viết trên Twitter: “Những kẻ duy nhất phản đối là những người đang theo đuổi một cuộc chạy đua vũ trang bất tận. Thật vui khi thấy chính quyền ông Biden đã xúc tiến “trò chơi con gà” với an ninh toàn cầu ngay trong ngày đầu tiên tại nhiệm”.

Mỹ đánh mất lợi thế trước Nga khi gia hạn New START?

Chuyên gia này cho rằng chính quyền của ông Biden có thể vẫn tìm được những cách thức khác để gây sức ép lên Nga xung quanh những quan ngại về vũ khí hạt nhân chiến thuật. Những loại vũ khí này được cho là có thể triển khai tại các khu vực xung đột nóng bỏng gần biên giới, khác với các loại vũ khí chiến lược chủ yếu để nhắm vào Mỹ.

Derek Johnson, người chỉ đạo chiến dịch vận động Global Zero ủng hộ việc giải giáp hạt nhân, đã gọi đề xuất của Biden là một bước đi quan trọng hướng tới mục tiêu cuối cùng là một thế giới không có vũ khí hạt nhân. Ông nói: “Đây là tin tốt cho tất cả mọi người, trừ khi bạn là một nhà thầu quốc phòng”.

Mỹ không xuống thang với Nga?

Mặc dù có động thái hòa hoãn liên quan tới New START, tân Tổng thống Mỹ ngay những ngày đầu tiên tại nhiệm đã phát đi tín hiệu sẽ cứng rắn với Nga.

Thư ký báo chí của Nhà Trắng Jen Psaki cho biết ông Biden cũng đã giao “nhiệm vụ” cho cộng đồng tình báo Mỹ phải xem xét một cách toàn diện vụ tấn công mạng Solar Winds, sự can thiệp của Nga trong cuộc bầu cử 2020, vụ Nga sử dụng vũ khí hóa học để đầu độc thủ lĩnh đối lập Alexei Navalny và vụ Moscow trả tiền cho Taliban để giết binh lính Mỹ tại Afghanistan.

Bà Psaki nói: “Ngay cả khi chúng ta hợp tác với Nga để thúc đẩy các lợi ích của Mỹ, thì chúng ta cũng nỗ lực để bắt Nga phải chịu trách nhiệm về những hành động đối địch và liều lĩnh của họ”.

Tân Tổng thống Mỹ tỏ rõ ý đồ gia tăng sức ép với Nga

Theo giới phân tích, ông Biden muốn ngăn ngừa một cuộc chạy đua vũ trang, nhưng cũng thể hiện rõ sẽ không nỗ lực tìm kiếm một sự “cài đặt lại” mối quan hệ như mọi tổng thống thời hậu Chiến tranh Lạnh từng cố làm dưới nhiều hình thức.

Đối với New START, Bộ Quốc phòng Mỹ thừa nhận người Mỹ sẽ được “an toàn hơn nhiều” nếu hiệp ước này được duy trì và gia hạn. Người phát ngôn Lầu Năm Góc John Kirby nói: “Chúng tôi vẫn hợp tác với Nga theo những cách thức có thể giúp thúc đẩy lợi ích Mỹ, song vẫn nhận thức rất rõ về những thách thức mà Nga đặt ra và luôn nỗ lực bảo vệ đất nước trước những hành động liều lĩnh và thù địch của họ”.

Hiệp ước kiểm soát vũ khí trên, dự kiến sẽ hết hạn vào ngày 5/2 tới, quy định Mỹ và Nga chỉ được triển khai không quá 1.550 đầu đạn hạt nhân chiến lược ở mỗi nước.

Ngoài việc đảm bảo hạn chế số lượng đầu đạn hạt nhân chiến lược được triển khai ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, New START còn hạn chế số lượng các tên lửa phóng từ đất liền và tàu ngầm cũng như máy bay ném bom có thể mang theo các đầu đạn đó.

Một vụ thử tên lửa liên lục địa Minuteman III của Mỹ

Về phần mình, Điện Kremlin ngày 20/1 cho biết Nga vẫn luôn sẵn sàng gia hạn New START và hoan nghênh những nỗ lực mà chính quyền Biden đã cam kết nhằm đạt được thỏa thuận này. Tuy nhiên, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Moscow muốn thấy những đề xuất cụ thể từ phía Washington.

Ngày 22/1, Tổng Thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) Jens Stoltenberg đã bày tỏ hoan nghênh động thái của Mỹ, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của các thỏa thuận kiểm soát vũ khí.

Tổng thư ký NATO đã nhiều lần cho rằng thế giới này không thể bị rơi vào tình trạng không có thỏa thuận, không có bất kỳ giới hạn nào về số lượng đầu đạn hạt nhân, do đó việc gia hạn New START là rất quan trọng.

Người đứng đầu NATO kêu gọi tất cả các bên tránh để hiệp ước hết hiệu lực và lưu ý rằng New START có "tầm quan trọng lớn" đối với tất cả các nước thành viên NATO. Việc gia hạn hiệp ước cũng sẽ là bước đầu để hướng tới mở rộng các thỏa thuận kiểm soát vũ khí toàn cầu.

Ông Stoltenberg nhấn mạnh việc gia hạn New START là sự khởi đầu của những nỗ lực mới nhằm tăng cường kiểm soát vũ khí ở tầm quốc tế trong nỗ lực kiểm soát đối với nhiều hệ thống vũ khí hơn và bao gồm nhiều quốc gia hơn, ví dụ như Trung Quốc.

Đông Triều